Każda z firm chciałaby mieć własny, niepowtarzalny i rozpoznawalny wizerunek. Aby wypracować taki obraz w oczach klientów, stosowane są przeróżne zabiegi marketingowe, w tym odpowiednie drukowane materiały reklamowe. W pogoni za indywidualnym wyglądem tych materiałów używane są wyszukane papiery, kształty wykrojów, specjalne oprawy i farby drukarskie. Te ostatnie, jeśli są stosowane w umiejętny i przemyślany sposób, mogą być doskonałym sposobem zabezpieczenia druków i przyciągnięcia uwagi klienta.
W swojej pracy spotykam się ze strony klientów – drukarń z najprzeróżniejszymi pytaniami dotyczącymi możliwości stosowania farb specjalnych. W tej dziedzinie wiedza wśród drukarzy nie jest imponująca, więc czegóż można oczekiwać od stojących po drugiej stronie barykady agencji reklamowych? Co ciekawe, najwięcej pytań napływa od drukarń offsetowych, z których usług chyba najchętniej korzystają agencje drukując materiały reklamowe. Agencje, przyzwyczajone do stałych podwykonawców, mają czasami potrzeby przerastające możliwości drukarni offsetowej. A okazuje się, że fantastyczne pomysły można realizować również za pomocą innych technik drukowania, na przykład fleksografii i sitodruku.
Warto zatem przyjrzeć się przynajmniej niektórym farbom specjalnym i poznać ograniczenia ich stosowania oraz możliwości wzbogacania nimi druków.
Farby dają mnóstwo możliwości przy zabezpieczaniu dokumentów takich jak: czeki bankowe, dowody osobiste, paszporty, bilety na mecze sportowe, bilety autobusowe, czeki obiadowe, bony towarowe i wiele innych. Duża ich część w swojej treści zawiera reklamy, zatem pełnią one dwojaką funkcję: z jednej strony stanowią dokument dający konkretne uprawnienia właścicielowi, a z drugiej są nośnikiem informacji na przykład od sponsorów. Dlatego liczą się zarówno zabezpieczenie tego dokumentu przed fałszerstwem, jak i efektowny wygląd.
Farba migrująca
Stosowana jest do zabezpieczania dokumentów. Czarno-fioletowy pigment zawiera różowy barwnik migrujący przez podłoże drukowe: na spodniej stronie arkusza pojawia się lustrzane odbicie wydrukowanego na wierzchu rysunku. Zaletą tego zabezpieczenia jest prosta wizualna kontrola bez dodatkowego oprzyrządowania. Głównym ograniczeniem jest podłoże drukowe, którym musi być papier niepowlekany, o odpowiedniej (nie za wysokiej) gramaturze oraz odpowiednio dużej porowatości. Najczęściej jest stosowana w typografii, do numerowania druków.
Farba „krwawiąca”
Zabezpiecza dokument; weryfikacja autentyczności następuje przy kontakcie z wodą, kiedy to czarna powierzchnia farby uwalnia zawarty w niej kolor. Wywoływane mogą być różne kolory, na przykład niebieski, żółty, czerwony. Ograniczenie stanowi technika drukowania: bez środków zwilżających, a więc suchy offset i typografia. Zalecane są papiery niepowlekane.
Farba wymywana wodą
Farby te pod wpływem kontaktu z wodą tracą kolor. Podobnie jak przy poprzedniej, dostępne techniki drukowania ograniczają się do suchego offsetu i typografii. Zalecane są podłoża niepowlekane.
Farba wywoływana monetą
Farba jest niewidoczna po zadrukowaniu, jednak rysunek uwidacznia się przy pocieraniu warstwy farby monetą. Mamy tu szerszy wybór technik drukowania: offset, suchy offset i typografię.
Farba niekopiowalna w kserokopiarkach
Jest to farba fluorescencyjna (o odcieniu czerwonym lub pomarańczowym), której spektrum światła odbitego jest błędnie interpretowane przez skanery kopiarek. Ponadto w kserokopiarkach nie są dostępne proszki fluorescencyjne, co stanowi dodatkowy element zabezpieczenia. Możliwe techniki drukowania: offset, offset UV i fleksografia.
