Właciwoci, jakimi powinno się odznaczać nowoczesne opakowanie wysokiej jakoci, przekraczajš standardowe wymagania. Farby i lakiery stosowane do drukowania opakowań sš w stanie nadać im cechy znacznie podwyższajšce ich wartoć. Użytkownik często nie wie, że charakter opakowania w dużej mierze zależy od zastosowanych farb. Nowe opracowania i tendencje zmierzajš do tego, aby ulepszać wyglšd i zabezpieczenie opakowania oraz posługiwanie się nim, a także usprawnić proces produkcji, by był efektywniejszy i tańszy.
Opakowania artykułów spożywczych służš głównie do ochrony zawartoci oraz sš nonikiem różnego rodzaju informacji:
Ľ zawartoć jest chroniona podczas transportu i składowania przed czynnikami zewnętrznymi, jak uszkodzenia mechaniczne, wiatło, wilgotnoć;
Ľ opakowanie pozwala na lepszš konserwację i dłuższš żywotnoć zawartoci;
Ľ na opakowaniu znajdujš się informacje o rodzaju, iloci, składzie i trwałoci opakowanego produktu oraz kod kreskowy;
Ľ poza tym opakowanie jest bardzo skutecznym nonikiem reklamy.
Podstawowe wymagania techniczne stawiane farbie wynikajš z obcišżenia opakowania podczas produkcji, transportu i składowania. Farby nie mogš ograniczać przydatnoci do użytkowania, a proces wykańczania (kaszerowanie, napełnianie, konserwowanie) musi być wspierany przez farby. Szczególnie ważne sš przy tym takie właciwoci farb jak: trwałoć, odpornoć na wodę i ciepło, odpornoć na cieranie, zgrzewanie i sterylizację. Poza tym w wielu przypadkach farby (a także lakiery) muszš wykazywać przydatnoć pod względem toksykologicznym, a więc nie mogš zawierać składników uznawanych za ătrujšceÓ lub ăbardzo trujšceÓ. Poza tym zabronione jest stosowanie substancji zawierajšcych metale ciężkie oraz rozpuszczalniki typu metanol, toluen czy chlorowane węglowodory.
Jakie zadania majš do spełnienia farby i lakiery poza stawianymi im standardowymi wymaganiami? W jaki sposób farba czy lakier tak podwyższajš wartoć opakowania, że jego funkcja, wyglšd i inne właciwoci przekraczajš normalny poziom? Na podstawie przykładów z różnych dziedzin produkcji i stosowania nowoczesnych opakowań bliżej omó-wiono te zagadnienia w artykule Lothara Schffelera ăHightech-Verpackungen Đ Added Value durch DruckfarbenÓ we ăFlexo+Tief-DruckÓ nr 6/2005.
Najprostszym przykładem podnoszenia wartoci opakowania jest stosowanie lakierów podkładowych (tzw. primerów), dajšcych możliwoć zadrukowywania okrelonych rodzajów folii, na których bez nich nie można drukować.
Niedawno opracowano specjalny ăprimerÓ do zadrukowywania wszystkich stosowanych folii.
Odpowiednie farby i lakiery majš także bardzo istotne znaczenie w technice opakowywania produktów. Większoć produktów konsumpcyjnych jest opakowywanych na szybkich maszynach, bezporednio w folię odwijanš ze zwoju. Przebieg materiału na takich maszynach wymaga odpowiedniego polizgu folii opakowaniowej, a farba nie może się przy tym cierać. Osišga się to za pomocš odpowiednio opracowanych farb i lakierów. Duże znaczenie majš też lakiery elektrostatyczne, zapobiegajšce elektryzowaniu się folii. Do sterowania procesem pakowania stosowane sš widoczne i niewidoczne znaczki, które można nanosić na folię za pomocš farb luminescencyjnych.
Zamykanie opakowań następuje za pomocš technik zgrzewania (zamykania) na goršco lub na zimno, np. przy wykorzystaniu odpowiednich klejów. W tym przypadku naniesienie lakierów ochronnych lub zgrzewajšcych zapewnia odpowiednie rezultaty, jak np. zdolnoć do zgrzewania i zapobieganie jego ujemnemu wpływowi na opakowanie.
