W gospodarkach amerykańskiej i zachodnioeuropejskiej w czwartym kwartale 2001 roku nastšpiło dalsze obniżenie realnego Produktu Krajowego Brutto. Spowodowało to niewielki wzrost PKB za cały 2001 rok: w USA o ok. 1,2%, a w krajach Europy Zachodniej rednio o ok. 1,5%. Powoduje to niekorzystny wpływ na popyt na papier i tekturę na wszystkich ważniejszych rynkach na wiecie.
Sytuacja na wiatowych rynkach mas włóknistych była nadal niepewna, a zrównoważenie rynku mas włóknistych możliwe było tylko poprzez dostosowanie produkcji do popytu. Pod koniec 2001 r. na rynkach europejskich oferowano masę celulozowš bielonš siarczanowš z drewna iglastego po 400-410 USD/t i taniej [1].
Rynki makulatury w 2001 r. cechowały zmiennoć i niepewnoć, wywołane wahaniami na rynku papieru i tektury. Pod koniec roku popyt na makulaturę utrzymywał się na stabilnym, choć stosunkowo niskim poziomie. Sytuację tę może zmienić tylko ożywienie gospodarki na wiecie oraz wzrost na wiatowych rynkach celulozy i papieru.
W Polsce popyt na makulaturę w ostatnim okresie się zwiększył. Jest to spowodowane wyższym zużyciem makulatury w polskich papierniach oraz zwiększonym eksportem makulatury głównie do Niemiec. Dotyczy to zwłaszcza makulatury zadrukowanej i mieszanej, ale w niedalekiej przyszłoci dotyczyć będzie również makulatury opakowaniowej. Przyczyniajš się do tego zarówno wzrost dostaw makulatury z Niemiec do Azji, jak i wprowadzenie w Polsce nowego prawa ekologicznego w zakresie odpadów opakowaniowych i zrównanie w nim eksportu odpadów opakowaniowych z recyklingiem. Obserwowany w Niemczech wzrost cen makulatury będzie zachęcał do jej eksportu.
Pod koniec trzeciego kwartału 2002 r. należy się spodziewać wzrostu zapotrzebowania na makulaturę opakowaniowš (ze względu na presję eksportowš) z uwagi na przygotowania do uruchomienia nowego cišgu produkcyjnego w Niemczech.
Jednoczenie w Polsce, na skutek zmniejszenia się popytu wewnętrznego i ożywienia eksportu, zmniejszyła się iloć odpadów opakowaniowych z papieru i tektury. Ponadto na skutek kryzysu w gospodarce załamał się rynek reklamowy, co spowodowało zmniejszenie przez wydawców nakładów prasy i mniejsze zwroty, a to znacznie osłabiło rynek makulatury zadrukowanej.
Powoduje to pogłębiajšce się braki na rynku makulatury i koniecznoć uruchomienia importu uzupełniajšcego, na który, w przeciwieństwie do eksportu makulatury, wymagane jest zezwolenie Głównego Inspektora Ochrony rodowiska. Trzech największych przetwórców makulatury w Polsce posiadało zezwolenia na import niewielkich iloci makulatury Đ ważne do 30 czerwca 2002 r.
Ceny papierów i tektur w 2001 r. były stosunkowo stabilne, choć na niskim poziomie. Praktycznie nie zmieniały się one w sposób istotny przez ostatnie dwa lata, co jest charakterystyczne dla okresów recesji na rynkach papierniczych, zwišzanych ze słabym popytem.
Zużycie papieru i tektury na wiecie w roku 2001 wyniosło 318 mln ton, co daje rednie roczne zużycie na 1 mieszkańca 51,8 kg [2].
Największe zużycie papieru i tektury na jednego mieszkańca rocznie majš: USA Đ 324, Belgia Đ 295, Dania Đ 270, Kanada Đ 250, Szwecja Đ 247, Japonia Đ 242, Austria Đ 241, Szwajcaria Đ 232, Norwegia Đ 228, Holandia Đ 227, Niemcy Đ 225, Wielka Brytania Đ 206, Tajwan Đ 201, Finlandia 194, Australia 193, Włochy Đ 185, Francja Đ 183.
