Drukarnia, zlecajšc wykonanie farb spotowych w mieszalni i płacšc za ich wykonanie, ma prawo stawiać wymagania. Jeli ămieszalnie z przypadkuÓ funkcjonujš na rynku, to dlatego, że nie muszš sprostać wysokim wymaganiom, jakie drukarnie mogš stawiać mieszalniom, a w rezultacie drukarnie nie otrzymujš odpowiedniego produktu. Czego należy oczekiwać od profesjonalnej mieszalni?
1. Zgodnoć barw
Drukarnia ma prawo wymagać, aby zamawiana farba spotowa umożliwiła wydruk pożšdanej barwy. Ten warunek wydaje się oczywisty, jednak jest to problem bardzo złożony.
1.1. Wzorniki barw bywajš zawodne
Jeli drukarnia składa zamówienie telefonicznie i prosi o wykonanie farby umożliwiajšcej wydruk barwy okrelonej według wzornika Pantone czy HKS, to mieszalnia przyjmuje takie zlecenie z pewnymi zastrzeżeniami. Nie wiadomo, czy drukarnia ma taki sam wzornik, jaki jest w mieszalni. Może jej wzornik jest już wytarty, wyblakły, drukowany na innym papierze niż wzorniki w mieszalni. Przedstawiciel firmy Pantone, zagadnięty na stoisku na targach drupa wyjaniał, że wzorniki drukowane sš technikš offsetowš, a już w samej technice tkwi problem utrzymania reżimu na miarę wzornika. Dodał też, że wzorniki sš drukowane na okrelonym papierze konkretnego producenta; sš przecież dopuszczalne wahania barwy samego papieru w granicach norm stosowanych przez jego producenta, a barwa papieru wpływa na barwę finalnš. Radził też, aby porównywać ze sobš wzorniki już nie tylko wyprodukowane w danym roku, ale też z uwzględnieniem serii produkcyjnej z danego roku. Poza tym warto krytycznie przyjrzeć się samemu wzornikowi. Prostokšty z barwš wzoru nie majš jednakowego nasycenia barwy na całej powierzchni. Które miejsce ma być punktem odniesienia? Reasumujšc Đ wzorniki barw majš charakter mniej lub bardziej orientacyjny i zamawiajšcy powinien to wiedzieć.
1.2. Najlepiej dostarczyć wydruk barwy
Czasem dochodzi do paradoksów. Drukarnia otrzymuje wzór w postaci wydruku od klienta. Drukarz otwiera wzornik i usiłuje znaleć najbardziej odpowiadajšcš wydrukowi barwę, po czym zamawia farbę podajšc barwę według numeru z wzornika zamiast dostarczyć wydruk. Mieszalnia wyposażona w spektrofotometr woli mieć ten oto konkretny druk barwny klienta niż odnosić się do jakiegokolwiek wzornika. Jednak aby pomiar spektralny był poprawny, należy dostarczyć próbki wydruków takie, by można było zmierzyć barwę w kole o rednicy 1 cm. Pomiar np. barwy drobnych liter nie jest możliwy. Wskazane jest też, aby dostarczona próbka nie była lakierowana, chociaż mieszalnia powinna umieć uwzględnić poprawkę na lakier. Zamiast zadrukowanego arkusza można dostarczyć kilkanacie gramów farby, która była użyta do jego drukowania.
1.3. Podłoże ma wpływ na barwę
Zamawiajšcy jest proszony przez mieszalnię o dostarczenie podłoża, na którym będzie drukował, a to dlatego, że barwa papieru czy kartonu wpływa na barwę finalnš. Farby offsetowe nie sš farbami kryjšcymi i barwa ostateczna to wypadkowa barwy samej farby i podłoża drukowego. Drukarnia decydujšc się na zmianę papieru z użyciem farby mieszanej zrecepturowanej na inne podłoże podejmuje ryzyko, że finalna barwa może ulec zmianie.
