Od redakcji: W ostatnich numerach pisaliśmy o tzw. Deklaracji (Umowie) Bolońskiej, akcie normującym systemy szkolnictwa wyższego w Europie, w ramach którego podpisana została ostatnio umowa o współpracy pomiędzy Politechniką Warszawską i Ukraińską Akademią Drukarstwa. Poniżej zamieszczamy artykuł zawierający istotne informacje na temat tego aktu. Dokumentem poprzedzającym Deklarację Bolońską była Deklaracja Sorbońska z 25 maja 1998 roku, podpisana przez ministrów czterech krajów: Niemiec, Francji, Włoch i Wielkiej Brytanii. Była to pierwsza forma ujednolicenia struktury systemów szkolnictwa wyższego, mająca na celu zwiększenie mobilności studentów i pracowników uczelni oraz dostosowanie procesu kształcenia do potrzeb rynku pracy. W dniu 19 czerwca 1999 roku ministrowie edukacji 29 krajów podpisali Deklarację Bolońską. Dokument ten zapoczątkował proces istotnych zmian, prowadzących do zbliżenia systemów szkolnictwa wyższego krajów europejskich. Głównym zadaniem Deklaracji Bolońskiej jest utworzenie do roku 2010 Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. Idea tworzenia Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego uwzględnia sześć postulatów wskazujących sposoby realizacji celów Deklaracji Bolońskiej: Ą wprowadzenie przejrzystych i porównywalnych systemów stopni oraz wdrożenie Suplementu do Dyplomu, Ą wprowadzenie systemu kształcenia na dwóch głównych poziomach,
- powszechne stosowanie punktowego systemu rozliczania osiągnięć studentów (ECTS),
- promocja mobilności studentów, nauczycieli akademickich, naukowców i pracowników administracyjnych,
- promocja europejskiej współpracy w zakresie podwyższenia poziomu jakości kształcenia,
- propagowanie problematyki europejskiego szkolnictwa wyższego, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju zawodowego, mobilności oraz zintegrowanych programów nauczania, szkolenia i realizowanych badań.
Przebieg realizacji zaleceń Deklaracji Bolońskiej omawiany jest na posiedzeniach ministrów edukacji każdego z państw uczestniczących w tworzeniu Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. Wspólne konferencje odbywają się co dwa lata, a ich rezultatem jest przedstawienie komunikatu podsumowującego dotychczasowe osiągnięcia oraz wyznaczenie dalszych kierunków działań. Pierwsza konferencja ministrów edukacji krajów będących sygnatariuszami Deklaracji Bolońskiej miała miejsce w Pradze w dniach 18-19 maja 2001 roku. Uczestnicy konferencji podtrzymali ogólne kierunki działań związane z utworzeniem Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego oraz wskazali na konieczność dołączenia nowych elementów w postaci:
- promocji kształcenia ustawicznego,
- podkreślenia znaczenia współpracy uczelni i studentów w realizacji Procesu Bolońskiego,
- konieczności promocji atrakcyjności Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego w świecie.
