Choć w Polsce nawietlarki CtP w drukarni gazetowej sš nadal rzadkociš (1 już pracuje, 2 kolejne sš planowane), to jednak dostawcy takich rozwišzań uważajš rynek gazetowy za bardzo obiecujšcy. Dowodem tego może być mnogoć systemów pokazywanych przy okazji corocznych targów IFRA Đ w 2002 roku urzšdzenia CtP oferowały tam nawet firmy takie jak Creo czy Lscher, znane dotychczas raczej z systemów akcydensowych. Tuż obok niemiecki basysPrint przekonywał do zalet CtcP Đ nawietlania płyt analogowych w urzšdzeniu cyfrowym. Jak widać, gazety majš w czym wybierać.
Podjęcie decyzji o inwestycji w tego rodzaju system nie jest jednak proste Đ i to nawet nie z powodu tej różnorodnoci wyboru. System CtP w drukarni gazetowej jest o wiele bardziej skomplikowany (i droższy) niż w drukarni akcydensowej. Wymagania co do wydajnoci i niezawodnoci, koniecznoć integracji z wydawnictwem prasowym Đ gdzie cały cykl produkcyjny trwa raptem parę godzin, a nie parę dni jak w przypadku akcydensów Đ i nietypowe formaty płyt powodujš, że urzšdzenia CtP dla gazet sš zwykle unikatowymi, specjalizowanymi maszynami. Innym utrudnieniem jest to, że efektywne wdrożenie systemu CtP w drukarni gazetowej wymaga wielu dodatkowych elementów Đ choćby zautomatyzowanego odbioru nawietlonych i wywołanych płyt, wychodzšcych z maszyny w dwudziestosekundowych odstępach. Najwięcej jednak problemów sprawia organizacja: w pełni cyfrowy system produkcyjny, często z transmisjš danych, to zwykle duży skok jakociowy dla wydawnictwa; wiadomo, że w przypadku gazety musi to oznaczać mozolne wdrożenie i pracę równolegle z obecnym rozwišzaniem.
wiadomie nie wspominam o najczęciej podejmowanym temacie, jakim sš koszty materiałów eksploatacyjnych. Gazety kupujš je po bardzo atrakcyjnych cenach (dzięki hurtowym ilociom), a więc płyty cyfrowe Đ coraz tańsze, ale nadal znaczšco droższe od analogowych Đ czasami nie obniżajš kosztów przygotowania druku. Stšd próba przekonania rynku do cyfrowego nawietlania płyt analogowych, wcišż jednak daleka od doskonałoci. Nie da się oczywicie ukryć, że płyty (i filmy) sš najbardziej znaczšcš pozycjš w koszcie eksploatacji systemu Đ zarówno analogowego, jak i cyfrowego. Nawet jeli wemiemy pod uwagę instalację dwu nawietlarek CtP, to i tak koszt płyt cyfrowych w cišgu 2 lat eksploatacji będzie porównywalny z kosztem inwestycji w urzšdzenia. Nic dziwnego, że w tej sytuacji decyzje o wdrożeniu sš podejmowane bardzo ostrożnie i najczęciej wtedy, gdy już nie można inaczej zmodernizować dotychczas posiadanej przygotowalni.
Korzyci z instalacji systemu CtP w gazecie to przede wszystkim czas. Typowy system o wydajnoci 150 płyt/h nawietli komplet płyt do 64-stronicowego wydania gazety w czasie krótszym niż półtorej godziny. Niemal natychmiast po zamknięciu numeru można rozpoczšć już drukowanie Đ jeli w chwili zamknięcia wysyła się do drukarni ostatnie cztery strony, to 10-16 płyt (pozostałych do nawietlenia) otrzymamy po pięciu minutach. Oznacza to możliwoć opónienia zamykania numeru do ostatniej chwili, co zwiększa atrakcyjnoć gazety dla czytelników (i reklamodawców). Eliminujšc większoć pracy ręcznej zmniejszamy także możliwoć popełnienia błędów Đ tym bardziej, że wiele informacji sterujšcych nawietlaniem płyt można od razu przekazać do systemu sterowania maszynami drukujšcymi, co dodatkowo przyspieszy rozruch. Mniejsze straty makulatury przy rozruchu to także mniejsze koszty produkcji. Dalszš konsekwencjš jest ułatwienie dystrybucji i w efekcie rozlunienie bardzo restrykcyjnych harmonogramów produkcji, które czasami powodujš nieobecnoć danego tytułu w kioskach.
