Przez wiele lat Zakłady Graficzne „Dom Słowa Polskiego” (DSP) były kuźnią polskiego słowa drukowanego. Uruchomione w roku 1950 jako największa drukarnia w kraju – i w tej części Europy – z zatrudnieniem nawet powyżej 2600 pracowników drukowały książki o znaczeniu ogólnopolskim, większość gazet centralnych i gamę czasopism. Stosując druk zwojowy i arkuszowy w trzech technikach druku wykonywały rocznie blisko 7000 zamówień i zadrukowywały 40 000 ton papieru…
To, co było siłą DSP - położenie w centrum Warszawy, posiadane prawie wszystkie tradycyjne technologie poligraficzne, szeroki asortyment produkcji, a przy tym cenzura drukowania i system gospodarki planowej eliminujący konkurencyjność - po zmianach systemowych roku 1988 stało się ciężarem. Gospodarka rynkowa połączona z wolnością słowa, otwarcie na rynki światowe i powszechna możliwość sprowadzania nowoczesnych technologii, globalna informatyzacja, ochrona środowiska, wejście kapitału zagranicznego uruchomiły konkurencję, z którą nie miały szans przedsiębiorstwa państwowe, dodatkowo systemowo ograniczane w pozyskiwaniu kapitału na rozwój. Następowały stopniowe systematyczne obniżenie produkcji, likwidacja szkodliwych technologii i stanowisk pracy, masowe odejścia pracowników na wcześniejszą emeryturę i do innych firm oraz konkurencyjnych drukarń. W roku 2000 w DSP było zatrudnionych jeszcze 350 pracowników. W kwietniu 2010 Skarb Państwa – mając na względzie jej sytuację finansową – postawił drukarnię w stan likwidacji. Budynek drukarni zostanie rozebrany, a na jej terenie wkrótce powstanie nowoczesne centrum handlowo-biurowe. W ten sposób Zakłady Graficzne „Dom Słowa Polskiego” przejdą do historii pozostając jedynie w naszej pamięci.
Stąd właśnie zrodziła się potrzeba udokumentowania 60 lat działalności drukarni (monografię opracował Włodzimierz Wisła, który jest także jej wydawcą - red.) . Na 160 stronach zawarto zarówno kartki z kalendarza, ważniejsze produkty w postaci zadrukowanego papieru, jak i warunki funkcjonowania, organizację przedsiębiorstwa oraz opis architektoniczno-budowlany.
Istotną częścią historii drukarni są tysiące pracowników, wspaniałych drukarzy, z których wielu tu rozpoczynało swoją karierę zawodową; inni się tu doskonalili, jeszcze inni są na zasłużonej emeryturze. Pisano o tym w księdze pamiątkowej drukarni: „Talent jest głównym atutem, jaki przedsiębiorstwo posiada w załodze…”A na przestrzeni 60 lat było ich razem szacunkowo od 8 do 10 tysięcy. Jeśli w temat wspomnień włączymy ich rodziny oraz bezpośrednich współpracowników redakcji i wydawnictw, grono to wzrośnie wielokrotnie.
Historię ZG DSP do połowy roku 1980 opisano wcześniej w trzech monografiach wewnątrzzakładowych przygotowanych - i wydrukowanych - z okazji 10-, 25 - i 30-lecia drukarni. Przygotowałem je odrębnie również w wersji elektronicznej i świadomie nie wprowadzałem żadnych zmian merytorycznych. Na blisko 320 stronach zawierają informacje skierowane głównie do pracowników drukarni, a więc pomijają wiele istotnych faktów i warunków, w jakich wówczas funkcjonowała drukarnia. Stąd w publikacjach dodatkowe wykazy imienne pracowników z lat 1960, 1975, 1980.
Ostatnia część historii ZG DSP wraz z uzupełnieniami od roku 1973 ma charakter autorski, może więc zawierać nieścisłości, choć zostały dodatkowo zweryfikowane faktograficznie przez kilku byłych współpracowników, za co im i za ich zdjęcia z własnych archiwów dziękuję. Istotną częścią publikacji jest własny opis budynku i budowli wraz ze schematami, szczególnie historycznie przydatny dla kadry inżynieryjno-technicznej. Ostateczne opracowanie typograficzne i przygotowanie „Monografii 1950-2010” w tej formie wykonali Jola i Marek Ugorowscy, którym należą się szczególne podziękowania. Okładkę zaprojektował Andrzej Burski, a druk cyfrowy egzemplarzy okazowych - również bezpłatnie - wykonała drukarnia Lotos Edwarda Dreszera.
Tym razem łamię obowiązek drukarza i nie zamierzam drukować masowo tej publikacji. Została właśnie opublikowana w powszechnej dziś i łatwo dostępnej formie elektronicznej w portalu SIMP na stronie „Warszawskie drukarnie - wczoraj i dziś” http://lapek2.ayz.pl/dsp/ . Tam również umieszczono historyczne monografie DSP z lat 1960, 1975 i 1980 oraz genezę druku 4-tomowej Encyklopedii Powszechnej PWN. Dodatkowo w tym samym miejscu wprowadzono dostęp do materiałów filmowych związanych z drukarnią.
Praca ta może stać się wezwaniem dla opracowań monografii zamkniętych na zawsze wielu innych zasłużonych drukarń warszawskich, takich jak: Drukarnia Naukowo-Techniczna – b. im. Rewolucji Październikowej, Zakłady Wklęsłodrukowe RSW „Prasa-Książka-Ruch”, Wojskowe Zakłady Graficzne, Drukarnia „Tamka”, Warszawska Drukarnia Akcydensowa, Drukarnia „Expressu Wieczornego” RSW „Prasa-Książka-Ruch”, Drukarnia „Życia Warszawy” RSW „Prasa-Książka-Ruch”, Drukarnia Offsetowa „Ludna”, Drukarnia LSW, Drukarnia „Smolna” RSW „Prasa-Książka-Ruch”, Drukarnia Skarbowa, Drukarnia „Srebrna” i in.
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