W czasie kolejnej konferencji ministrów, która odbyła się w Berlinie w dniach 18-19 września 2003 roku, wskazano na konieczność wzmocnienia współpracy Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego oraz Europejskiej Przestrzeni Badawczej, które stanowią obecnie dwa filary, na których opiera się proces tworzenia Europy Wiedzy. Podkreślono również konieczność włączenia w realizację Procesu Bolońskiego potrzeby kształcenia interdyscyplinarnego oraz rozszerzenia dwustopniowego systemu studiów o studia III stopnia, dotyczące studiów doktoranckich. W czasie konferencji zwrócono uwagę na coraz większy postęp we wdrażaniu Deklaracji Bolońskiej (w tworzeniu Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego uczestniczyło już formalnie 40 państw) oraz potrzebę dalszego przyspieszenia realizacji jej celów. Jako szczególne zadanie przyjęto zobowiązanie, by do roku 2005 stymulować i monitorować rozwój jakości procesu kształcenia w szkolnictwie wyższym przez wprowadzenie dwustopniowego systemu studiów oraz uznawalności okresów studiów i dyplomów poza macierzystą uczelnią. Stwierdzono również potrzebę intensywnej współpracy z takimi instytucjami jak: Komisja Europejska, Rada Europy, Stowarzyszenie Krajowych Związków Studentów Europy (ESIB), Europejskie Stowarzyszenie Akademickie (EUA), Europejskie Stowarzyszenie Instytucji Szkolnictwa Wyższego (EURASHE), Europejska Sieć na Rzecz Gwarancji Jakości Kształcenia w Szkolnictwie Wyższym (ENQUA) oraz UNESCO/CEPES. W dniach 19-20 maja 2005 roku w Bergen odbyła się kolejna konferencja ministrów edukacji krajów uczestniczących w Procesie Bolońskim. Podczas konferencji decyzją ministrów przyjęto 5 nowych krajów (Armenię, Azerbejdżan, Gruzję, Mołdowę i Ukrainę) jako realizatorów założeń Procesu Bolońskiego. Za priorytetowe kierunki działań w latach 2005-2007 uznano:
- zacieśnienie związków kształcenia i badań naukowych przez wzrost roli kształcenia naukowców oraz współpracy uczelni z instytucjami realizującymi badania naukowe,
- zwiększenie dostępności studiów dla kandydatów ze wszystkich grup społecznych,
- utworzenie mechanizmów przenoszenia przyznanych kredytów, grantów itp. oraz ułatwienia w przyznawaniu wiz i pozwoleń na pracę w celu usunięcia przeszkód w mobilności studentów i pracowników,
- zwiększenie atrakcyjności Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego poza Europą przez stworzenie warunków umożliwiających wymianę akademicką.
Na konferencji ministrów przewidzianej w Londynie w maju 2007 roku dokonana zostanie ocena przebiegu Procesu Bolońskiego pod względem następujących kryteriów:
- wydawania i uznawalności dyplomów ukończenia studiów realizowanych wspólnie przez uczelnie z różnych krajów, w tym studiów doktoranckich,
- wdrażania w życie zasad i standardów gwarantowania jakości kształcenia,
- wprowadzania ramowej struktury kwalifikacji formalnych – dyplomów,
- tworzenia systemu umożliwiającego realizację na poziomie wyższym elastycznych ścieżek kształcenia, obejmującego procedury uznania wcześniej zdobytej wiedzy oraz umiejętności.
Polska włączyła się w proces wdrażania Deklaracji Bolońskiej podejmując m.in. działania dotyczące: powszechnego stosowania Suplementu do Dyplomu, rozwijania dwustopniowego systemu studiów przy jednoczesnym stosowaniu systemu punktów kredytowych ECTS, rozszerzania ofert edukacyjnych, promowania kształcenia interdyscyplinarnego, powołania Państwowej Komisji Akredytacyjnej, promowania mobilności kształcenia np. w ramach programu Socrates/Erasmus i dwustronnych umów międzynarodowych oraz innych form zachodzących w szkolnictwie wyższym. Realizacja założeń rozpoczętego w 1999 r. Procesu Bolońskiego sięga roku 2010. Osiągnięcie sukcesu w realizacji postanowień Deklaracji Bolońskiej (inicjatywa utworzenia Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego) nie jest jednak możliwe w wyniku działalności samych uczelni. Istotne znaczenie ma ustanowienie regulacji prawnych sprzyjających wdrażaniu procesu, uruchomienie mechanizmów finansowych mobilizujących uczelnie, ich jednostki, członków społeczności akademickiej oraz zapewnienie przepływu informacji pomiędzy wszystkimi uczestnikami realizującymi postanowienia Deklaracji Bolońskiej.
Autorka jest dyrektorem Instytutu Poligrafii Wydziału Inżynierii Produkcji PW