Innš dziedzinš zastosowania farb i lakierów dajšcš szczególne korzyci sš opakowania z powłokš oddzielajšcš, tworzšcš pewnego rodzaju barierę. Trwałoć okrelonych produktów spożywczych jest często ograniczona utratš aromatu lub na skutek wpływu tlenu, wiatła bšd wilgotnoci. Przez odpowiedniš kombinację podłoża drukowego, farb, lakierów i warstwy powlekajšcej nadaje się opakowaniu skuteczne właciwoci chronišce jego zawartoć przed wpływami zewnętrznymi. Barierš ochronnš przed wnikaniem gazów (tlen, dwutlenek węgla) jest najczęciej polichlorek winylidenu; obecnie badana jest przydatnoć sieciowanych systemów alkoholu poliwinylowego.
Sš też farby i lakiery, które tworzš barierę zapobiegajšcš ulatnianiu się zapachów z opakowanych produktów. W tym przypadku indywidualnie dobiera się odpowiedni rodzaj farb, w zależnoci od produktu.
Typowym przykładem opakowania z powłokš ochronnš jest pokrywka pudełek ze słonym pieczywem (paluszki, krakersy itp.). W tym przypadku folia polipropylenowa jest najpierw pokrywana lakierem tworzšcym barierę przed wnikaniem tlenu, a następnie zadrukowywana farbami i lakierem ochronnym.
Ważnš właciwociš opakowania jest łatwoć posługiwania się nim, np. szybkie otwieranie i zamykanie, a także ochrona przed powstawaniem nalotu przy materiałach przezroczystych. Do tego celu produkowane sš różne lakiery.
W procesie pakowania cukierków polegajšcym na zawijaniu każdego z nich w odpowiedniej wielkoci zadrukowane kawałki folii ważne jest, aby rodek tych kawałków był gładki, natomiast zawijane końce muszš być szorstkie, aby się samoczynnie nie odwijały. Takie warunki spełniajš farby i lakiery z odpowiednio dobranymi wartociami polizgu, stosowane do tych folii, które nie majš odpowiednich właciwoci. Dzięki temu nawet sztywniejsze i mniej elastyczne materiały mogš być stosowane do owijania cukierków.
Znaczšcš dziedzinš, w której stosowane sš specjalne farby w celu podwyższenia wartoci danego produktu, jest nadawanie właciwoci gwarantujšcych jego oryginalnoć lub zabezpieczenie przed fałszerstwem. Odpowiednie metody polegajš na tym, że specjalne pigmenty lub substancje w farbie czy lakierze nie sš widoczne gołym okiem, lecz w okrelonych warunkach, np. w wietle o odpowiedniej długoci fali, w odpowiedniej temperaturze lub w polu magnetycznym. W niektórych metodach stosowane sš farby interferencyjne, farby UV lub IR oraz systemy termiczne lub magnetyczne.
Farby i lakiery zabezpieczajšce sš dzi stosowane głównie przy produkcji banknotów, papierów wartociowych i kart wstępu o wysokiej cenie. Do drukowania opakowań stosowane sš rzadko, przede wszystkim do opakowań niektórych lekarstw. Przewiduje się jednak, że takie zabezpieczenia będš także stosowane do opakowań markowych artykułów lub w przemyle tytoniowym, by zabezpieczyć te artykuły przed ăpirackš produkcjšÓ.
Specjalne farby i lakiery mogš być też stosowane do uzyskiwania szczególnych efektów reklamowych na opakowaniu. Sš to np. farby interferencyjne, fluorescencyjne, srebrne i złote oraz lakiery z wysokim połyskiem lub matowe.
Nowociš sš lakiery, dzięki którym dotykowo można wyczuwać odpowiedni efekt. Sš to lakiery dajšce efekt tłoczenia. Dajš one wrażenie, jakby powierzchnia była zmieniona mechanicznie, za pomocš tłoczenia. W istocie to wrażenie spowodowane jest przez specjalny lakier. Gdy lakier jest naniesiony na folię polietylenowš uprzednio zadrukowanš farbš, to w miejscach położenia lakieru powstajš zagłębienia. Odwrotny efekt powstaje wtedy, gdy zadrukowana folia jest pokryta tym lakierem, a tylko pewne miejsca, np. tekst lub logo, nie sš nim pokryte. Te odkryte miejsca wystajš ponad powierzchnię folii i w ten sposób sš podkrelane nie tylko optycznie. Ten lakier sprawiajšcy wrażenie tłoczenia może być stosowany zarówno we fleksografii, jak i we wklęsłodruku.
Jak więc widać, farby i lakiery służš nie tylko do wydrukowania opakowania i uszlachetnienia jego powierzchni. Stosujšc specjalne ich rodzaje można uzyskać wiele interesujšcych efektów, podwyższajšcych wartoć i znaczenie opakowania i nadajšcych mu szczególne właciwoci.
Opracowanie: ZZ
