Połączenie spółek jest jednym z przewidzianych Kodeksem spółek handlowych procesów reorganizacyjnych spółek. Spółki kapitałowe mogą się łączyć między sobą oraz ze spółkami osobowymi. Połączenie może być dokonane przez przeniesienie całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca przyznaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się przez przejęcie) albo przez zawiązanie spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki (łączenie się przez zawiązanie nowej spółki). Spółka przejmowana albo spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki zostają rozwiązane, bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, z chwilą połączenia spółek, tj. z chwilą wpisu połączenia do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (dzień połączenia).
Na potrzeby niniejszego artykułu przyjmijmy, że spółka A sp. z o.o. (spółka przejmująca) przejmuje cały majątek spółki B sp. z o.o. (spółka przejmowana) w zamian za udziały, które spółka A sp. z o.o. przyzna wspólnikom spółki B sp. z o.o. W konsekwencji nastąpi podwyższenie kapitału zakładowego A sp. z o.o., w ramach którego udziały zostaną objęte przez wspólników B sp. z o.o. i pokryte majątkiem B sp. z o.o., a spółka B sp. z o.o. utraci byt prawny.
Jaki wpływ na zawarte umowy ma połączenie spółek?
Spółka przejmująca wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej. Biorąc pod uwagę powyższy przykład – spółka A sp. z o.o. wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki B sp. z o.o. Mamy tu więc do czynienia z sukcesją uniwersalną – do przejścia praw i obowiązków dochodzi w wyniku jednej czynności prawnej, jaką jest połączenie spółek i z mocy samego prawa.
Powyższe oznacza, że spółka przejmująca (A sp. z o.o.) staje się z dniem połączenia stroną umów zawartych przed połączeniem przez spółkę przejmowaną (B sp. z o.o.), a prawa i obowiązki spółki przejmowanej wynikające z takich umów przechodzą z mocy prawa na spółkę przejmującą. Co do zasady nie jest więc konieczne dokonywanie dodatkowych czynności rozporządzających, które miałyby do tego skutku doprowadzić. Nie ma potrzeby, by spółka przejmująca zawierała z kontrahentami spółki B sp. z o.o. nowe umowy lub podpisywała aneksy do już zawartych umów. Nie oznacza to jednak, że nie należy dokonać przeglądu zawartych przez spółkę przejmowaną umów i zweryfikować ich treści pod kątem wpływu połączenia na wzajemne zobowiązania wynikające z zawartych umów. Sukcesja uniwersalna ma miejsce niezależnie od tego, czy kontrahenci spółki przejmowanej wyrazili na połączenie zgodę, niemniej z treści zawartych umów mogą wynikać dodatkowe obowiązki nałożone na spółkę przejmowaną w związku z planowanym lub dokonanym połączeniem.
Wykrycie występowania ewentualnych ograniczeń, dodatkowych zobowiązań umownych, powinno nastąpić na etapie poprzedzającym połączenie – w ramach badania prawnego spółki przejmowanej – w celu zaplanowania prawidłowego wykonania dodatkowych zobowiązań i uniknięcia negatywnych skutków ich naruszenia.
Możliwe scenariusze
Umowa zawarta przez spółkę przejmowaną może np. zawierać postanowienie zobowiązujące spółkę przejmowaną do uzyskania uprzedniej pisemnej zgody kontrahenta na jakąkolwiek reorganizację podmiotową, w tym dokonanie połączenia. Takie zastrzeżenia pojawiają się często w umowach o dofinansowanie, dotację czy o subwencji finansowej. Skutkiem naruszenia zobowiązania do uzyskania zgody drugiej strony na reorganizację może być np. wypowiedzenie umowy, co w przypadku ww. umów oznacza także obowiązek natychmiastowego zwrotu środków. Nierzadko także kontrahenci zastrzegają w umowach, zwłaszcza banki w umowach kredytu, obowiązek poinformowania o dokonanych procesach transformacyjnych. Sankcją za brak poinformowania może być, obok wskazanego wypowiedzenia umowy (co w przypadku umowy kredytu oznacza postawienie kredytu w stan natychmiastowej wymagalności), także np. podwyższenie marży kredytu do dnia dostarczenia do banku wymaganych dokumentów. Należy zaznaczyć, że dodatkowe obowiązki związane z połączeniem nie zawsze muszą wynikać z umowy wprost. Możliwe jest np. wskazanie w umowie, że spółka przejmowana jest zobowiązana do zawiadomienia kontrahenta o wszelkich okolicznościach mających wpływ na realizację zobowiązań wynikających z umowy. Należy w takiej sytuacji rozważyć, czy reorganizacja podmiotowa nie będzie stanowić takiej okoliczności. Klauzule umowne mogą również zastrzegać konieczność podjęcia określonych działań w razie zmian w składzie wspólników spółki (co zazwyczaj następuje w związku z połączeniem). Niewykonanie ww. zobowiązań umownych może wiązać się także z obowiązkiem zapłaty kary umownej.
Dobrowolne poinformowanie
Niezależnie od tego, czy zawarte przez spółkę przejmowaną umowy nakładają na spółkę przejmowaną jakiekolwiek dodatkowe zobowiązania, warto poinformować kontrahentów o dokonanym połączeniu i jego skutkach. W piśmie warto wyjaśnić, na czym polega proces połączenia, wskazać aktualne dane spółki, nadmienić, że spółka przejmująca wstąpiła z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej, a co za tym idzie zawarta umowa nadal pozostaje w mocy i nie ma konieczności podpisywania aneksu.
Zasadą jest, że spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Należy mieć jednak świadomość, że ta generalna zasada może wiązać się z pewnymi ograniczeniami, w tym wynikającymi z zawartych umów. Zidentyfikowanie tych ograniczeń – dodatkowych zobowiązań umownych – przed dokonaniem połączenia pozwoli na uniknięcie negatywnych konsekwencji naruszenia tych zobowiązań. Należy zaznaczyć, że zasada sukcesji uniwersalnej może być dotknięta także innymi ograniczeniami, nie w sferze stosunków umownych, ale m.in. w sferze decyzji administracyjnych czy stosunków korporacyjnych.
Radca prawny Patrycja Dados
Grabowski i Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych sp. k.
www.gwlaw.pl
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
