Wraz z wprowadzeniem na rynek w styczniu br. systemu Vista, długo oczekiwanego w środowisku PC następcy Windows XP firmy Microsoft, pojawił się również nowy format pliku: XPS. Jest on powszechnie postrzegany jako rywal PDF, chociaż ta batalia rozgrywa się na razie poza sektorem poligraficznym. Jednak drukarze i firmy zajmujące się drukiem cyfrowym bardzo się interesują XPS-em, ponieważ jest wielce prawdopodobne, że wcześniej czy później będą mieli do czynienia z plikami przygotowanymi w tym formacie.
Podobnie jak PDF, XPS jest przeznaczony do tworzenia dokumentów elektronicznych, które można łatwo wymieniać z innymi użytkownikami; powinny się też łatwo otwierać, nawet jeśli użytkownik nie dysponuje aplikacją źródłową, w której dokument został stworzony (a więc dokumenty w założeniu można oglądać nie tylko na komputerach PC wyposażonych w Windows Vista). Cechy wspólne z PDF-em są widoczne, jednak są też powody, by sądzić, że Microsoft i jego partnerzy – wśród których jest dobrze znana w środowisku poligraficznym firma Global Graphics – tworząc XPS kierowali się innymi względami niż chęć konkurowania z formatem Adobe PDF.
Dlaczego XPS? Pierwszym powodem – i niezaprzeczalnie najważniejszym – rozwoju XPS jest stwierdzenie, że w dzisiejszych czasach istnieje wciąż rosnąca liczba użytkowników tworzących dokumenty elektroniczne i drukujących je. To, co przedtem było udziałem jedynie profesjonalistów z sektora graficznego, stało się obecnie – dzięki coraz wydajniejszym i łatwiej dostępnym programom, osiągnięciom fotografii cyfrowej oraz całej gamie drukarek biurowych – możliwe dla przeciętnego posiadacza komputera. W tej sytuacji Microsoft stanął wobec wielkiego problemu: podsystem GDI/GDI+ z poprzednich wersji Windows był kompletnie przestarzały, m.in. dlatego, że był przystosowany do odtwarzania strumienia danych oraz obiektów graficznych na ekranie, ale nie w druku. Dla Windows Vista Microsoft stworzył więc podsystem graficzny zupełnie nowej generacji, który odtwarza otrzymane dane zarówno na ekranie, jak i na papierze i bazuje na najnowszych technologiach XML. Windows Presentation Foundation (WPF), część Vista odpowiedzialna za graficzne przedstawienie informacji na ekranie, opiera się na XAML (Extensible Application Markup Language). Jeśli chodzi o druk, Vista jest wyposażona w nowy format do spoolingu (czyli przekładania informacji o wykonywanych przez aplikację zadaniach do bufora, najczęściej na dysk twardy) i druku XPS (XML Paper Specification), który można określić jako bardziej zamknięty podzespół XAML. Integracja XAML i XPS pozwala systemowi Vista na dużo wyższy poziom obróbki dokumentów elektronicznych.
Drugi powód powstania XPS: Microsoft znacząco polepsza dzięki niemu transmisję danych, niezależnie od ich pochodzenia. Użytkownicy systemu Mac OS X już od dawna nie muszą się martwić o to, w jakim formacie zapisywać swoje dokumenty czy informacje cyfrowe: tworzą z nich pliki PDF i w rezultacie każdy użytkownik może je przeczytać dzięki oprogramowaniu Adobe Reader, które można ściągnąć bezpłatnie. Miliony użytkowników pecetów z systemem Windows były do czasu pojawienia się Visty pozbawione takiego formatu pliku. Aby użytkownicy jeszcze szybciej zaakceptowali XPS, Microsoft uczynił z niego format „otwarty”, co oznacza, że specyfikacja XPS od początku była dostępna dla innych producentów materiałów i oprogramowania. W lipcu br. wszczęto również odpowiednią procedurę, aby XPS stał się oficjalnym standardem ECMA (Europejskiego Stowarzyszenia na rzecz Standaryzacji Systemów Informacyjnych i Komunikacyjnych, dawnego Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Komputerów).
Tworzenie plików XPS. Pierwsze aplikacje do obróbki plików XPS jako plików „oryginalnych” to programy z pakietu Microsoft Office 2007, w skład którego wchodzą m.in. Word, Excel, PowerPoint i Outlook, a także Publisher. Aby móc tworzyć nowe pliki XPS, użytkownicy Office 2007 mogą zainstalować zewnętrzny moduł, który dodaje funkcję „zapisywania jako XPS” w polu roboczym każdej z tych aplikacji. Inna możliwość tworzenia plików XPS w programach nieoferujących jeszcze obróbki „oryginalnych” XPS polega na „drukowaniu” (czyli zapisywaniu) dokumentów w tym formacie przy użyciu Microsoft XPS Document Writer. Chodzi o wirtualną drukarkę dostępną w systemie Vista, którą można ściągnąć jako moduł zewnętrzny. Jak widać, tworzenie plików XPS jest bardzo proste nawet dla użytkowników niemających specjalistycznej wiedzy technicznej.
Wizualizacja i edycja plików XPS. W celu wizualizacji plików XPS wystarczy kliknąć dwa razy w odpowiednią ikonę. W systemie Vista Internet Explorer 7 plik XPS otwiera się automatycznie. Działa to również w systemie Windows XP pod warunkiem uprzedniego ściągnięcia i zainstalowania aplikacji NET 3.0. Alternatywą dla tych, którzy używają innej przeglądarki niż Internet Explorer, jest otwarcie plików XPS za pośrednictwem XPS Viewer, którą Microsoft udostępnia wszystkim bezpłatnie.
