Wśród poligrafów Lwów jest znany jako siedziba historycznych stowarzyszeń drukarzy, a także jako miejsce kontynuacji tych tradycji w Lwowskim Klubie Poligrafów. Pierwszymi stowarzyszeniami zawodowymi drukarzy we Lwowie były organizacje cechowe, które powstawały od początku XV wieku.
Pierwsze wzmianki o działających stowarzyszeniach zawodowych pochodzą z Galicji z początku XIX wieku. Charakterystyczne jest, że były to nie tylko pierwsze stowarzyszenia na Ukrainie, w Austrii, Polsce czy Rosji, ale i na całym świecie.
Znamienny jest fakt, że pierwsze stowarzyszenia zawodowe powstały w środowisku drukarzy. Zgodnie z danymi archiwalnymi w końcu XVIII wieku we Lwowie działało 19 drukarń typograficznych i litograficznych, mimo to nie znaleziono żadnych śladów działalności stowarzyszeń zawodowych. Jednak już 6 listopada 1817 roku w prywatnej drukarni J. Pillera, z inicjatywy jego pracownika Jerzego Leonarda Ruhla, powstała idea założenia kasy zapomogowej dla chorych kolegów.
Nieco później pracownicy prywatnej drukarni Austriaka J. Schnaydra postanowili się stowarzyszyć z drukarzami z drukarni Pillera. 22 listopada 1817 roku na ogólnym spotkaniu drukarzy zostało oficjalnie założone stowarzyszenie noszące nazwę Drukarska Kasa Zapomogowa pod kierownictwem J. L. Ruhla. Już na początku 1818 roku kasa rozpoczęła działalność. Drukarze zyskali możliwość otrzymania materialnej pomocy w przypadku choroby lub utraty pracy.
Idea założenia tego typu kasy bardzo się podobała innym pracownikom lwowskich drukarń i zaczęły powstawać pierwsze stowarzyszenia zawodowe w formie „kas pomocy”. W niedługim czasie tego typu kasy działały w każdej drukarni.
1 stycznia 1857 r. nastąpiło połączenie działających kas zapomogowych w jedną. Oprócz pomocy socjalnej o charakterze tradycyjnym (pożyczki i zapomogi) dla członków utworzono też fundusz pogrzebowy i zapomogowy dla wdów, sierot i inwalidów. Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy dbało także o inne potrzeby drukarzy. Założono w związku z tym sekcję zajmującą się organizacją bali, koncertów, wieczorów wokalno-muzycznych i załatwianiem biletów do
teatru.
W 1868 roku przy Stowarzyszeniu zorganizowano bibliotekę z literaturą zawodową w celu podwyższania kwalifikacji drukarzy i uczniów. Członkowie stowarzyszeń, właściciele lwowskich drukarń i księgarń darowali bibliotece książki, zwiększając jej zasoby. Stowarzyszenie prowadziło także prenumeratę prasy fachowej.
Powstawały też inne stowarzyszenia, np. 21 listopada 1869 roku odbyło się pierwsze zebranie Towarzystwa Postępowego Drukarzy Lwowskich – praktycznie pierwszej zawodowej organizacji o socjalistycznym charakterze (organizacje takie były wówczas bardzo popularne). Towarzystwo Postępowe istniało jednak niedługo: na początku 1873 roku zostało rozwiązane przez władze.
Niedługo przed rozwiązaniem Towarzystwo założyło drukarnię związkową.
Kilka prób stworzenia podobnych stowarzyszeń drukarzy okazało się bezskutecznymi. Dopiero 6 czerwca 1875 udało się zatwierdzić nowy statut stowarzyszenia „Ognisko”, które stało się następcą Towarzystwa Postępowego i realizowało jego cele.
W tym czasie finanse Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy znacznie zmalały.
17 listopada 1901 r. odbyło się zgromadzenie Stowarzyszenia, na którym rozpatrywano różne możliwe warianty jego działalności. Przyjęto uchwałę o przyłączeniu się do stowarzyszenia „Ognisko”. Z początkiem 1902 roku „Ognisko” stało się najbardziej wpływowym stowarzyszeniem drukarskim Lwowa. W 1922 roku liczyło ono ponad 350 członków.