W skali wiata w 2001 r. odnotowano, w stosunku do roku poprzedniego, zmniejszenie zużycia papieru i tektury o 2,0%, a produkcji o 1,8%. W Europie zmniejszyło się zużycie papieru i tektury o 2,4% (produkcja zmniejszyła się o 1,8%). Największy spadek zużycia papieru i tektury, bo o 5,4%, odnotowano w USA (produkcja spadła o 5,9%).
Dane o zużyciu i produkcji papieru i tektury w Europie w 2001 roku przedstawia tab. 1 [2].
W Polsce, po drugim roku stosowania w statystyce GUS Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, dalej nie ma wiarygodnych danych o produkcji branży papierniczej. Przejcie z SWW na PKWiU oraz niski zakres badań miesięcznych GUS spowodował, że przez cały rok 2001 GUS nie publikował danych o produkcji papieru i tektury, ograniczajšc się do wycinkowych danych, nie zawsze odpowiadajšcych zawartoci zagregowanej grupy w stosunku do danych wg UE. Było to powodem braku wczeniejszych możliwoci oceny tych danych. Sytuacja ta ulega zmianie od 2002 r., gdyż GUS publikuje miesięczne informacje o produkcji papieru i tektury łšcznie.
Po publikacji w połowie sierpnia 2002 r. przez GUS danych rocznych okazało się, że brakuje w produkcji ok. 200 tys. ton papieru i tektury w stosunku do danych będšcych w posiadaniu SPP i pochodzšcych z ankiet z przedsiębiorstw produkcyjnych. Powodem tego było niewykazanie w produkcji papieru i tektury papierów ciętych w arkusze A4 i A3, a wykazanych jako wyroby z papieru, niezaliczane w grupowaniach GUS do produkcji papieru i tektury. Jak się okazuje, podobna sytuacja miała miejsce w 2000 r. Taka sytuacja może również występować u niektórych producentów papierów higienicznych i tektury falistej, którzy nie wykazujš do GUS produkcji tych asortymentów, zużytych we własnym przedsiębiorstwie na przetwórstwo (tzw. produkcja na własne potrzeby). Powoduje to bałagan w statystyce i niewiarygodnoć publikowanych przez GUS danych.
SPP poprzez kontakty z GUS próbuje spowodować, aby ta sytuacja uległa poprawie i aby producenci przekazywali do GUS dane o produkcji w sposób prawidłowy.
Dane o produkcji niektórych rodzajów papieru i tektury w Polsce w 2001 roku przedstawione sš w tabeli 2 [3, 4].
W 2001 r. praktycznie nie odnotowano wzrostu produkcji papieru i tektury w Polsce. Występujšce niewielkie przyrosty w niektórych papierniach zwišzane były z modernizacjami cišgów produkcyjnych. Odnotowano dalszy wzrost zużycia makulatury w Polsce o 8,8%. Nastšpił 9,4% wzrost pozysku makulatury z rynku odpadów i wzrost jej eksportu. Wzrost ten mógłby być jeszcze większy, gdyby nie braki makulatury na polskim rynku w pierwszym półroczu 2001 roku i spowodowane tym przestoje w produkcji w wielu zakładach. Zezwolenia na uzupełniajšcy import makulatury dla największych zakładów, które ustabilizowałyby rynek, zostały wydane przez PIO zbyt póno (w połowie roku) i nie zostały wykorzystane przez przemysł papierniczy, gdyż w drugiej połowie 2001 roku, na skutek zmniejszenia się popytu na rynkach makulaturowych, makulatura była dostępna w wystarczajšcej dla przemysłu iloci. Całkowite zużycie i odzysk makulatury w Polsce w latach 1994-2001 przedstawiono w tabeli 3 [4].
