Technologia Computer-to-Plate (CtP) jest powszechnie znana jako metoda cyfrowego wytwarzania metalowych form drukowych dla drukowania offsetowego, a także coraz częciej stosowana do wytwarzania fotopolimerowych form drukowych dla technologii fleksograficznej. Należy jednak wiedzieć, że metodę CtP wykorzystać może (i wykorzystuje) w zasadzie każda klasyczna technika drukowania (np. rotograwiura, typografia, sitodruk).
Technologia CtP znajduje w wiecie coraz szersze zastosowanie. Także w Polsce zaczyna więcić swoje pierwsze sukcesy. O ile formy drukarskie dla najpopularniejszej techniki offsetowej wytwarzane sš w naszym kraju przez kilkanacie już drukarń, o tyle zastosowanie CtP dla pozostałych technik jest jeszcze mało rozpowszechnione lub w ogóle nie sš znane istniejšce w tym zakresie rozwišzania. W tym kontekcie zajmiemy się sitodrukiem.
W klasycznym sitodruku pozytywowym stosuje się diapozytywy czytelne od strony emulsji. Zaczernione miejsca na diapozytywach odpowiadajš obszarom drukujšcym na formie. W sitodruku sterowanym cyfrowo nie stosuje się diapozytywów. Rys. 1 i 2 schematycznie ilustrujš klasyczne i komputerowe wytwarzanie form sitodrukowych. CtP w odniesieniu do sitodruku nosi również nazwę Computer-to-Screen (CTS, CtS).
CtP dla sitodruku można podzielić na dwie grupy: elektroniczne generowanie szablonów maskujšcych (rozwišzanie porednie) i cyfrowo sterowane wytwarzanie form (rozwišzanie bezporednie).
Elektroniczne generowanie szablonów maskujšcych
Metoda polega na zautomatyzowanym wycinaniu szablonów, sterowanym ze specjalnej stacji roboczej typu CAD (Computer Aided Design). Jeli materiał ilustracyjny jest narysowany ręcznie, wtedy na stacji roboczej zostaje obrysowany (trasowany) przez samoledzšcš głowicę szkicujšcš. Jeżeli materiał ilustracyjny jest wytworzony komputerowo, wtedy trasowanie przejmuje na siebie program CAD.
Do stacji jest podłšczony ploter z głowicš tnšcš zakończonš nożem lub rylcem. Podczas procesu trasowania głowica tnšca jest sterowana zgodnie z podawanymi ze stacji roboczej sygnałami, odzwierciedlajšc obrysy rysunku. W ten sposób głowica bardzo dokładnie odwzorowuje zawiłe kształty na materiale maskujšcym, wycinajšc miejsca drukujšce. W rezultacie tworzony jest szablon maskujšcy krelony kolor. Szablon jest następnie montowany na materiale sitowym od strony podłoża, blokujšc oczka sita przed przeciskanš farbš.
Innym rozwišzaniem tej metody jest zastosowanie lasera YAG do wycinania szablonów w nierdzewnych foliach metalowych o grubociach od 0,001 do 0,012ŐŐ. Precyzja (tolerancja) cięcia laserowego wynosi odpowiednio od 0,0002 do 0,0005Ó, tym samym znacznie przewyższajšc powszechnie stosowanš metodę chemicznego trawienia. Na rysunkach (3-6) porównano ostroci krawędzi przy trawieniu chemicznym i wycinaniu laserowym. Cięcie laserowe jest jednak długotrwałe. Przykładowym urzšdzeniem tego typu jest ScreenCut 5000 (rys. 7).
Form drukowych wykonuje się tyle, ile jest stosowanych farb, oddzielnie dla każdego koloru. Otrzymane w ten sposób formy sitodrukowe sš bardzo wytrzymałe, ale nadajš się wyłšcznie do aplowych prac wielokolorowych (bez punktów rastrowych).
Cyfrowo sterowane wytwarzanie form
Najpierw przedstawiona zostanie metoda bardzo zbliżona do poprzedniej, ale tym razem wykonywanie formy drukowej zachodzić będzie bezporednio na materiale sitowym. Do stacji roboczej typu CAD jest podłšczony ploter rysujšcy, a nie tnšcy, jak w poprzedniej metodzie. Zakończeniem głowicy rysujšcej jest kredka litograficzna (woskowa). W metodzie tej ploter działa odwrotnie niż poprzednio, to znaczy blokuje na materiale sitowym miejsca niedrukujšce, tworzšc w ten sposób formę drukowš. Na zakończenie miejsca pokryte kredkš zabezpieczane sš specjalnym lakierem.
Tak otrzymane formy sitodrukowe majš mniejszš wytrzymałoć, odpowiedniš do właciwoci użytej kredki i głównie nadajš się do prac aplowych wielokolorowych. Można z nich także drukować tinty (punkty rastrowe), ale o bardzo małych liniaturach. W celu uniknięcia mory, na którš sitodruk jest wyjštkowo wrażliwy, można także stosować rastrowanie częstotliwociowe (stochastyczne) dla prac wielobarwnych, o ile oczywicie RIP stacji roboczej jest wyposażony w taki raster cyfrowy.
Jak widać, generowanie szablonów maskujšcych i zbliżona do niego metoda wytwarzania szablonu na sicie sš analogiczne do dawnych metod ręcznego wytwarzania form, lecz całkowicie zautomatyzowane.
Obecnie omówiony zostanie inny system wykonywania form sitodrukowych, który może być sterowany zarówno stacjš typu CAD, jak i każdym komputerem z odpowiednim oprogramowaniem.
System pracuje ze standardowym płaskim sitem pokrytym wiatłoczułš emulsjš. Cyfrowa postać reprodukowanego obrazu jest używana do aktywowania systemu atramentowego (specjalizowanej drukarki atramentowej), który osadza na emulsji nieprzezroczysty czarny atrament typu woskowego, blokujšcy obszary niezawierajšce obrazu. Sito jest następnie eksponowane i wywoływane w zwykły sposób.
Przykładami tego typu systemów sš Jet Screen i StencilMaster.
Najpierw omówione zostanš istotniejsze parametry pierwszego z tych urzšdzeń, