Faktoring to usługa finansowa cieszšca się na rynku coraz większš popularnociš głównie wród małych i rednich przedsiębiorstw, które współpracujš ze swoimi kontrahentami na zasadzie odroczonej płatnoci, czyli tak zwanego kredytu kupieckiego.
Stosowanie coraz bardziej wydłużonych terminów płatnoci wobec kontrahentów to sytuacja, którš zaczyna dyktować rynek. Dlatego poprawa konkurencyjnoci naszej firmy na rynku może sukcesywnie doprowadzać do zatorów płatniczych, a w konsekwencji do utraty płynnoci.
Pomocš w takiej sytuacji może się okazać faktoring. Jest to usługa polegajšca na nabywaniu wierzytelnoci fakturowych dostawcy towarów lub usług wobec ich odbiorców przez wyspecjalizowane instytucje lub banki oraz dodatkowo wiadczeniu usług z tym zwišzanych.
Wierzytelnoci zbywane w ramach faktoringu muszš być:
Ľ Niewymagalne, przyszłe lub już istniejšce.
Ľ Bezsporne.
Ľ Wynikajšce z obrotu gospodarczego.
Ľ Pieniężne.
Ľ Najczęciej krótkoterminowe, tj. z terminem płatnoci do 210 dni.
Zastosowanie faktoringu daje dobre efekty w firmach, gdzie sprzedaż realizowana jest na warunkach odroczonej płatnoci głównie ze stałymi kontrahentami. Usługa ta nie jest przeznaczona dla pojedynczych transakcji.
Zastosowanie faktoringu ma też sens w przypadku, gdy działalnoć charakteryzuje się dużš sezonowociš, bowiem skumulowanie sprzedaży w jednym krótkim okresie i możliwoć otrzymania zapłaty np. dopiero za 180 dni może doprowadzić do zatorów płatniczych i szybkiego wyczerpania się kapitału obrotowego. Wtedy zastosowanie faktoringu daje pozytywne i oczekiwane rezultaty.
Istnieje wiele rodzajów faktoringu, wród których najpopularniejsze to:
Ľ Faktoring pełny zwany faktoringiem właciwym; polega na całkowitym przejęciu ryzyka przez faktora, czyli instytucję finansujšcš.
Ľ Faktoring niepełny zwany niewłaciwym; polega na finansowaniu bez przejęcia ryzyka wypłacalnoci dłużnika przez faktora.
Ľ Faktoring mieszany; polega na przejęciu ryzyka dłużnika przez faktora tylko do okrelonej kwoty.
Jest to podział oparty na sposobie przejęcia ryzyka przez faktora. Funkcja przejmowania ryzyka przez faktora nazwana jest funkcjš del credere i jeżeli faktor nie chce przejmować na siebie ryzyka wypłacalnoci dłużników, musi to wyranie w umowie zaznaczyć, bowiem ta funkcja jest regułš, a odstšpienie od niej jest odstšpieniem od tej reguły, a nie na odwrót. W Polsce jeszcze niestety mamy do czynienia głównie z dwiema ostatnimi formami faktoringu, w których faktor zrzeka się przejmowania ryzyka lub przyjmuje je tylko w częci.
Zgodnie z Konwencjš Ottawskš z 1988 roku, aby umowa faktoringu mogła być tak nazwana, istnieje bezwzględna koniecznoć (oprócz wykupu wierzytelnoci) wiadczenia przez faktora przynajmniej dwóch dodatkowych usług. Brak tych usług jest jednym z powodów wadliwoci umowy faktoringu. Wtedy mamy do czynienia ze zwykłym zbyciem wierzytelnoci, a nie z faktoringiem.
Za dodatkowe usługi można uznać:
Ľ Monitorowanie płatnoci i wysyłanie upomnień do niepłacšcych dłużników.
Ľ cišganie należnoci i ich ewentualnš windykację.
Ľ Okresowe badanie sytuacji finansowej kontrahentów.
Ľ Prowadzenie rozliczeń transakcji pomiędzy dłużnikami a zbywcš wierzytelnoci (faktorantem).
Należy zaznaczyć, iż umowa faktoringu musi być zawarta w formie pisemnej, a zgoda dłużnika nie jest konieczna, chyba że w umowie pomiędzy zbywcš wierzytelnoci (faktorantem) a dłużnikiem (odbiorcš usług czy towarów) zostało zaznaczone, że należnoć nie może być zbyta bez zgody dłużnika. W innym przypadku zbycie wierzytelnoci jest możliwe, ale sytuacja dłużnika nie może ulec pogorszeniu w wyniku takiego przelewu wierzytelnoci.
Po faktoring można się udać do banku lub firmy faktoringowej. Sš również na rynku firmy zajmujšce się głównie obrotem wierzytelnociami, które dodatkowo zajmujš się faktoringiem.