W ostatnich latach następuje systematyczny wzrost zużycia makulatury w Polsce, głównie makulatury opakowaniowej. Powodem tego jest przyrost zdolnoci produkcyjnych na skutek modernizacji w dwóch papierniach. W dalszej perspektywie, bez budowy nowego cišgu produkcyjnego produkujšcego papiery i tektury na bazie makulatury, nie będzie możliwy znaczny przyrost zużycia makulatury w Polsce.
Wyniki handlu zagranicznego w latach 1999Đ2001 przedstawione sš w tabeli 4 [5].
Odnotowano wzrost importu mas celulozowych o 10,8%, papieru i tektury o 6,4%, wyrobów z papieru i tektury o 4,1%, papieru zadrukowanego o 1%. Jednoczenie odnotowano wzrost eksportu mas celulozowych o 10,7%, papierów i tektur o 35%, wyrobów z papieru i tektury o 22,9 % i papieru zadrukowanego o 11,7%.
W sumie zaimportowano 1663,5 tys. ton papieru i tektury, wyrobów z papieru i tektury oraz papieru zadrukowanego (w 2000 r. 1571,7 tys. ton Đ wzrost o 5,8%), a wyeksportowano tych samych wyrobów 1320,1 tys. ton (w 2000 roku 1105,2 tys. ton Đ wzrost o 19,4%, tak więc saldo import minus eksport wyniosło 343,4 tys. ton (w 2000 roku 466,5 tys. ton Đ spadek o 26,4 %).
Największy wzrost importu nastšpił w: papierach gazetowych o 57,5%, papierach higienicznych o 30%, papierach opakowaniowych siarczanowych o 18,7%, papierach makulaturowych do produkcji tektury falistej o 20%.
Największy wzrost eksportu nastšpił w: papierach gazetowych o 53,7%, papierach opakowaniowych siarczanowych o 12,9%, papierach makulaturowych do produkcji tektury falistej o 28,6%, papierach i tekturach powlekanych o ok. 40%, papierach higienicznych konfekcjonowanych o 57,5%, zeszytach i brulionach o 15,9%, papierach do kopiowania w arkuszach o 22,4%.
W tabeli 5 przedstawiono informacje o zużyciu papieru i tektury w Polsce w latach 1999Đ2001.
W 2001 r. nastšpił spadek zużycia papieru i tektury w Polsce w stosunku do roku poprzedniego. W ostatnich latach wzrost zużycia wynosił: w 1995 r. Đ 10,4%, w 1996 r. Đ 8,3%, w 1997 r. Đ 17,3% w 1998 r. Đ 5,4%, w 1999 r. Đ 7,4%, w 2000 r. Đ 4,2% (11,4%).
W 2001 r. produkcja spadła. W ostatnich latach produkcja wzrastała w sposób następujšcy: w 1995 r. Đ 11,3%, w 1996 Đ 3,5%, w 1997 Đ 8,6%, w 1998 Đ 3,5%, w 1999 Đ 7,0%, w 2000 Đ 5,2%. Od roku 1996 do 1999 tempo wzrostu zużycia papieru i tektury rosło szybciej od tempa wzrostu produkcji. W 2001 roku nastšpiła poprawa salda import Đ eksport.
LITERATURA
1. Jaakko Puyry Consulting, Short Term Review of International Pulp and Paper Markets, vol. 91, styczeń 2002 r.
2. Annual review: An odyssey around the world. Pulp&Paper International. July 2002.
3. Produkcja wyrobów przemysłowych w 1999, 2000, 2001 roku, wydawnictwa GUS.
4. Dane z ankiet z przedsiębiorstw przemysłu papierniczego za 2001 r., SPP 2002 r.
5. Dane Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego po 1999, 2000, 2001 roku.
Artykuł został opublikowany w miesięczniku ăPrzeglšd PapierniczyÓ nr 9/2002
