Wybór właciwej farby ma zasadnicze znaczenie w każdym procesie drukowania. Sitodruk tym różni się jednak od innych technik, że umożliwia nanoszenie grubej warstwy farby. Żaden inny rodzaj druku nie przewyższa nadruków nanoszonych sitem pod względem wiatłotrwałoci czy wytrzymałoci. Dzięki stosowaniu grubej warstwy farby możemy korzystać z wyjštkowej możliwoci drukowania na wielu podłożach sztywnych i elastycznych. Wymaga to jednak upewnienia się, że nasze rozumienie wytrzymałoci i trwałoci nadruku łšczy się z właciwym rozumieniem różnic między rodzajami farb, które wybieramy do drukowania.
Aby pomóc we właciwym wyborze farby odpowiedniej dla danego podłoża, chcielibymy podać kilka podstawowych informacji o cechach najpopularniejszych farb stosowanych we współczesnym sitodruku.
Farby UV
Sporód wszystkich stosowanych obecnie rodzajów farb, rodzina farb UV wywołała największy wstrzšs na rynku mediów wizualnych w cišgu ostatnich 10 lat.
Farby UV sš fotoreaktywne w odróżnieniu od farb rozcieńczalnikowych, które schnš przez odparowanie rozcieńczalnika. Kiedy rozpuszczalnik oddzieli się od farby, pozostaje sucha warstwa. Farby UV składajš się z oligomerów, monomerów i fotoinicjatorów. Oligomery odpowiadajš żywicom wchodzšcym w skład farb rozcieńczalnikowych, jednak ich działanie jest odmienne. Wchodzš one w reakcję z monomerami, które z kolei pełniš funkcję ărozcieńczalnikaÓ. Monomery działajš jak nonik i decydujš o lepkoci farby. W czasie utrwalania farby UV utwardzajš się wszystkie jej składniki.
Proces suszenia wykorzystuje obecnoć fotoinicjatorów w farbie UV. Fotoinicjatory wyzwalajš reakcję łańcuchowš, podczas której wolne rodniki i łańcuchy molekularne łšczš się z innymi molekułami doprowadzajšc do polimeryzacji całej warstwy farby.
Nadruk wykonany farbami UV wytrzymuje wykrawanie, przegniatanie i złamywanie bez uszkodzeń mechanicznych, zachowujšc elastycznoć i odpornoć na warunki atmosferyczne przez co najmniej pięć lat.
To nie koniec różnic między farbami UV a farbami rozcieńczalnikowymi. Reaktory UV służšce do utrwalania farb UV sš znacznie mniejsze niż suszarki do farb rozcieńczalnikowych. Drukowanie farbami UV oznacza mniej kłopotów, np. z lepkociš farby, która jest stała. W przypadku farb rozcieńczalnikowych zmienia się ona wraz ze zmianš udziału rozcieńczalnika w farbie. Z tych względów drukowanie farbami UV jest znacznie prostsze niż tradycyjnš technologiš z wykorzystaniem farb rozcieńczalnikowych.
Farby UV redukowane wodš
Przy sitodruku na papierach niepowlekanych dobre efekty daje wykorzystanie farb UV zawierajšcych wodę. Można wówczas redukować gruboć warstwy farby zwiększajšc udział procentowy wody, a także zmywać nadruki wodš.
Farby UV redukowane wodš wymagajš reaktorów UV o mniejszej mocy niż konwencjonalne farby UV pozostawiajšce na podłożu grubszš warstwę utwardzonej farby.
Przy drukowaniu na papierach o niskiej gramaturze i materiałach porowatych farby UV redukowane wodš nie sprawdzajš się, ponieważ materiały te mogš się pofałdować pod wpływem zaabsorbowanej wody. Dodatkowo polimeryzacja UV wymaga, aby uprzednio z farby usunšć wodę.
Farby wodne
Farby wodne niewiele się zmieniły przez ostatnie 10 lat. Najczęciej stosuje się je do drukowania na papierze o wysokiej gramaturze, inaczej po wyschnięciu farby arkusze papieru mogš się pomarszczyć i pozwijać.
W ograniczonym zakresie farby te stosuje się do drukowania na podłożach winylowych i metalowych. Nadruki można zabezpieczyć przed działaniem czynników atmosferycznych poprzez stosowanie chemicznych utwardzaczy, płaci się jednak wówczas spadkiem elastycznoci warstwy farby, która podczas wykrawania może zaczšć się łuszczyć.
Farby wodne nie sprawdzajš się przy drukowaniu na podłożach z polistyrenu nisko- i wysokoudarowego, poliolefinach, papierach o niskiej gramaturze, w sytuacjach, kiedy wymagana jest trwałoć przy ekspozycji na wolnym powietrzu oraz duża odpornoć na działanie substancji chemicznych i wody.
