Perspektywa rozwoju sektora poligraficznego w powiązaniu z rozwojem nowoczesnej technologii jest niezwykle obiecująca. Warto pamiętać, że wpływ na działalność poligraficzną ma także ochrona środowiska naturalnego powiązana z możliwością korzystania z nowoczesnych rozwiązań technologicznych i zarządzania.
Działalność poligraficzna w dużym stopniu opiera się na stosowaniu odpowiednich substancji i preparatów chemicznych. Są one obecne zwłaszcza na etapie przygotowania materiału drukarskiego oraz późniejszego druku. Procesy chemiczne, fotochemiczne zachodzące podczas druku, wykorzystywanie wody i powietrza do chłodzenia maszyn i urządzeń, odpady poprodukcyjne – to czynniki, które mogą wpływać na stan środowiska naturalnego.
Na gruncie prawa polskiego podstawowym aktem w tym zakresie jest ustawa Prawo ochrony środowiska (POŚ). Ustawa POŚ transponuje do polskiego prawa dyrektywę dotyczącą zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli. Celem dyrektywy jest zapobieganie emisjom zanieczyszczeń do powietrza, wody i gruntu gdziekolwiek ma to miejsce, uwzględniając również gospodarkę odpadami. Drugi cel to zapobieganie tym zanieczyszczeniom, dzięki czemu możliwe jest osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony środowiska naturalnego.
Wymagania stawiane przez dyrektywę odnoszą się do określonych instalacji zakładów prowadzących działalność przemysłową, wśród których znalazły się także instalacje związane z usługami poligraficznymi. Nie dotyczy to jednak wszelkiego rodzaju podmiotów branży poligraficznej, lecz tylko tych, które stosują instalacje do powierzchniowej obróbki substancji, przedmiotów lub produktów z wykorzystaniem rozpuszczalników organicznych, w szczególności do obróbki, drukowania, powlekania, odtłuszczania, uszczelniania, sortowania, malowania, czyszczenia lub impregnowania, o wydajności przekraczającej 150 kg na godzinę lub 200 ton rocznie. Przedsiębiorca posiadający wymienione instalacje jest zobowiązany do uzyskania pozwolenia zintegrowanego.
Oczywiste jest, że jeśli nawet podmiot branży poligraficznej nie ma obowiązku posiadania pozwolenia zintegrowanego, to powinien przestrzegać ustalonych prawem standardów emisyjnych do wód, powietrza, kanalizacji czy dla gospodarki odpadami oraz posiadać wymagane pozwolenia na emisje.
Zapewnienie funkcjonowania instalacji poligraficznej eliminującego, a przynajmniej znacząco ograniczającego negatywne oddziaływanie na środowisko wymusza kosztowne inwestycje.
Polskie programy operacyjne na lata 2007-2013 tzw. nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej stwarzają możliwości współfinansowania inwestycji środowiskowych w sektorze poligraficznym. Szczególną uwagę należy zwrócić na Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) – priorytet IV, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (POIG) – Priorytet IV oraz Regionalne Programy Operacyjne (RPO).
POIiŚ
Priorytet IV – Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska. W ramach tego priorytetu mogą być współfinansowane projekty ograniczające zanieczyszczenie wprowadzane do wód, kanalizacji, powietrza oraz projekty z dziedziny gospodarki odpadami w przedsiębiorstwach. Tematyka projektów dla przedsiębiorstw poligraficznych mieści się w następujących działaniach: wsparcie systemów zarządzania środowiskowego; racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami; wdrażanie Najlepszych Dostępnych Technik (BAT) oraz gospodarka wodno-ściekowa w przedsiębiorstwach.
Łączna alokacja środków UE na współfinan-sowanie projektów osi IV wynosi 200 mln EUR.
Wybór projektów do dofinansowania odbywa się w trybie konkursu zamkniętego. Minimalna wysokość kosztów projektu wynosi 8 mln zł i dotyczy jedynie małych i średnich przedsiębiorstw. Maksymalny udział dofinansowania w wydatkach kwalifikowanych projektu określono na poziomie 30%, lecz nie więcej niż 20 mln. Jedynie dla projektów dotyczących zarządzania środowiskowego maksymalna wartość dofinansowania wynosi 400 tys. zł i nie może przekroczyć 50% kosztów kwalifikowanych projektu.