1.4. Metameryzm może być przykrš niespodziankš
Zjawisko metameryzmu farby jest intuicyjnie powszechnie znane. Drukarz oceniajšc kolejne wydrukowane arkusze robi to w miejscu, gdzie panujš odpowiednie warunki owietlenia. Wie, że druk oglšdany w różnym owietleniu wyglšda inaczej, ma innš barwę. Ta zmiana barwy uzależniona od warunków owietlenia to włanie metameryzm farby. Wyobramy sobie takš sytuację: drukarnia otrzymuje od klienta wydruk wykonany gdzie indziej. Ma zrobić wiernš kopię. Rusza produkcja i drukarz stwierdza w danym owietleniu, że utrzymana jest zgodnoć barw. Niech będzie to druk opakowań trafiajšcych do dużego supermarketu. W sklepie owietlonym tanimi neonówkami stojš takie same opakowania drukowane w innej drukarni. Obok umieszczane sš nowe opakowania i tu konsternacja: majš innš barwę. Sprzedawca bierze dwa różnišce się opakowania, idzie do pokoju szefa, by mu pokazać różnicę i tu znowu zaskoczenie: w zmienionym owietleniu nie dostrzega różnicy. Opakowanie drukowane było farbami o różnym metameryzmie. Taka sytuacja nie może się zdarzyć, gdy drukarnia dostarczy mieszalni oryginał klienta, a mieszalnia spektralnie zmierzy widmo farby i wyprodukuje farbę o zbieżnym widmie.
1.5. Gruboć nałożenia farby ma wpływ na barwę
Zdarzajš się przypadki, że klient reklamuje farbę spotowš twierdzšc, że nie ma odpowiedniej barwy. Tymczasem drukarz wydrukował zbyt cienkš lub zbyt grubš warstwę farby. Mieszalnia wyposażona w urzšdzenie do wydruków próbnych może wydrukować paski z różnym nałożeniem farby, np. 1 g/m2, 1,3 g/m2, 1,7 g/m2. Może mieć założenie, że produkuje farbę, która osišga żšdanš barwę przy drukowaniu z grubociš farby 1,3 g/m2. Sporzšdzenie takich wydruków stanowi pomoc dla drukarza, widzi on bowiem, jakš barwę ma wydruk ze zbyt małym lub zbyt dużym nałożeniem farby i może na maszynie odpowiednio zmniejszyć lub zwiększyć nadawanie farby. Mieszalnia jest w stanie wykonać farbę o mniejszym lub większym dopigmentowaniu. Niektóre mieszalnie majš do dyspozycji takie komponenty, które pozwalajš osišgnšć bardzo wysokš intensywnoć farb. Wysoka pigmentacja farby pozwoli na osišgnięcie żšdanej barwy przy jej mniejszym nałożeniu. Jednak wysoka zawartoć pigmentu w farbie wymusza na drukarzu szczególnš uwagę podczas drukowania: drobne wahnięcia gruboci nałożenia farby przekładajš się na duże wahania barwy.
1.6. Lakierowanie zmienia barwę
Mimo że lakier tworzy praktycznie bezbarwnš powierzchnię (analiza spektralna), to jednak wpływa na odbiór barwy druku, a w niektórych przypadkach (np. barwy niebieskie lub fioletowe) nawet w sposób radykalny. Mówi się, że lakier ăożywiaÓ barwę i wydobywa z niej głębię poprzez wzrost wrażenia jaskrawoci i nasycenia. Zlecajšcy musi mieć tego wiadomoć, zamawiajšc farbę. Zresztš może też zlecić mieszalni nałożenie lakieru na wydruki z urzšdzenia przedrukowego i w ten sposób mieć natychmiastowy rezultat.