Farby fluorescencyjne
Odbitki zadrukowane tymi farbami przekształcają dzienne promieniowanie ultrafioletowe (niewidzialne dla oka ludzkiego) w światło widzialne. W rezultacie wydaje się, jakby świeciły one własnym światłem. Dostępne są w różnych kolorach i praktycznie wszystkich technikach drukowania.
Farby wymazywalne
Typowa farba do zabezpieczania dokumentów, na przykład czeków, gdzie pola do wypełnienia przez użytkownika są nią zadrukowane. W przypadku próby wymazania gumką wpisanej zawartości farba również się ściera, co powoduje powstanie trwałego śladu ingerencji. Dostępna jest pełna gama kolorów. Zastosowanie do papierów niepowlekanych w technice offsetowej.
Farby termochromowe
Świetny element zabezpieczenia oraz efektów specjalnych. Wraz ze wzrostem temperatury warstwa farby odbarwia się lub zmienia barwę. Efekt zależy od zadanej temperatury przemiany oraz wybranego koloru. Należy zwrócić uwagę, że pigmenty termochromowe nie mają zbyt intensywnych barw, dlatego najlepsze efekty uzyskuje się przy nałożeniu grubej warstwy farby. Najlepiej nadają się do tego sitodruk i fleksografia, jednak farby te istnieją również w odmianie dla techniki offsetowej.
Farby luminescencyjne
Emitują one promieniowanie widzialne pod wpływem promieniowania UV - efekt znany między innymi z banknotów. Emitowane światło może mieć barwę żółtą, czerwoną lub niebieską o wybranej intensywności. Podstawowym ograniczeniem jest konieczność stosowania podłoża bez wybielaczy optycznych. Farby te są dostępne w większości technik drukowania.
Farby fosforescencyjne
Posiadają one zdolność „magazynowania” światła, które emitują przez pewien czas w ciemności. Ze względu na zdolność absorpcji najlepszą techniką jest tutaj sitodruk.
Farby metaliczne
Farby metaliczne, oprócz standardowych odmian, występują również w tzw. efekcie lustra. Dzięki zastosowaniu specjalnych pigmentów możliwe jest uzyskanie niemal lustrzanej powierzchni, porównywalnej z metalizowaną folią. Najlepsze efekty uzyskuje się we fleksografii i w sitodruku, dostępne są również w technice offsetowej.
Farby i lakiery perłowe i interferencyjne
Ta grupa farb i lakierów pozwala na uzyskanie charakterystycznego skrzenia odbitki lub zmiany jej barwy w zależności od kąta obserwacji. Rezultat końcowy jest wypadkową wielu czynników: od rozmiarów cząstek pigmentu, poprzez ich barwę, aż po kolor poddruku (w przypadku lakierów). Najciekawsze rezultaty można uzyskać przy stosunkowo dużych cząstkach pigmentu, zatem najodpowiedniejsze do drukowania nimi są fleksografia i sitodruk. W technice offsetowej perlisty wygląd odbitek ustępuje estetyce druków fleksograficznych i sitodrukowych.
Lakiery zapachowe
Są one chętnie stosowanym elementem prezentującym walory organoleptyczne produktu. Oprócz długiej listy zapachów podstawowych możliwe jest wykonanie lakierów o indywidualnej kompozycji. Jest to jednak uwarunkowane dostarczeniem koncentratu zapachowego spełniającego odpowiednie wymagania technologiczne. Możliwe jest również skomponowanie zapachu na podstawie wzorca, jednak łączy się to z dodatkowymi kosztami. Ze względu na to, że substancja zapachowa lakieru jest zamknięta w mikrokapsułkach, które pękając uwalniają zapach, najodpowiedniejszą techniką do nakładania lakieru jest fleksografia lub lakierowanie w aniloksowych zespołach lakierujących i lakierówkach. Technika offsetowa nie zdaje tu egzaminu.
Wymienione farby nie wyczerpują listy wszystkich dostępnych na rynku, jednak mogą być inspiracją do kreowania nietypowych, interesujących produktów. Obecne technologie dostarczają pewnych podstawowych narzędzi, które trzeba po prostu wykorzystać. Na przykład przy odrobinie inwencji efekty można łączyć, a farby służące zabezpieczeniu mogą być wykorzystane do uatrakcyjnienia wyglądu odbitki. Zawsze jednak najważniejszymi elementami decydującymi o sukcesie produkcji specjalnej pozostają kreatywność oraz znajomość przydatnych do realizacji pomysłu środków.