Farby epoksydowe
Farby epoksydowe, o ile zostanš dobrze wymieszane, charakteryzujš się znakomitš odpornociš po nadrukowaniu na wiele rodzajów podłoży, jak: szkło, metal, ceramika, drewno, tworzywa sztuczne i inne.
Wyróżniamy dwie główne grupy farb epoksydowych: jedno- i dwuskładnikowe. Farby jednoskładnikowe zawierajš żywice do suszenia w wysokiej temperaturze. Nadruki wykonane tymi farbami wymagajš suszenia w piecu, a nie goršcym powietrzem. Do farb dwuskładnikowych należy dodać katalizator, następnie można je suszyć goršcym powietrzem lub w piecu.
W zależnoci od stosowanego podłoża wybieramy sporód wielu rodzajów katalizatorów ten, który zapewni najlepszš przyczepnoć farby. Farby dwuskładnikowe można przechowywać znacznie dłużej niż jednoskładnikowe bez pogorszenia własnoci chemicznych i koloru. Okrelenie czasu przydatnoci farby do drukowania jest bardzo istotne, ponieważ determinuje on np. jej lepkoć. Żywotnoć farby może być liczona w godzinach lub minutach i nie da się jej wydłużyć przez dodawanie rozcieńczalnika.
Farby metaliczne
Przy wykonywaniu nadruków dekoracyjnych farbami metalicznymi należy stosować spoiwo przeznaczone do pigmentów metalicznych. Pigmenty metaliczne muszš znaleć się na górze warstwy farby i podczas jej schnięcia zachodzić jeden na drugi.
Bazy metaliczne sš dostępne dla farb rozcieńczalnikowych, wodnych i farb UV. Czšstki metalu najlepiej zachowujš połysk w żywicach akrylowych i winylowych. Przy stosowaniu farb wodnych możemy się spodziewać wystšpienia specyficznych problemów zwišzanych z utlenianiem się metalu w kontakcie z wodš. Metaliczne farby UV sš stabilne bardzo krótko.
Pigmenty metaliczne sš znane ze znakomitego krycia, ponieważ metaliczny proszek powstaje ze zmielenia na sucho różnych metali, jak np. mied czy cynk, do przeciętnego rozmiaru 10-40 mikronów. ăZielenienieÓ lub matowienie czšstek metalu zdarza się często i jest objawem rozpadu chemicznego zwišzanego z niewłaciwym przygotowaniem mieszanki farby.
Nie zaleca się długotrwałej ekspozycji na wolnym powietrzu nadruków wykonanych złotš farbš metalicznš, ponieważ tracš one metaliczne wykończenie. Pomóc może bezbarwne lakierowanie nadruku. Drukarze czasami ratujš się w takich sytuacjach stosujšc farby perłowe. Niestety, nie zapewniajš one tak dobrego krycia, jak farby metaliczne.
Farby do drukowania na tworzywach sztucznych, papierze i metalu
Farby do drukowania na tworzywach sztucznych, papierze i metalu tworzš większš częć oferty dla sitodruku artystycznego i przemysłowego. Jeżeli jeszcze nie stosujecie tych wszystkich rodzajów farby, lecz macie to w planach, mamy nadzieję, że przedstawione poniżej informacje dostarczš wiedzy pomocnej przy dokonywaniu wyboru.
Farby do drukowania na tworzywach sztucznych
Farby do drukowania na tworzywach sztucznych schnš przez odparowanie rozcieńczalnika, utlenianie lub polimeryzację. Lakiery wyjštkowo łšczš efekt odparowania rozcieńczalnika z tworzeniem wišzania fizyczno-chemicznego, które częciowo rozpuszcza powierzchnię tworzywa podobnie jak przy trawieniu kwasem.
Farby schnšce przez utlenianie i polimeryzację wišżš się z podłożem w rezultacie specyficznego przywierania zwanego wišzaniem mechanicznym. Dzięki temu farby te mogš być stosowane do drukowania na podłożach z tworzyw termoplastycznych odpornych na działanie rozcieńczalników, takich jak polietylen i poliestry.
Farby typu lakierowego sš przede wszystkim stosowane do sitodruku na tworzywach termoplastycznych, takich jak: akryl, acetyloceluloza, malan, nitroceluloza, PCV i ich kombinacje. Farby te stosuje się głównie do drukowania na sztywnych tworzywach sztucznych przeznaczonych do formowania próżniowego; należy jednak często sprawdzać ich właciwoci, ponieważ pod wpływem wysokich temperatur i dostępu wiatła tracš przyczepnoć.
Stosowanie aktywnych rozcieńczalników w lakierach może spowodować zniszczenie (np. popękanie) folii akrylowej lub polistyrenowej. Należy zwrócić na to szczególnš uwagę, ponieważ uszkodzenia bywajš zauważane zbyt póno, czasem długo po ukończeniu drukowania. Aby uniknšć problemów, należy cile przestrzegać zaleceń producenta farb.