Niemal każdy wydawca gazet odnotował w roku 2002 znaczšcy spadek wpływów z reklamy (w Polsce rednio o 15% w porównaniu z rokiem 2001, który i tak nie był najlepszy). Dlatego też inwestycja w skomplikowany system nawietlania płyt Đ który jedynie porednio wpływa na zyskownoć firmy Đ nie jest zwykle priorytetem. W innych krajach Europy jest nieco lepiej: tradycyjnie największy przyrost instalacji notuje się we Włoszech i w Hiszpanii, a następnie w Skandynawii. Typowym klientem sš tam drukarnie gazetowe pracujšce na potrzeby jednego wydawcy bšd należšce do koncernów prasowych. Dla nich istotne sš elastycznoć pracy systemu i kompleksowe oszczędnoci (na poziomie całej firmy, a nie samej przygotowalni). Usługowe nawietlanie płyt dla gazet jest tylko teoriš Đ względy technologiczne (bezpieczeństwo produkcji, reżim czasowy) i niezbędna dyspozycyjnoć eliminujš w praktyce tę drogę przygotowania gazety do druku. W rezultacie drukarnie gazetowe, które dzi nawietlajš nie więcej niż 100-150 płyt dziennie, w praktyce rzadko mogš korzystać z takiej technologii z przyczyn czysto ekonomicznych.
Warto też zauważyć, że pod względem gazetowych systemów CtP Europa jest najbardziej zaawansowanym technologicznie kontynentem: pracuje tu ponad 75% wszystkich urzšdzeń, a sš takie kraje (np. Belgia), gdzie 100% gazet korzysta z płyt cyfrowych. Co ciekawe, największe dzienniki niekoniecznie korzystajš z technologii CtP Đ jednak w Europie Zachodniej już od dłuższego czasu nie instaluje się nowych nawietlarek filmów w drukarniach gazetowych...
Technologia gazetowych systemów CtP
Większoć drukarń inwestujšcych w systemy CtP ma tylko jednš maszynę drukujšcš; co za tym idzie Đ potrzebny jest wyłšcznie jeden format płyt. Bardzo trudno jest znaleć nawietlarkę, która może nawietlać kilka formatów płyt bez koniecznoci kłopotliwej wymiany podajnika Đ sš nawet takie, gdzie zmiana nawietlanego formatu wišże się ze zniszczeniem jednej płyty! Pokazuje to, że systemy CtP dla gazet sš bardzo specyficzne i często projektowane pod kštem okrelonego użytkownika (np. w starszych nawietlarkach Agfa Polaris stół był wykonywany wg szczegółowej specyfikacji dla okrelonej maszyny drukujšcej). Wydawcy muszš i to wzišć pod uwagę Đ dzi coraz częciej oczekuje się od drukarni gazetowej, aby wykonywała także niektóre prace akcydensowe (dodatkowe zyski!), co sprawia, że okrelenie pożšdanej specyfikacji systemu CtP jest jeszcze trudniejsze.
Drukarnie gazetowe zwykle korzystajš z płyt analogowych przeznaczonych do drukowania rednich i wysokich nakładów, często sš to płyty negatywowe (szybsze nawietlanie). Systemy nawietlania cyfrowego płyt analogowych mogš nawietlać także płyty negatywowe Đ ale nie należy się spodziewać, że zrobiš to szybciej niż w kopioramie. Jeli więc powodem inwestycji w CtP jest koniecznoć skrócenia czasu przygotowania do druku, musimy zdecydować się na jeden z trzech typów płyt cyfrowych. Systemy gazetowych nawietlarek płyt posługujš się obecnie głównie laserami wiatła widzialnego; coraz częciej jest to laser fioletowy o mocy 30 mW. Sš to z reguły urzšdzenia z płaskim łożem, najlepiej nadajšce się do automatyzacji. W takich urzšdzeniach stosuje się płyty uczulone na wiatło widzialne Đ z uwagi na automatyczne podawanie i wywoływanie nie trzeba jednak instalować całego systemu w ciemni ani stosować instalacji dwupomieszczeniowych. W przypadku systemów z laserami podczerwonymi (relatywnie rzadko spotykanymi) nie ma w ogóle ograniczeń, jeli chodzi o owietlenie. Wszystko to sprawia, że bardzo często gazetowe systemy CtP stojš po prostu w wydzielonym boksie obok maszyny drukujšcej.
Najszerzej stosowanymi płytami w systemach gazetowych sš płyty fotopolimerowe. Pomimo doć kłopotliwej obróbki majš one wysokš wytrzymałoć i po wypaleniu można z nich drukować bardzo wysokie nakłady.
Dlatego też w dużych krajach Europy (Francja, W. Brytania, Niemcy, Hiszpania) jest to de facto standard. Nowe płyty fotopolimerowe uczulone w zakresie fioletu nie sš jeszcze zbyt rozpowszechnione, dlatego też w nawietlarkach z laserem fioletowym zwykle używa się płyt halogenkowo-srebrowych. Zostały one spopularyzowane w Skandynawii, gdzie nakłady sš niższe; istotnym czynnikiem była także możliwoć całkowitej utylizacji odpadów i cieków (wywoływarki do płyt srebrowych pracujš w obiegu zamkniętym, a cieki zawierajš nawet do 10 mg/l srebra metalicznego Đ łatwiejszego do odzysku niż ze cieków fotograficznych). Płyty termoczułe sš najnowszym rozwišzaniem w gazetowych systemach CtP, jednak ich stosunkowo niska czułoć powoduje, że w niewielu sytuacjach udaje się osišgnšć wydajnoć takš jak przy płytach wiatłoczułych.
