22 maja 2023 r. weszła w życie długo wyczekiwana przez polskie firmy rodzinne ustawa o fundacji rodzinnej. Głównym celem tej fundacji jest przede wszystkim gromadzenie majątku, zarządzanie nim w interesie beneficjentów oraz spełnianie świadczeń na ich rzecz, a także uregulowanie praw i obowiązków fundatora oraz beneficjentów.
Fundacja rodzinna wzorowana na fundacjach zagranicznych rozdziela świat biznesu i relacji rodzinnych, zmniejsza ryzyko sporów między członkami rodziny oraz ryzyko rozdrobnienia zgromadzonego w rodzinie majątku.
Rozwój oraz kontynuacja biznesu
Instytucja fundacji rodzinnej jest rekomendowana przede wszystkim właścicielom firm rodzinnych i z założenia jest przedsięwzięciem długoterminowym. Obowiązująca ustawa zawiera szereg korzystnych rozwiązań dedykowanych biznesom rodzinnym. Tak jak wcześniej wspomniano, podstawowym celem nowych rozwiązań prawnych jest wsparcie rodzinnych firm poprzez zapewnienie bez- pieczeństwa w międzypokoleniowym zarządzaniu majątkiem.
W momencie zakładania fundacji rodzinnej należy wziąć pod uwagę różne scenariusze, które mogą wpłynąć na wewnętrzną sferę jej działania. Fundacja rodzinna pozwala na gromadzenie i pomnażanie majątku rodzinnego oraz przekazywania go dalszym pokoleniom. Fundator może swobodnie kształtować postanowienia statutu, o ile są one zgodne z przepisami obowiązującego prawa.
Skarbiec rodzinny
Decyzja o powołaniu fundacji rodzinnej i wyposażeniu jej w majątek rodzinny z reguły podyktowana jest chęcią zapewnienia bezkonfliktowego korzystania przez uczestników sukcesji z rodzinnych aktywów. W procesie zakładania fundacji na fundatorze spoczywa obowiązek podjęcia wielu istotnych decyzji, zwłaszcza w kontekście wnoszonego do fundacji mienia. Ustawa przewiduje kwotę 100 tysięcy złotych jako minimalną wysokość funduszu założycielskiego. Wartość mienia wnoszonego w postaci innej niż środki pieniężne rozumiana jest jako jego wartość rynkowa ustalona na dzień wniesienia mienia. W większości przypadków fundatorzy decydują się na wniesienie środków pieniężnych na fundusz założycielski w postaci wymaganych 100 tys. zł, a następnie po dokonaniu rejestracji fundacji rodzinnej dokonują transferu aktywów do fundacji.
Jaki majątek można wnieść do fundacji rodzinnej?
Do fundacji rodzinnej można wnieść:
– środki pieniężne, w tym również w walucie obcej;
– nieruchomości;
– ruchomości, np. samochody, maszyny, dzieła sztuki, biżuterię;
– akcje lub udziały;
– ogół praw i obowiązków wspólnika w spółce osobowej;
– prawa własności przemysłowej, np. znaki towarowe, patenty;
– prawa własności intelektualnej, np. majątkowe prawa autorskie.
Fundacja rodzinna jest podmiotem tzw. bezudziałowym, co oznacza, iż fundatorzy po jej powołaniu nie otrzymują w zamian żadnych udziałów. Po wniesieniu przez małżonków majątku wspólnego do fundacji rodzinnej majątek ten staje się majątkiem fundacji i przestaje być on majątkiem konkretnych osób.
Wybór beneficjentów przez fundatora, określenie świadczeń beneficjentów
Obowiązkowym elementem statutu fundacji rodzinnej jest wskazanie beneficjenta lub sposobu nabywania prawa jako beneficjent, jak również zakresu przysługujących beneficjentowi uprawnień.
Beneficjentem fundacji rodzinnej może być:
– osoba fizyczna,
– organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego,
– fundator.
Jako beneficjentów fundator może wskazać członków swojej rodziny, fundacje pożytku publicznego lub inne osoby, które nie są w żaden sposób spokrewnione z fundatorem, np. menedżerów pracujących w firmie rodzinnej.
W ustawie o fundacji rodzinnej nie wskazano, jakie konkretne świadczenia może spełniać fundacja na rzecz beneficjentów. Przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną zgodnie z postanowieniami statutu. Rozsądnym założeniem jest możliwość przyznania świadczeń od fundacji rodzinnej pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu, np. ukończenia 30. roku życia albo uzyskania wyższego wykształcenia.