Utrwalanie farby UV na polietylenie może trwać zaledwie kilka sekund. Nie ma jednak farb UV uniwersalnych dla wszystkich rodzajów tworzyw sztucznych. Inne farby należy stosować drukujšc na polistyrenie i PCV, inne Đ drukujšc na polietylenie i polipropylenie.
Farby sublimacyjne zawierajš specjalne barwniki, który poprzez dyfuzję wnikajš w podłoże. Barwniki te sš nanoszone konwencjonalnš technikš sitodruku, a następnie przez 30 minut wygrzewane w piecu w temperaturze 80źC. Dyfuzja w wysokiej temperaturze powoduje wtopienie się barwnika w tworzywo sztuczne. Można wyróżnić cztery zalety tego rodzaju farb: farby nie schnš na sicie, można je redukować wodš lub glicerynš, sita czyci się czystš wodš, za nadrukowany wzór nie blaknie.
Farby do drukowania na papierze
Sporód wszystkich opisanych tu rodzajów farb, farby do sitodruku na plakatach/papierze sš najbardziej tolerancyjne na błędy i łatwe w stosowaniu. Farby afiszowe pozwalajš dobrze drukować na papierach powlekanych i niepowlekanych wszystkich typów. Displeje w sklepach, plakaty informacyjne, tekturowe pojemniki, wywieszki czy kartki pocztowe Đ dla tych wszystkich wyrobów doskonale nadajš się farby afiszowe dajšce różne wykończenie nadruku. Wykończenie nadruku może być zdefiniowane jako stopień połysku farby. Połysk jest zazwyczaj okrelony przez rodzaj farby, może być także uzyskiwany w różnym stopniu dzięki dodawaniu do farby rodka matujšcego lub werniksu.
Od wysokiego połysku, poprzez połysk standardowy, jedwabisty, skorupki od jajka, do wielu rodzajów wykończeń matowych, farby afiszowe dajš wiele możliwoci zastosowań.
Farby afiszowe, lakier nitrocelulozowy i farby uniwersalne to rodzaje farb najczęciej obecnie używane. Sš one tak skomponowane, aby zapewnić dobre właciwoci przepływu przez sito po dodaniu rozcieńczalników i opóniaczy, zazwyczaj niezbędnym przed rozpoczęciem drukowania. Podobnie jak w większoci rodzajów farb, reduktory w postaci rozcieńczalników, opóniaczy/wypełniaczy pozwalajš osišgnšć znacznš wydajnoć litra farby za stosunkowo niewielkie pienišdze.
Standardowe błyszczšce lub matowe farby afiszowe schnš na powietrzu w cišgu 15-20 minut, za pod nadmuchem w cišgu kilku sekund. Farby te dajš znakomite krycie i za pomocš sita 80-100 można jednym litrem farby zadrukować ok. 40 m2 powierzchni.
Farby do metalu
Powleczone wstępnie wyroby z metalu nie wymagajš zbytniego przygotowania przed drukowaniem. Powierzchnie zostały już przygotowane i sš już powleczone. Powłoki poliestrowe i akrylowe należš do najpopularniejszych, zawsze jednak trzeba je sprawdzić. Aby osišgnšć wymaganš przyczepnoć, zarówno powierzchnia materiału, jak i farba muszš osišgnšć temperaturę 130-140źC.
Farby do wykonywania nadruków na metalu schnš na powietrzu, w wysokiej temperaturze, lub pod wpływem katalizatora. Na powierzchni metalu rozprowadza się podkład. Można to zrobić za pomocš rolki, powlekajšc przez polewanie, rozpylanie, lub drukiem. Podkład ten zwiększa odpornoć metalu na uderzenie podczas cięcia, punktowania bšd kształtowania. Żywice w podkładzie ulegajš rozpadowi pod wpływem promieni UV. Ochronna warstwa werniksu musi być dostosowana do rodzaju użytych powłok, aby zapewnić właciwš przyczepnoć.
Lakiery nitrocelulozowe, emalie (szybko schnšce, wolno schnšce i schnšce w wysokiej temperaturze), farby akrylowe, epoksydowe i farby UV nadajš się do sitodruku na powierzchniach metalowych. Każda grupa charakteryzuje się jednak innym stopniem akceptacji wystawienia nadruku na działanie warunków atmosferycznych, odpornoci chemicznej i na cieranie, a także odkształcalnoci.
Sitodrukarze majš do dyspozycji wiele rodzajów farb, sš one jednak narażone na działanie czynników, które mogš obniżyć jakoć nadruków. Dlatego optymalne poznanie podłoża jest kluczem do dobrej przyczepnoci farby. Uzbrojeni w wiedzę o różnych cechach stosowanych obecnie typów farb drukarze będš w stanie skojarzyć najlepszy typ farby z najlepszym nadrukiem. Opracował MT
