Zadrukowywane materiały podlegajš różnorodnym procesom wykończeniowym. Następnie znajdujš liczne i zróżnicowane zastosowania, co powoduje, że komponenty użyte do ich produkcji muszš sprostać cile okrelonym wymaganiom, tak aby zapewnić optymalnš trwałoć otrzymanego produktu końcowego.
Liczne pytania dotyczšce znaczenia symboli okrelajšcych odpornoć farb drukarskich, umieszczanych na opakowaniach, skłoniły nas do zaprezentowania czytelnikom Poligrafiki informacji dotyczšcej wiatłotrwałoci i odpornoci na substancje chemiczne.
wiatłotrwałoć
wiatłotrwałoć jest odpornociš barwy na blaknięcie, zmianę odcienia lub ciemnienie pod wpływem wiatła, które następujš niezależnie od innych czynników (wilgotnoć, temperatura, zanieczyszczenia, wpływ zapakowanych towarów).
Wyglšd wydruku poddanego działaniu wiatła może się z czasem znacznie zmienić. Zmiana ta, bardziej lub mniej widoczna, jest sumš kilku zjawisk: blaknięcia koloru, kiedy to intensywnoć barwy zmniejsza się i w ekstremalnych przypadkach kolor może całkowicie zniknšć, zmiany odcienia lub ciemnienia wydruku, który staje się stłumiony i ciemny, lub kombinacji powyższych zjawisk.
Czynniki wpływajšce na wiatłotrwałoć
Powodem zmian w wyglšdzie nadruku jest zwykle degradacja użytego czynnika barwišcego: pigmentu lub barwidła. Należy jednak pamiętać, że wiatło oddziałuje także na wišzania chemiczne w nadrukowanym lakierze oraz podłożu. Dlatego zadrukowany materiał trzeba rozpatrywać jako całoć, w której warstwa farby jest tylko częciš, a czynnik barwišcy Đ składnikiem warstwy farby. W dodatku inne, niezależne od wiatła czynniki powodujš starzenie się druków: wilgotnoć powoduje blaknięcie barwy, zanieczyszczenia atmosferyczne mogš powodować szybkš degradację druku, a zapakowane towary mogš migrować lub emitować opary powodujšce starzenie się druku (nawozy sztuczne, produkty mleczne). Zjawiska te mogš się znacznie nasilać w pewnych warunkach, np. przy magazynowaniu w wietle słonecznym lub przy znacznie podwyższonej wilgotnoci.
Rezultat działania wiatła zależy także od charakterystyki samego promieniowania: od tego, czy jest to wiatło dzienne, czy sztuczne, od jego natężenia zależnego od pory roku, szerokoci geograficznej i kšta padania promieni wietlnych.
wiatłotrwałoć zależy także od właciwoci naniesionej warstwy farby. Farba nadrukowana cieńszš warstwš wykazuje niższš odpornoć. Farby transparentne i z mniejszš proporcjonalnie zawartociš pigmentu, jak również odcienie pastelowe sš mniej odporne na wiatło niż wynikałoby to z charakterystyki pigmentów użytych do ich produkcji.
Pomiar wiatłotrwałoci
Możemy rozpatrywać trzy różne aspekty zjawiska: wiatłotrwałoć czynnika barwišcego, wiatłotrwałoć farby drukarskiej oraz wiatłotrwałoć gotowych wydruków, dlatego ważne jest precyzyjne okrelenie mierzonej wielkoci.
Najpopularniejszš metodš pomiaru wiatłotrwałoci jest ekspozycja w wietle sztucznym, gdzie ródłem wiatła jest lampa ksenonowa o charakterystyce podobnej do wiatła dziennego. Próbki wydruków poddawane sš jednoczesnej ekspozycji ze skalš standardowš (zwanš skalš włókna). Skala ta składa się z wełnianych pasków zabarwionych omioma niebieskimi barwnikami, których odpornoć na wiatło wzrasta w sposób logarytmiczny od 1 do 8. W tej skali pasek z oznaczeniem o jeden stopień wyższym wykazuje dwukrotnie większš tolerancję na wiatło niż poprzedni. Gdy zostanie zaobserwowana zmiana barwy badanej próbki, porównuje się jš ze skalš standardowš i w ten sposób przypisuje odpowiedniš wartoć.
Znalezienie bezporedniego odniesienia pomiędzy odpornociš na wiatło i faktycznš trwałociš wydruku jest bardzo trudne. Możemy jedynie w sposób przybliżony stwierdzić, iż stosujšc farbę z pigmentem o trwałoci oznaczonej 7, otrzymamy wydruk o trwałoci około 1 roku przy ekspozycji w rednich warunkach owietlenia, pigment z indeksem 6 powinien odpowiadać ok. 6 miesišcom, pigment z indeksem 5 oznacza trwałoć przez 2-3 miesišce. Te odniesienia będš coraz mniej precyzyjne przy niższych indeksach odpornoci na wiatło.
Używa się również następujšcego opisu słownego wiatłotrwałoci:
Jeli powyżej indeksu 5 odpornoć na wiatło układa się pomiędzy dwoma indeksami na skali włókna, podaje się redniš odpornoć (np. 5-6). Jeli barwa ciemnieje pod wpływem wiatła zamiast blaknšć, dodatkowo używa się oznaczenia literš N przy podawaniu wiatłotrwałoci.
Powszechnie używane farby drukarskie zwykle majš okrelonš przez producenta wiatłotrwałoć: na opakowaniu umieszcza się słowo ăLightÓ z podanš przy nim cyfrš. Pantone¨ Reflex Blue zwykle ma wiatłotrwałoć 3, podobnie Pantone¨ Warm Red. Z kolei Pantone¨ Green Đ podobnie jak Process Cyan i Process Black Đ niezależnie od producenta charakteryzuje się wiatłotrwałociš bliskš 8. Generalnie wyższš odpornoć pigmentów niebieskich i zielonych w stosunku do żółtych i czerwonych tłumaczy nie tylko większa trwałoć ich wišzań chemicznych, ale również fakt absorbowania wiatła o niższej energii.
W praktyce wiatłotrwałoć jest bardzo istotna w produkcji plakatów, etykiet i opakowań na długo eksponowane i wolno rotujšce towary. Przekonamy się o tym sami, gdy za dwa lub trzy miesišce niesprzštnięte plakaty kandydatów na parlamentarzystów przybiorš odcień niebiesko-czarny (czarny i cyjan jako najtrwalsze pozostanš, podczas gdy żółty i magenta o niższej odpornoci znacznie już wyblaknš). W tych wypadkach, uprzedzeni przez klienta o takiej koniecznoci, przygotowujšc kolory w naszej mieszalni możemy zastšpić pigmenty o niskiej odpornoci na wiatło ich znacznie trwalszymi odpowiednikami, np. zamiast Pantone¨ Reflex Blue (wiatło: 3) zastosować SL Reflex Blue (wiatło: 8), czy też w miejsce Pantone¨ Warm Red (wiatło: 3) SL Warm Red ze wiatłotrwałociš równš 5 jednostkom. Oprócz farb mieszanych, przygotowywanych w naszej mieszalni, dostępne sš także odpowiedniki czystych, wymienionych wyżej kolorów pantonowskich o podwyższonej odpornoci. cdn.
W artykule wykorzystano materiały firmy Brancher Frřres oraz Brancher Central Europe Sp. z o.o.
