Krótka historia „Poligrafiki” Ziarno rzucane na glebę drukarską
6 Dec 2016 14:49

Tytuł jest nawiązaniem do treści artykułu wstępnego zamieszczonego w pierwszym numerze Poligrafiki, który ukazał się w maju 1947 r. Jak wynika z podtytułu, było to „czasopismo poświęcone zagadnieniom przemysłu poligraficznego”. W artykule wstępnym Komitet Redakcyjny zapowiadał, iż „powstaje ono, aby podnieść poziom zawodowy pracowników przemysłu poligraficznego, jako organ wybitnie kształceniowy” i że „życzenie wielu pokoleń drukarskich realizuje dziś Centralny Zarząd Państwowych Zakładów Graficznych w Warszawie” – to wydawca Poligrafiki, a jej redaktorem był Tadeusz Wieczorkiewicz. W latach 1949-50 nastąpiła przerwa w wydawaniu czasopisma, które w 1951 r. zostało przejęte przez Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT. Początkowo czasopismo było dwumiesięcznikiem. W numerze 6. z 1951 r. podtytuł głosił, iż Poligrafika to „Organ Koła Fachowego Poligrafów przy SIMP”, które powstało w październiku tego właśnie roku. W kolejnych numerach utrzymano jednak poprzednią wersję podtytułu aż do numeru 3/1952, kiedy obok dawnego pojawił się i nowy podtytuł. Funkcję redaktora naczelnego jako pierwszy pełnił Izydor Apfelbaum; poza nim w skład komitetu redakcyjnego wchodzili: sekretarz mgr Jan Frydrychewicz oraz dwóch redaktorów działowych: Wacław Mosiężny i dr Adam Wysocki. Redakcja mieściła się na Słupeckiej, druk wykonywała Drukarnia im. Rewolucji Październikowej. Nakład wynosił 1250 egz. W początkach roku 1954 redakcja w niezmienionym składzie przeniosła się na ulicę Jasną. W tym też roku opublikowano listę 23 osób, które po raz pierwszy w historii polskiego drukarstwa otrzymały tytuł inżyniera-poligrafa (po ukończeniu kursu przygotowawczego i zdaniu egzaminu przed Komisją Weryfikacyjno-Kwalifikacyjną dla weryfikacji kadr poligraficznych przy Politechnice Wrocławskiej). Byli to m.in.: ówczesny redaktor naczelny Poligrafiki Izydor Apfelbaum, Apolinary Brodecki, Jan Dorociński, Marian Filip, Antoni Kluzek, Wacław Mosiężny, Władysław Tacikowski oraz Jan Zimny – dyrektor „Domu Słowa Polskiego” i jeden z jego organizatorów. W roku 1955 pojawiła się pierwsza pełnokolorowa wklejka (dotychczas jeden kolor pojawiał się tylko na I str. okładki). W nrze 1. z tego roku w rubryce „Czytelnicy piszą” ukazała się też publikacja podpisana przez A. Brodeckiego pt. „Organizacja pracy kierownictwa technicznego w produkcji bezpośredniej w dużym zakładzie graficznym”. Został on następnie jednym ze stałych autorów. W roku 1957 sekretarzem redakcji był Władysław Tacikowski, a redaktorami działów: inż. Jan Dorociński i Roman Tomaszewski. Redakcja natomiast przeniosła się na ul. Lekarską. W podtytule zamiast Koła Fachowego pojawiła się Sekcja Poligrafów przy SIMP, powstał też dział „Z życia Sekcji Poligrafów”. Inne stałe działy to: „Produkcja i technika”, „Ruch wydawniczy”, „Ekonomika i organizacja”, „Z życia Rad Robotniczych”, „Poligrafia w świecie”. W środku numeru widać już – rzadkie wprawdzie – wkładki kolorowe. W marcu 1957 druk Poligrafiki został przeniesiony z DRP do Warsztatów Zasadniczej Szkoły Poligraficznej w Warszawie. Od roku 1958 czasopismo zaczyna się ukazywać w cyklu miesięcznym. Redakcja informuje również, że Poligrafika przyjmuje ogłoszenia: drukarń, wydawnictw, fabryk farb, warsztatów napraw maszyn graficznych, odlewni czcionek i fabryk matryc oraz wszystkich dostawców dla przemysłu poligraficznego – i faktycznie takowe zaczęły się pojawiać. Cena ogłoszenia formatu A4 wynosiła 4700 zł (dziś jest taniej…). W tym roku również zaczął się ukazywać na łamach czasopisma opracowany przez W. Tacikowskiego „Mały słownik poligraficzny niemiecko-polski” drukowany tak, by można go było wyciąć i skompletować. Warto wspomnieć, że okładki czasopisma były projektowane przez znakomitych grafików takich jak np. Andrzej Heidrich, Stefan Nargiełło, Ewa Frysztak. Przez kilka miesięcy roku 1959 Poligrafika funkcjonowała bez redaktora naczelnego, dopóki w sierpniu nie objął tego stanowiska Wacław Mosiężny. Drugim redaktorem działowym – obok Romana Tomaszewskiego – został Jan Dorociński. W 1960 r. redakcja rezyduje na Konwiktorskiej 2, czyli pod obecnym adresem Instytutu Poligrafii. Wówczas mieściła się tam Zasadnicza Szkoła Poligraficzna, gdzie drukowano miesięcznik z obecnym podtytułem „Organ Sekcji Poligrafów SIMP” w nakładzie 1000 egz. Do działów głównych już wcześniej dołączyły „Wydawnictwa fachowe” i „Gawędy starego drukarza”. Numer styczniowy rozpoczynał się od fragmentów referatu na IV Plenum KC PZPR poświęconych informacji naukowo-technicznej, a listopadowo-grudniowy (na ogół dwa ostatnie numery w roku były łączone w jeden) – od informacji o jubileuszowym XIX Zjeździe Związku Zawodowego Pracowników Poligrafii, który odbył się w DSP. Pojawiają się też ogłoszenia firm zagranicznych jak np. niemiecki Polygraph-Export czy czeskie Kovo, Poligrafpromimport Moskwa, a w późniejszych latach także z Europy Zachodniej jak Monotype. W roku 1962 nakład ustalił się na poziomie 1400 egz., a druk wykonywało już Technikum Poligraficzne (adres ten sam). Standardowa objętość wynosiła 24 str. Rozpoczęto też publikację „Poligraficznego słownika angielsko-polskiego” również opracowanego przez W. Tacikowskiego. Był on publikowany w formie wkładki, podobnie jak „Materiałoznawstwo poligraficzne” w opracowaniu Marii Czichoń (ówczesna pisownia) i mgr. Herberta Czichonia. O dobry papier dla poligrafii upominał się w nrze 6. inż. Michał Wieromiej. Od września '62 znów przez kilka miesięcy Poligrafika pozbawiona była redaktora naczelnego; potem został nim Aleksander Małecki, a w 1963 r. funkcję tę zaczął pełnić inż. Apolinary Brodecki, natomiast sekretarzem redakcji została Danuta Stanny (później Kurz-Solarz) i piastowała to stanowisko przez ponad 20 lat, do przejścia na emeryturę. Redaktorzy działowi to J. Dorociński, H. Niewiadomski, W. Tacikowski i R. Tomaszewski. Redakcja mieści się w gmachu NOT na Czackiego 3/5. Spis treści czasopisma jest zamieszczany również w językach rosyjskim i niemieckim. Numer listopadowy 1964 otwierają fragmenty poematu Majakowskiego „Dobrze!” w przekładzie Artura Sandauera, a grudniowy – artykuł poświęcony 15-leciu Poligrafiki. Od roku 1965 Poligrafika ukazuje się na lepszym papierze, zostaje też powołana Rada Programowa składająca się z przedstawicieli branży. Redakcja przeprowadza się na Wiejską do „Czytelnika”, a druk przejmuje DSP. Do zespołu dołącza inż. Roman Chałupka, późniejszy długoletni zastępca naczelnego i autor felietonów podpisujący się jako Akapit. Warto wspomnieć, że wszyscy członkowie kolegium redakcyjnego – poza sekretarzem redakcji – byli tzw. pracownikami ryczałtowymi, pracując etatowo w innych instytucjach. W latach 60. w Poligrafice ukazuje się „Przegląd dokumentacyjny poligrafii”, czyli wybór dokumentacji naukowo-technicznej i ekonomicznej z dziedzin: poligrafii, techniki wydawniczej i typografii opracowywany przez branżowe ośrodki z Warszawy, Lipska i Pragi. Od roku 1968 przez kilka lat wraz z Poligrafiką wydawany jest dodatek typograficzny „Litera” pod redakcją Romana Tomaszewskiego. W tym też roku do zespołu redakcyjnego dołącza Leonard Cichocki. Lata 70. – poza krótkotrwałą przeprowadzką redakcji do lokalu przy ul. Nowogrodzkiej w 1972 roku i powrotem na Czackiego, a następnie kolejnymi przenosinami na Kaniowską – charakteryzują się stabilizacją. Czasopismo ma już ustaloną renomę, jest prenumerowane obowiązkowo przez wszystkie większe drukarnie i instytucje branżowe (tak jest do dziś, choć z pominięciem obliga-toryjności!). Poligrafika wówczas praktycznie nie ma konkurencji na rynku. Zwiększa się liczba działów, wkładek, wklejek. Do zespołu dołączają Bogdan Sadlik, a następnie Zbigniew Zadrożny (który do dziś z Poligrafiką współpracuje) i Ryszard Kietliński. W 1976 r. pojawia się pierwsza pełnokolorowa okładka (z okazji 10-lecia Warszawskiej Drukarni Akcydensowej przez nią drukowana, podobnie jak cały numer). Dwa lata później takie okładki to już standard; są na nich na ogół zdjęcia z drukarń. Od roku 1978 redakcja mieści się w gmachu COBRPP przy ul. Miedzianej 11. Skład zespołu uzupełnia Wiesław Sobczyk. W maju 1979 WCT NOT