POIG
Priorytet IV – Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia. Jedno z działań w tym priorytecie ukierunkowane jest na nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym. Współfinansowanie mogą uzyskać projekty w zakresie zakupu lub wdrożenia nowych rozwiązań technologicznych, stosowanych nie dłużej niż trzy lata na świecie lub posiadających stopień rozprzestrzenienia na świecie w branży poligraficznej nieprzekraczający 15%. Nowe technologie mogą prowadzić do zmniejszenia szkodliwego oddziaływania na środowisko m.in. poprzez ograniczenie energo-, materiało-, wodochłonności procesu produkcyjnego. Wkład ze środków UE przeznaczony na to działanie wynosi 1,207 mln EUR. Minimalna wartość kosztów kwalifikowanych projektu to 8 mln zł, a maksymalna – 160 mln zł. Stopień dofinansowania środkami UE w zależności od województwa wynosi 30-50% kosztów kwalifikowanych. Dodatkowe preferencje w wysokości 20% otrzymały mikro- i małe przedsiębiorstwa, natomiast 10% – średnie przedsiębiorstwa. Tak więc w niektórych projektach poziom dofinansowania może osiągnąć nawet 70% kosztów kwalifikowanych.
Szczególnie premiowane w ocenie punktowej mogą być projekty spełniające dodatkowe kryterium merytoryczne dotyczące technologii stosowanych nie dłużej niż rok na świecie lub posiadających stopień rozprzestrzenienia na świecie w branży poligraficznej nieprzekraczający 5%.
RPO – Regionalne Programy Operacyjne
Wśród 16 Wojewódzkich Regionalnych Programów Operacyjnych jako przykładowy omówiono RPO Mazowiecki. Podkreślić należy jednak, że każdy region tworząc program operacyjny mógł zachować pewną odrębność. Poszukując możliwości współfinansowania UE dla projektów konieczna będzie analiza właściwego regionalnie programu operacyjnego.
Przykład: RPO Województwa Mazowieckiego.
Priorytet 1. Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości na Mazowszu obejmuje działanie 1.5 dotyczące rozwoju przedsiębiorczości. Nowe inwestycje mogą dotyczyć m.in. nabycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych związanych z zasadniczą zmianą procesu produkcyjnego w istniejącym przedsiębiorstwie. Czynnikiem wymuszającym taką zmianę niejednokrotnie są zaostrzające się standardy środowiskowe. Wkład ze środków UE na to działanie zaplanowano na poziomie 165 mln zł.
Dla projektów innowacyjnych maksymalna wartość projektu nie powinna przekraczać 8 mln zł, natomiast dla pozostałych projektów nie ustalono ograniczenia tej wielkości. Poziom dofinansowania wynika z przepisów o pomocy publicznej i zasadniczo sprowadza się do stopnia wymienionego wcześniej dla POIG.
Kolejnym w tym priorytecie, bezpośrednio zorientowanym na ochronę środowiska jest działanie 1.8 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik (BAT). Wsparcie skierowane będzie na inwestycje zmieniające technologie służące: zapobieganiu i ograniczaniu emisji do środowiska; zmniejszeniu zapotrzebowania na energię, wodę oraz surowce; ograniczeniu wielkości emisji niektórych substancji i energii do poziomu określonego w przepisach krajowych, wspólnotowych oraz w dokumentach referencyjnych BAT.
Mogą być także dofinansowywane inwestycje w tzw. urządzenia końca rury, niezbędne do spełnienia zaostrzających się standardów środowiskowych. Zaplanowano alokację środków UE w wysokości 7,6 mln zł, jednocześnie ustalając maksymalną wartość projektu na poziomie 8 mln zł. Stopień dofinansowania jak w dwóch poprzednich programach wynosi 30-50% kosztów kwalifikowanych. Dodatkowe preferencje w wysokości 20% otrzymały mikro- i małe przedsiębiorstwa, natomiast 10%
– średnie przedsiębiorstwa.
Reasumując:
Możliwości współfinansowania środkami UE w okresie 2007-2013 projektów branży poligraficznej są znaczne, jakkolwiek nieco rozproszone po różnych programach operacyjnych. Jak wcześniej przedstawiono, niektóre działania zostały bezpośrednio ukierunkowane na projekty związane z ochroną środowiska, ograniczeniem negatywnego oddziaływania i poszanowaniem zasobów środowiskowych. Efektywnie wykorzystane współfinansowanie UE rozwoju technologicznego branży poligraficznej zharmonizowane z zachowaniem zasobów naturalnych dla obecnych i przyszłych pokoleń – oznacza realizację zasady zrównoważonego rozwoju.