1.7. Mieszalnia gwarantuje powtarzalnoć barwy
Mieszalnia, która wyprodukowała raz farbę, powinna po pewnym czasie wykonać farbę dokładnie takš samš. Co pewien czas producent komponentów wprowadza innowacje przy ich produkcji. Sš to przypadki sporadyczne, a mieszalnie powinny to uwzględniać ze względu na reperkusje w recepturach farb. Dodatkowo mieszalnie zabezpieczajš się przez zachowanie niewielkiej iloci farby z produkcji. Gdy zamówienie jest wznowione, naważa się kilka gramów farby wg zarchiwizowanej receptury, a następnie z użyciem starej i nowej farby wykonywane sš rozmaz oraz porównanie, czy barwa z obu farb się ăschodziÓ. Mieszalnia może odmówić wykonania 1 kg farby przy farbach z bardzo dużš ilociš transparentu, czyli farbach bardzo jasnych. Może się tak zdarzyć, że mieszalnia zasugeruje wykonanie przynajmniej 2 kg farby, gdyż z powodu małej iloci pigmentu istnieje ryzyko popełnienia błędu ze względu na błšd pomiarowy. Farba wrażliwa na minimalne wahnięcia w składzie receptury powinna być zakupiona na cały nakład, a nie tylko na jego częć. Lepiej, aby farby zostało, niż aby były problemy z barwš. Być może mieszalnia podjęłaby się z pozostałej farby zrobić farbę czarnš lub o innej barwie. Drukarnia, która wie, że co jaki czas powtarza druk przy użyciu bardzo jasnych barw, powinna zgłosić to mieszalni. Istniejš sposoby, aby farba, nawet ta najtrudniejsza do wykonania, była powtarzalna.
1.8. Mieszalnia dopuszcza tolerancję barwy
Z trafnociš doboru barwy przy wykonywaniu farb mieszanych jest tak jak ze strzelaniem do tarczy. Ta analogia pozwala zrozumieć problem. Wyobramy sobie tarczę, której rodek to bezwymiarowy matematyczny punkt. Do tarczy strzelamy z ăkulÓ o ărednicyÓ punktu. Trafienie w rodek tarczy jest praktycznie niemożliwe. Wokół rodka tarczy wyznaczmy koło, które jest na tyle małe, iż trafienie w jego pole będzie uznane za strzał w rodek tarczy. Konkretna barwa na wydruku klienta jest owym matematycznym punktem. Koło uznane za rodek tarczy to przestrzeń, w której wprawne oko ludzkie nie jest w stanie dostrzec różnicy barw. Można powiedzieć, że jest to koło rozdzielczoci barwnej oka. Oczywicie to koło może mieć różnš rednicę w przypadku poszczególnych obserwatorów. Jednakże można wyznaczyć granicę dla oka ludzkiego, bioršc pod uwagę osoby na co dzień pracujšce z barwš. Ta granica jest mierzalna. Jeli dwie barwy zdefiniujemy w przestrzeni barwnej CIELAB, przypisujšc każdej z nich wartoci liczbowe na współrzędnych L, a, b, wówczas można podać odległoć między tymi dwiema barwami w postaci liczby DE. Przy DE < 1 można powiedzieć, że mamy do czynienia nie z dwiema, ale z jednš barwš. Gdy DE mieci się w przedziale [1-2], tylko wprawne oko dostrzeże dwie różne barwy. A zatem koło naszej tarczy barw, które z całš pewnociš można uznać za rodek tarczy, powinno mieć rednicę DE = 1. Profesjonalna mieszalnia będzie ătrafiaćÓ (z dobraniem) w to koło. ăStrzałyÓ powyżej DE = 2 należy uznać za niedopuszczalne, a powyżej DE = 3 za skandaliczne.
2. Dodatkowe cechy farb mieszanych
Farba spotowa ma umożliwić druk oczekiwanej barwy, a oprócz tego powinna posiadać inne istotne dla drukowania cechy.