Wymienione rozwiązania pozwalają jedynie na wizualizację plików XPS. Do bezpośredniej ich edycji niezbędne jest specjalistyczne oprogramowanie takie jak NiXPS v. 1.5 belgijskiej firmy NiXPS.
Druk plików XPS. Polecenie drukowania pliku XPS może pochodzić z Viewera, IE7 lub każdej innej aplikacji, w której został on otwarty. Dane te zostaną automatycznie przekonwertowane do druku w PostScripcie albo w innym języku opisu strony znanym drukarce. Na rynku jest wiele drukarek i urządzeń wielofunkcyjnych wyposażonych w kontrolery „oryginalnych” plików XPS, np. Konica Minolta bizhub C650/C550/C451. Fakt, że producenci tego typu sprzętu: Canon, HP, Konica Minolta, Ricoh, Xerox i in. uczestniczą w tworzeniu standardu XPS w ramach ECMA, mówi sam za siebie. Podczas tegorocznych targów Graph Expo w Chicago firma Global Graphics prezentowała swój od dawna oczekiwany RIP Harlequin+; jest to RIP przeznaczony do drukarek graficznych, który oprócz plików postscriptowych i PDF obrabia także pliki XPS bezpośrednio, bez konwersji.
XPS dla grafików i poligrafów? Co konkretnie oznacza zapowiadana (r)ewolucja XPS? Ten format powinien szybko się przyjąć w świecie dokumentów: w administracji, biurach i wśród wszystkich, którzy w swojej pracy wykorzystują dokumenty elektroniczne. W każdym razie XPS w połączeniu z Vista otwiera potencjalnie ogromny rynek. Fakt, że stoi za nim taki gigant jak Microsoft, z pewnością skłoni innych dostawców oprogramowania do wprowadzenia na rynek produktów kompatybilnych z XPS. Nawet Adobe, twórca formatu PDF, traktuje XPS bardzo poważnie: firma aktywnie pracuje nad projektem o nazwie kod Mars, którego celem jest integracja PDF ze środowiskiem XML.
W całej tej historii sektor profesjonalnej grafiki znajduje się trochę na uboczu. Króluje w nim platforma Mac, a większość graczy tego sektora nie sądzi, aby PDF pozwolił się bez oporu zdetronizować przez XPS. Jeden z ekspertów Ghent PDF Workgroup stwierdził, że XPS z całą pewnością zrewolucjonizuje świat pecetów, lecz praktycznie żaden pracownik biura czy osoba pracująca na zlecenie nie przekazuje do drukarki dokumentów w formie już złamanej: Znacząca większość druków jest łamana przez profesjonalnych grafików w takich programach jak Quark Xpress czy Adobe InDesign, które doskonale współdziałają z formatem PDF. Nie ma żadnego powodu, żeby nagle rezygnować ze sprawdzonego już rozwiązania.
Firma Global Graphics, która aktywnie uczestniczy w rozwoju formatu XPS, również podziela ten pogląd. Paul Collins, product manager RIP Technologies, zauważa, że: (…) zbyt duża liczba firm poligraficznych zainwestowała sporo czasu i pieniędzy w przepływ prac przeznaczonych do druku oparty na PostScripcie i PDF, żeby teraz gwałtownie zmieniać jego podstawowe elementy. Według niego XPS będzie miał wpływ również na środowisko poligraficzne, jednak dopiero w późniejszym czasie; przede wszystkim znajdzie zastosowanie w druku biurowym.
Drukarze zainteresowani porównaniem szczegółowych danych technicznych PDF i XPS znajdą obszerną i regularnie aktualizowaną literaturę na ten temat w internecie (www.amyuni.com/downloads/Amyuni%20Whitepaper%20-%20PDF-%20vs%20XPS.pdf). W ramach Ghent PDF Workgroup istnieje także podkomitet Office Document Printing, który m.in. zajmuje się analizą przydatności XPS do zastosowań poligraficznych. Głównym zagadnieniem jest aktualnie pytanie, co powinien zrobić drukarz, jeśli np. jutro jakiś klient zgłosi się do niego z pracą w formacie XPS? Menno Mooij, prezes grupy roboczej Office Document Printing GWG, stwierdza: W takim przypadku są obecnie dwie możliwości. Albo drukarz restrykcyjnie określa wymagania dotyczące formatów dostarczanych plików, albo dopuszcza etap pośredni – konwersji pliku. Dobrze wiedzieć, że w programie Adobe Acrobat 8 pliki XPS można przekonwertować bez problemu na PDF, po czym mogą one być łatwo obrabiane w procesie prepress wykorzystującym PDF.
To z pewnością nie koniec dyskusji o XPS. Warto zaznaczyć, że podczas wrześniowych targów Graph Expo można było odwiedzić XPS Land – specjalnie wydzieloną strefę przeznaczoną na pokazy druku bezpośrednio z plików XPS (m.in. drukowano w ten sposób gazetkę targową). Była to pierwsza publiczna demonstracja nowego formatu przeznaczona dla przemysłu poligraficznego – i z pewnością nie ostatnia.
Na podstawie artykułu Petera Ansomsa „A la decouverte du XPS” w „Nouvelles Graphiques” nr 16/2007 opracowała IZ
