Biały, szary, kremowy – który papier lepszy część II

6 Dec 2016 14:46

Tę kwestię starali się wyjaśnić autorzy niniejszego artykułu przeprowadzający - we współpracy z Map Polska Sp. z o.o. - pierwsze tego typu badania w kraju. Na ogół wydawnictwa, zwłaszcza edukacyjne, uważają, że do druku książek nadaje się wyłącznie śnieżnobiały papier, zaś mniej biały sprawia, że tekst jest gorzej przyswajany. Celem badań, objętych patronatem medialnym Poligrafiki i ăWydawcy", było pokonanie tych uprzedzeń. Wyniki Krzywa uczenia Wielokrotne wykonywanie testów polegających na wykonywaniu tej samej czynności powoduje zwykle zwiększenie sprawności, widoczne jako skrócenie czasu potrzebnego do ukończenia testu lub/i zmniejszenie ilości błędów. W badaniach nad wpływem cech papieru na proces czytania osoby badane wykonywały tego samego typu testy od 4 do 8 razy bez odstępów czasowych, konieczne zatem było wykazanie, w jaki sposób zmieniała się sprawność działania z każdym kolejnym rozwiązanym testem. W teście podstawowym na krzywą uczenia przebadano 18 osób (losowo wybranych z różnych grup wiekowych i zawodowych), dając im do rozwiązania 8 testów ułożonych w kolejności stosowanej w dalszych badaniach oraz 14 osób, które otrzymały identyczne testy, ale w kolejności przypadkowej. Testy wydrukowane na standardowym papierze kserograficznym o wysokiej białości były rozwiązywane na czas; po sprawdzeniu ilości błędów i podsumowaniu wyników uwidoczniły się niewielkie różnice w poziomach trudności testów. W przypadku części ze zdaniami z testu 009 wyniki wyróżniały się na tyle, że w końcowej analizie uwzględniano je z odpowiednią wagą. Przebieg procesu uczenia przedstawia rys. 1; charakterystyczny i powtarzalny kształt krzywej wskazuje, że już po kilkakrotnym wykonaniu testu mamy do czynienia z wyraźnym wzrostem sprawności dekodowania i rozumienia. Badania przesiewowe Podczas badań przeprowadzonych wśród dzieci z klas III-VI testowane były cztery gatunki papieru. Wybrano grupę osób, które rozwiązując test w ograniczonym czasie (2 minuty) popełniły najwięcej błędów lub/i podzieliły najmniejszą liczbę słów i zdań. Po sprawdzeniu wzroku (w celu wyeliminowania ewentualnej nieskorygowanej wady wzroku jako przyczyny problemów z czytaniem) przeprowadzono ponownie ten sam test, tym razem na czas. U żadnego z badanych dzieci w procesie czytania ze zrozumieniem nie stwierdzono tendencji dyslektycznych ani hiperlektycznych, które miałyby zależeć od barwy podłoża. Badania na dorosłych Przeprowadzone na osobach dorosłych (grupę stanowili studenci I, II i IV roku) badania miały na celu wykrycie ewentualnych różnic w szybkości i jakości czytania zależnie od podłoża. Ze względu na jednokrotne wykonanie testu na danym gatunku papieru i niedający się w związku z tym wyeliminować błąd pomiaru czasu nie przypisywano osoby badanej do konkretnej grupy (dyslektyk, hiperlektyk); pod uwagę brano jedynie fakt, czy pojawianie się jednej lub drugiej cechy było zależne od gatunku papieru. Wyniki przedstawia rys. 2; porównanie średnich czasów dla badanych papierów objętościowych wskazuje brak widocznego wpływu podłoża na dekodowanie i rozumienie tekstu. Różnice na poziomie 4-10 sekund mieszczą się w zakresie błędu pomiaru, powodowanego opóźnieniem włączenia i wyłączenia pomiaru czasu. Widoczna jest natomiast niewielka różnica (2-3%) w szybkości czytania między grupą papierów objętościowych a standardowym papierem niezabarwionym o wysokiej białości. Jest ona jednak zdecydowanie mniejsza niż opisywane w literaturze wahania szybkości czytania (dochodzące do kilkunastu procent) o złożonym pochodzeniu. Podstawową ich przyczyną jest zróżnicowany poziom umiejętności czytania dla konkretnych grup wiekowych i zawodowych oraz wpływ zmiennych czynników natury fizjologicznej (ogólne samopoczucie i stan osoby badanej, pora dnia, pogoda itp.). Wpływ przezroczystości papieru badano w testach 008, 009 i 010. Pod każdy rozwiązywany test osoba badana wkładała arkusz zawierający tekst i elementy graficzne o wysokim kontraście, częściowo widoczne przez papier testu. Wpływu stopnia przezroczystości na szybkość czytania i ilość błędów nie stwierdzono. Podsumowanie W przeprowadzonych badaniach nie odnotowaliśmy różnic w szybkości czytania ze zrozumieniem pomiędzy gatunkami papierów objętościowych o odmiennym zabarwieniu, przezroczystości i wykończeniu powierzchni. Niewielki spadek szybkości w stosunku do papieru białego mieści się w granicach błędu statystycznego oraz w zakresie wahań wynikających z przyczyn fizjologicznych i czynników zewnętrznych, nie można go zatem interpretować jako wpływ podłoża. Uzyskane na obecnym etapie badań wyniki nie potwierdzają istnienia jakiegokolwiek negatywnego wpływu obniżonej białości papieru na jakość i komfort czytania. Społeczny odbiór także nie jest aż tak niekorzystny, jak można by przypuszczać. Pozostaje zatem mieć nadzieję, że polscy czytelnicy będą mieli więcej okazji, aby wykorzystać w pełni zalety papierów objętościowych.