2.1. Dostosowanie farby do rodzaju podłoża
Farby offsetowe schnš przez polimeryzację spoiwa i przez wsiškanie. Sposób schnięcia farby powinien zależeć od rodzaju podłoża. Zasadniczo bierze się pod uwagę powierzchnie bardzo chłonne (np. papier offsetowy), powierzchnie chłonne (np. papier kredowany błyszczšcy), powierzchnie niechłonne (np. papiery metalizowane). Powierzchnie bardzo chłonne potrafiš ăwypićÓ farbę tak, że pigment farby wsišknie w papier i barwa ăucieknieÓ. Farba zmodyfikowana pod kštem drukowania na takich papierach zawiera dodatkowe oleje, które wsiškajš w pierwszej kolejnoci, czopujšc wsiškanie pigmentów. Farba na powierzchnie chłonne zawiera takie rodzaje suszek, które pozwalajš na wysychanie zarówno przez wsiškanie, jak i polimeryzację. Jednakże w przypadku podłoży niechłonnych nie ma możliwoci wsiškania, dlatego stosowane suszki majš katalizować proces sieciowania całego spoiwa na powierzchni druku.
2.2. Dostosowanie farb pod względem odpornoci na alkohol, alkalia, nitro
Farby spotowe po nadruku na podłożu mogš być narażone na działanie rodków chemicznych takich jak alkohol (etykiety na alkohol), alkalia i nitro (lakiery). Pigmenty używane do produkcji farb spotowych sš lub nie sš odporne na te rodki. Nie zawsze istnieje potrzeba stosowania droższych pigmentów o podwyższonych odpornociach. Kiedy jednak druk narażony jest na działanie wymienionych rodków chemicznych, pigmenty powinny być prawidłowo dobrane. Dla przykładu: ăzwykłyÓ pigment reflex blue użyty do farby, która następnie będzie polakierowana lakierem UV, zmieni swš barwę. Tak można stracić cały nakład. Zatem drukarnia powinna poinformować mie-szalnie, jakie będzie przeznaczenie danego druku i w jaki sposób będzie on uszlachetniany.
2.3. Zwiększenie odpornoci na cieranie
Druki narażone na urazy mechaniczne zabezpieczane sš przez lakierowanie. Czasem jednak farba nie jest lakierowana, mimo że jest narażona na cieranie. Mieszalnia jest w stanie podnieć odpornoć na cieranie, ale do pewnego stopnia. Jeli mieszalnia jest wyposażona w urzšdzenie do pomiaru cieralnoci, może sprawdzić rezultaty swej pracy i stwierdzić, czy farba posiada odpowiedniš odpornoć na cieranie. Może się okazać, że zwiększenie odpornoci na cieranie wyeliminuje potrzebę lakierowania. Oczywicie nie osišgniemy tš drogš tak wysokiej odpornoci jak po lakierowaniu.
2.3. Przygotowanie farby pod lakier blistrowy
Farby offsetowe zawierajš w składzie woski zwiększajšce polizg i podnoszšce odpornoć na cieranie. Jednak farby z zawartociš wosków nie nadajš się pod lakier blistrowy. Mieszalnia wykonujšc farby ăblistroweÓ nie dodaje do nich wosków. Nie wszystkie jednak mieszalnie zdolne sš wykonać farby na podłoża niechłonne, farby o bardzo wysokiej pigmentacji czy farby pod lakier blistrowy, gdyż producenci farb produkujš komponenty do mieszalni o różnym stopniu złożonoci. Te mieszalnie, które do produkcji farby używajš szerokiej gamy komponentów (w konsekwencji posiadania komponentów o niskim stopniu złożonoci), mogš w dużym stopniu modyfikować farbę spotowš. Mankamentem jest jednak bardziej czasochłonne przygotowywanie farby do mieszania i większe prawdopodobieństwo pomyłki oraz potrzeba większej wiedzy pracowników mieszalni. Sš to koszty posiadania mieszalni o większych możliwociach dostosowania farby do potrzeb zamawiajšcego. cdn.
Opracował Dariusz Biegacz
Agencja Poligraficzna Multigraf