Dla banków najczęciej jest to usługa dodatkowa oferowana stałym klientom, którzy korzystajš z innych usług bankowych. Faktoring bankowy to oferta głównie finansowania z ewentualnym przejęciem ryzyka. Dla banków faktoring jest jednym z wielu produktów oferowanych klientom i nie ma dla nich strategicznego znaczenia. Oczywicie nie stanowi to reguły, bowiem w niektórych bankach sš wyspecjalizowane działy zajmujšce się obsługš tego produktu i wtedy możemy spotkać się z podobnš jakociš obsługi jak w firmie faktoringowej. W bankach też mamy do czynienia z tańszym pienišdzem (firmy muszš pozyskiwać rodki z rynku lub od właciciela) i możemy oczekiwać tańszej oferty. Faktoring oferowany przez wyspecjalizowane instytucje, jakimi sš firmy faktoringowe, to pełna obsługa, do której zaliczyć można finansowanie, zarzšdzanie, monitorowanie i windykację oraz czasami ubezpieczanie. Obecnie na rynku działa dziewięć firm faktoringowych zrzeszonych w Konferencji Instytucji Faktoringowych: PEKAO FAKTORING, FORIN, HANDLOWY HELLER, POLFACTOR, ARVATO SERVICES, RAIFFEISEN FAKTORING POLSKA, EUROFAKTOR, BIBBY FACTORS, BZ WBK FAKTOR. Większoć tych firm to firmy uzależnione włacicielsko od banków.
Faktoring w banku to również bardziej zaostrzone wymagania zwišzane z kondycjš finansowš zarówno faktoranta (zbywcy), jak i poszczególnych dłużników. Wynika to z faktu, iż banki podlegajš przepisom prawa bankowego oraz cišży na nich obowišzek tworzenia rezerw zgodnie z wytycznymi NBP. Nie oznacza to jednak, iż firmy nie oczekujš, by sytuacja finansowa była pozytywna, niemniej sš bardziej elastyczne w tej materii. Dodatkowo banki częciej żšdajš dodatkowych zabezpieczeń, aczkolwiek czyniš to i tak rzadziej niż w przypadku finansowania kredytem. Różnica następuje również w sposobie pobierania oprocentowania. Banki najczęciej pobierajš oprocentowanie z góry, tzn. dyskontujš należnoć, natomiast firmy faktoringowe naliczajš oprocentowanie z dołu od aktualnego zadłużenia. Zaliczkowanie i pobieranie prowizji administracyjnej jest charakterystyczne i dla firm, i dla banków. Zaliczkowanie polega na tym, iż faktor wypłaca tylko np. 80% wartoci należnoci, a resztę zwraca po uzyskaniu zapłaty przez dłużnika.
Czy korzystanie z faktoringu jest dobre w każdej sytuacji? W przypadku, gdy nie mamy stałej liczby kontrahentów, faktoring przestaje być szybkš i zautomatyzowanš formš odzyskiwania rodków. W zasadzie nie powinnimy wnioskować o faktoring, gdy system rozliczeń z naszymi kontrahentami opiera się na kompensatach. Nieopłacalne jest również dyskontowanie faktur z krótkim terminem płatnoci. No i oczywicie nie możemy zbywać należnoci będšcych zabezpieczeniem w kredycie bankowym, jak również takich, gdzie mamy umowny zapis dotyczšcy zakazu zbywania wierzytelnoci.
Faktoring to bardzo dobra alternatywa dla kredytu bankowego, oczywicie tylko wtedy, gdy nie występujš powyższe sytuacje. Panuje powszechne przekonanie, iż jest on skierowany do firm, które majš problemy z pozyskaniem kredytu bankowego. Częciowo jest to prawda; jak zostało wspomniane powyżej, przy faktoringu mamy do czynienia z mniejszymi wymaganiami dotyczšcymi kondycji finansowej zbywcy (faktoranta) lub dłużników. Niemniej ma on dodatkowo wiele przewag nad kredytem, do których niewštpliwie zaliczyć można:
Ľ Brak koniecznoci ustanawiania zabezpieczeń.
Ľ Przejęcie monitorowania i windykacji należnoci przez faktora, co w konsekwencji poprawia dyscyplinę płatniczš kontrahentów, bowiem odbiorcy majšc wiadomoć tego, iż płacš instytucji finansowej, wczeniej starajš się terminowo regulować zobowišzania.
Ľ Pozyskiwanie przez faktora informacji o sytuacji odbiorców oraz możliwoć ich weryfikacji.
Ľ Poprawa pozycji bilansowych firmy przez zamianę należnoci na rodki pieniężne oraz brak wzrostu zobowišzań, co ma miejsce w przypadku zacišgnięcia kredytu.
Ľ Zmniejszenie kosztów pracy w firmie, bowiem częć usług monitorowania i windykacji przejęta jest przez faktora, który posiada przygotowane do tego systemy.
Ľ Mniej troski o ródło spłaty finansowania, bowiem w przypadku kredytu należy spłacać ratę kredytu niezależnie od tego, czy kontrahent nam zapłacił, a w przypadku faktoringu z zasady faktor ma odzyskać należnoć od odbiorcy i to jego obcišża odsetkami za zwłokę.
Czy faktoring jest dobrš formš finansowania? Niewštpliwie tak. Nie jest jednak panaceum na nasze problemy finansowe. Decyzja o jego wyborze powinna być poprzedzona analizš zarówno efektywnoci i opłacalnoci, jak i analizš naszych należnoci: czy spełniajš kryteria niezbędne do ich zbycia w formie faktoringu. Warto się również zastanowić, czy nasi kontrahenci znajš ten sposób finansowania i czy nie pogorszy to naszych długoletnich relacji.
Brygida Pietraszek-Cyburska
Citibank Handlowy