Ustawa umożliwia elastyczne dostosowanie świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundacja rodzinna może wypłacać beneficjentowi określoną miesięczną kwotę pieniężną lub udostępnić do użytkowania mieszkanie albo samochód. Z majątku fundacji można finansować koszty utrzymania, nauki czy leczenia beneficjenta. Zmiana uprawnień beneficjenta jest możliwa jedynie poprzez zmianę statutu, natomiast zasady zmiany określa sam statut.
Listę beneficjentów prowadzi, tworzy i aktualizuje zarząd fundacji rodzinnej. Prawa i obowiązki beneficjenta, w przeciwieństwie do udziałów lub akcji w firmie rodzinnej, są niezbywalne. Beneficjent nie może zatem zdecydować o ich odsprzedaży osobie trzeciej, a w rezultacie doprowadzić do udziału w majątku rodzinnym osób spoza rodziny.
Wartości rodzinne. Zabezpieczenie majątku
Fundacja rodzinna to instrument prawny, który – jak żaden inny – wspiera sukcesję rodzinnych biznesów, pozwala na zachowanie ciągłości firmy rodzinnej przez następne pokolenia oraz zabezpieczenie interesów beneficjentów fundacji rodzinnej. W procesie powoływania fundacji rodzinnej fundator musi podjąć szereg istotnych decyzji, np. jakie osoby powołać do organów, w jakie aktywa zasilić fundację, a także wybrać siedzibę czy biuro rachunkowe, które będzie odpowiadać za obsługę księgową.
Przy tworzeniu statutu należy zadbać, aby fundatorzy zdawali sobie sprawę, jakie konsekwencje i zalety niesie za sobą wniesienie majątku do fundacji rodzinnej i jak ważne jest odpowiednie skonstruowanie postanowień statutu. Decyzja o powołaniu do życia fundacji rodzinnej, a następnie wyposażeniu jej w majątek musi być przemyślana, ponieważ fundacja nie może zwracać fundatorowi mienia wniesionego na pokrycie funduszu założycielskiego ani w całości, ani w części w trakcie działania fundacji rodzinnej.
Proces tworzenia fundacji rodzinnej powinien być prowadzony przy wsparciu profesjonalistów, ponieważ wymaga on fachowej wiedzy oraz doświadczenia. Skonstruowanie statutu wymaga każdorazowo indywidualnych rozwiązań, przy uwzględnieniu realiów funkcjonowania konkretnego biznesu oraz relacji pomiędzy członkami rodziny. Ze względu na znaczny stopień skomplikowania całego procesu przedsiębiorca powinien otrzymać kompleksowe wsparcie na każdym etapie powstawania fundacji rodzinnej, zarówno podczas ustalania treści samego statutu, powoływania organów, jak i w toku przenoszenia majątku rodzinnego do fundacji.
Jesienią rusza kolejna edycja Forum Firm Rodzinnych, a jej rozpoczęciem będzie opublikowanie debaty dyskusyjnej poświęconej firmom rodzinnym, która odbyła się w lipcu 2023 w studio magazynu „Forbes”. Przez najbliższe trzy miesiące w głównych miastach w Polsce będą się odbywać spotkania regionalne, podczas których wybrane firmy rodzinne będą mogły odebrać wyróżnienia dla najcenniejszych firm rodzinnych. Jest wśród nich liczne grono przedsiębiorstw poligraficzno-opakowaniowych: Werner Kenkel, Model Opakowania, Drukarnia Dako, TFP, Pasaco, Gatner Packaging, Padma, Dimograf, Ela Wyrób Folii i Opakowań, Tamir, RoyalPack, Serwach, Unipak, Zapolex, HIT Kody Kreskowe, Hadepol Flexo, Opolgraf, Pałucka Drukarnia Opakowań, Totem, MDM Druk, Asterias, Natalii, Oltom, Foldruk Flexo, A-Z Color, Drukarnia Jasło, Clonex, Etyflex, Fano, Etidruk i wiele innych. Kancelaria GW Law jest wyłącznym partnerem prawnym Forum Firm Rodzinnych.
Paulina Kolowca
Radca prawny, doradca restrukturyzacyjny
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