przekształcają się w Wydawnictwo Czasopism i Książek Technicznych SIGMA; Poligrafika jest jednym z ponad 120 branżowych tytułów prasowych wydawanych przez tę oficynę. We wrześniu tego roku do zespołu redakcyjnego jako z-ca sekretarza redakcji dołącza Iwona Zdrojewska. Rok 1980 jest widownią dramatycznych wydarzeń w naszym kraju; powstaje NSZZ Solidarność, także pracowników poligrafii oraz WCiKT Sigma NOT. W Poligrafice poza artykułami wstępnymi nie znajduje to odbicia. W stanie wojennym miesięcznik – jak wszystkie tytuły Sigmy – zostaje na kilka miesięcy zawieszony, a pracownicy redakcji są poddani weryfikacji. W II połowie lat 80. czasopismo jest składane techniką fotoskładu w Zakładzie Graficznym Wydawnictw Naukowych w Łodzi i drukowane w ŁDD, a następnie w PZG w Bydgoszczy. W tym okresie powstają też pierwsze prywatne drukarnie; jedną z nich jest Akcydens Leonarda Cichockiego działający od 1986 r. W sierpniu '88 do redakcji dołącza Andrzej Palacz, późniejszy z-ca red. naczelnego, a obowiązki sekretarza redakcji przejmuje Iwona Zdrojewska. W listopadzie tego roku w pałacu w Czerniejewie pod Gnieznem Poligrafika świętuje 40-lecie. Od września 1989 Poligrafika wraz z grupą czasopism tzw. mechanicznych zostaje przejęta z Sigmy i wcielona do Oficyny Wydawniczej SIMP „Simpress”. SIMP zastrzega też sobie sądownie prawa własności do tytułu. Od początku lat 90. do listopada 1999 Poligrafika na mocy umowy dzierżawnej z SIMP-em jest wydawana przez prywatną spółkę Sagal i drukowana w należącej do niej drukarni. W związku z rozwojem gospodarczym są to również korzystne lata dla czasopisma, choć stopniowo na rynku pojawia się coraz więcej konkurencyjnych tytułów. Do zespołu dołączają m.in. Beata Radzka i Andrzej Oleksiak, a twórcą kolejnych layoutów miesięcznika oraz autorem artykułów poświęconych typografii zostaje Andrzej Tomaszewski, syn Romana. W czerwcu 1998 w warszawskim hotelu Sheraton z udziałem blisko 200 osób ma miejsce uroczystość 50-lecia Poligrafiki. Wręczone zostają „Kamienie milowe” osobom szczególnie zasłużonym dla poligrafii; otrzymują je: prof. Felicjan Piątkowski, Mieczysław Prószyński oraz dr Stefan Jakucewicz. W listopadzie 1999 również na zasadach dzierżawy od SIMP-u wydawcą tytułu zostaje spółka Alfa Print założona przez osoby o simpowskim rodowodzie: Janusza Cymanka, Andrzeja Janickiego, Andrzeja Krupińskiego, Jacka Kuś-mierczyka oraz Kazimierza Stępniewskiego. Część udziałów w spółce obejmują też niektórzy pracownicy redakcji. W roku 2000 skład zespołu uzupełniają Sławomir Sokołowski jako z-ca redaktora naczelnego i Magdalena Dudanowicz jako sekretarz redakcji, a później też specjalista ds. marketingu. W połowie tego roku Apolinary Brodecki po 37 latach sprawowania funkcji redaktora naczelnego przekazuje ją S. Sokołowskiemu, którego zastępcami są I. Zdrojewska i A. Oleksiak. A. Brodecki obejmuje funkcję dyrektora wydawnictwa, a następnie wiceprezesa Alfa Print. Poligrafika jest drukowana w drukarni Winkowski. W roku 2003 w teatrze Roma obchodzone jest 55-lecie Poligrafiki połączone z wręczeniem ustanowionego przez czasopismo wyróżnienia „Lider Nowych Technologii”. Rok później Poligrafika zostaje członkiem organizacji Eurographic Press zrzeszającej wiodące czasopisma dedykowane branży poligraficznej. W czerwcu 2005 S. Sokołowski i M. Dudanowicz odchodzą z redakcji; prezesem zarządu Alfa Print i p.o. red. naczelnego zostaje Tomasz Mospan. W lipcu do zespołu dołączają Anna Naruszko jako redaktor i Sylwia Gotowicka-Adamczyk jako dyrektor ds. rozwoju i promocji. W lutym 2006 A. Naruszko zaczyna pełnić funkcję redaktora naczelnego, a od listopada tego roku – także prezesa zarządu Alfa-Print. W 2006 roku Poligrafikę drukuje Dom Słowa Polskiego, potem przez blisko rok drukarnia Lotos Poligrafia, a następnie – do dziś – drukarnia Taurus. Tak więc Poligrafika ma 60 lat. Ile jeszcze przed nami jubileuszy, zależy w głównej mierze od Państwa – naszych czytelników i współpracowników. Jak podkreślał w pierwszym wstępniaku komitet redakcyjny: „Pismo będzie takie, jaka Wasza z nim zawiąże się współpraca!” Opracowanie: IZ