Mówišc o wydajnoci Đ a więc o parametrze, który istotnie odróżnia gazetowe systemy CtP od systemów akcydensowych Đ należy pamiętać, że producenci podajš często wartoci maksymalne lub odnoszšce się do okrelonych formatów płyt, niekoniecznie tych, których potrzebujš ich klienci. Warto więc prosić o precyzyjne skalkulowanie takich danych dla okrelonego trybu pracy i formatu. Wydajnoć wyliczona w ten sposób nadal jest teoretyczna, ponieważ istotnym czynnikiem jest konfiguracja całej linii produkcyjnej. W szczególnoci automatyczne systemy transportu, zaginania i perforacji płyt Đ często stosowane wraz z CtP w drukarniach gazetowych Đ powodujš, że rzeczywista wydajnoć produkcji płyt jest bardzo bliska tej wartoci. Koniecznoć ręcznego przenoszenia płyt do skanera lub zaginarki może znaczšco zmniejszyć liczbę płyt gotowych w cišgu godziny.
Polskie perspektywy
Mamy w kraju kilku liczšcych się wydawców prasowych, z czego trzej (Agora, Orkla, Polskapresse) sš firmami dużymi nawet w skali Europy; czwarta firma Đ Axel Springer Đ od dłuższego czasu planuje stworzenie kolejnego ogólnopolskiego dziennika. Dlaczego zatem od ponad dwóch lat w Polsce nie zainstalowano kolejnych urzšdzeń CtP w drukarniach gazetowych?
Jeli przykładać europejskie miary do polskich warunków (np. rednie zużycie 20 000 m2 płyt rocznie na jednš nawietlarkę), powinno pracować u nas od 15 do 20 systemów CtP, zainstalowanych w ok. 10 drukarniach prasowych. Dlaczego więc jest ich mniej? Z całš pewnociš podstawowym powodem jest ekonomia Đ zwłaszcza fakt, że nakłady inwestycyjne poniesione na dotychczasowe przygotowalnie jeszcze się nie zwróciły. Ponieważ jednak w Polsce zdecydowana większoć nawietlarek filmów używanych w gazetach ma od 3 do 5 lat, należy się spodziewać, że w cišgu najbliższych kilkunastu miesięcy trzeba będzie je zastšpić nowoczeniejszymi urzšdzeniami Đ i zapewne częć z nich ustšpi miejsca nawietlarkom płyt.
Spadek nakładów gazet i spadek liczby reklam obserwowany w ubiegłych latach powodujš, że wspomniane inwestycje sš cišgle przesuwane; towarzyszy temu tendencja do konsolidacji produkcji w mniejszej niż dotychczas liczbie drukarń. Paradoksalnie taka konsolidacja Đ prowadzšca do obniżenia kosztów Đ jest zarazem doskonałym powodem do zainwestowania w system CtP, ponieważ zwiększa liczbę płyt nawietlanych w cišgu jednej doby i zaostrza wymagania harmonogramów produkcji. W tej sytuacji inwestycja wartoci nawet 1 mln EUR (szacunkowy koszt linii produkcyjnej z dwiema nawietlarkami o wydajnoci 200 płyt/h, automatycznš liniš zaginania i perforowania oraz rozbudowanym cyfrowym systemem produkcyjnym) zaczyna być uzasadniona.
Nie mamy szans szybkiego docignięcia Hiszpanii (ponad 50 nawietlarek CtP w drukarniach gazetowych) czy Włoch (18 nowych systemów w roku 2001), jednak należy się spodziewać, że liczba podobnych urzšdzeń w Polsce będzie szybko rosnšć. Wspomniane wyżej 15-20 systemów to wielkoć, której możemy spodziewać się za 2-3 lata Đ zakładajšc, że do tego czasu wydawnictwa prasowe będš sobie radzić nie gorzej niż dzi. Będzie to oczywicie zwišzane z wymianš starych linii produkcyjnych, ale innym czynnikiem może być konkurencja (zarówno wewnętrzna, jak i zewnętrzna). Z pewnociš reklamodawcy pójdš do tego wydawnictwa, które zapewni im lepszš jakoć reklam i łatwiejsze dotarcie do odbiorcy, a wprowadzenie systemu CtP do drukarni gazetowej może takie zmiany zapewnić. Nawet wobec spadku czytelnictwa prasy polski rynek (ponad 38 milionów obywateli) jest cišgle atrakcyjny dla wydawców; nic nie wskazuje, żeby sytuacja uległa zmianie w cišgu najbliższych lat Đ a więc możemy być pewni, że w niezbyt długiej perspektywie Polska dostosuje się do europejskich wskaników.