Od czasu powstania pierwszej kasy wśród lwowskich drukarzy pojawiały się i znikały dziesiątki organizacji.
Należy podkreślić, że niezależnie od liczby stowarzyszeń drukarzy nigdy nie konkurowały one ze sobą. Często zajmowały te same pomieszczenia, a w razie konieczności wspierały się wzajemnie. Oprócz tego należy zauważyć, że działalność lwowskich stowarzyszeń drukarskich była sukcesem współpracy ukraińsko-polskiej. Niewątpliwie zawodowe braterstwo i profesjonalizm pozwalały zwalczać występujący w tym czasie nacjonalizm.
Z początkiem drugiej wojny światowej i w okresie władzy radzieckiej działalność stowarzyszeń drukarskich i większości drukarń została przerwana. Członkowie „Ogniska” podjęli decyzję o jego likwidacji i przejściu jego członków do ogólnych związków zawodowych.
W ten sposób zakończyła się epoka zawodowych stowarzyszeń drukarzy. Ta tradycja wypracowana przez dziesiątki lat nie powinna jednak zostać zapomniana.
Ze względu na pamięć o niej w 1997 roku z inicjatywy komitetu organizacyjnego pod przewodnictwem ówczesnego rektora Ukraińskiej Akademii Drukarstwa profesora Stepana Guńka, szefa komitetu ds. prasy i poligrafii Pietra Salagaja, docenta Władimira Maika, profesora Eduarda Lazarenko, dyrektora jednej ze lwowskich drukarń dr. inż. Bohdana Pierietiatka został przygotowany i przyjęty statut Klubu Lwowskich Poligrafów. Dyrektorem wykonawczym Klubu został wybrany doc. Władimir Maik, sekretarzem wykonawczym dr inż. Ivanna Koniuchova.
Klub Lwowskich Poligrafów kontynuuje prawie 200-letnią tradycję działalności stowarzyszeń drukarzy we Lwowie. Obecnie Klub skupia ponad 100 członków, znanych na Ukrainie i w województwie lwowskim: szefów, właścicieli i specjalistów z zakładów poligraficznych i wydawnictw, a także pedagogów i naukowców z Ukraińskiej Akademii Drukarstwa, Ukraińskiego Naukowo-Badawczego Instytutu Przemysłu Poligraficznego im. T. Szewczenki, College’u Poligraficznego UAD i Liceum Stauropigijskiego. Wydawnictwa, zakłady poligraficzne, instytucje naukowo-badawcze są członkami zbiorowymi Klubu.
Klub Lwowskich Poligrafów działa aktywnie na rzecz rozwijania działalności oświatowej w poligrafii, inicjuje seminaria zawodowe i konferencje naukowe, regularnie organizuje zebrania swych członków poświęcone prezentacji nowych książek oraz nowościom technicznym w poligrafii, przygotowuje także literaturę fachową, nagradza dyplomami honorowymi znanych działaczy z Ukrainy, współpracuje ze stowarzyszeniami poligrafów Ukrainy, Niemiec, Polski, Czech, Słowacji, Rosji, Litwy. Klub współpracuje także z Polskim Bractwem Kawalerów Gutenberga i Zrzeszeniem Polskich Fleksografów. Wart podkreślenia jest fakt, że Klub przyciąga również młodych adeptów poligrafii: specjalistów, doktorantów i magistrów.
Od 2008 roku Klub Lwowskich Poligrafów pracuje pod kierownictwem nowego prezydenta Bohdana Durnyaka, honorowego prezydenta Eduarda Lazarenko, dyrektora wykonawczego Roksołany Zacerkownoj i sekretarza Iriny Nazar. Niedawno Klub inicjował i przedstawiał serię badań dotyczącą rodzin oraz dynastii poligraficznych.
W planach jest przewidziany rozwój działalności oświatowo-informacyjnej, w tym badanie historii rodzin poligraficznych oraz przygotowania do obchodów 500-lecia urodzin Ivana Fedorowa, który jest uważany za pierwszego drukarza i założyciela drukarstwa na Ukrainie. Przygotowywane jest także wydanie kroniki zawierającej historię Klubu.
Kontynuacja tradycji trwa.
Tłumaczenie: Stefan Jakucewicz
(skróty pochodzą od redakcji)
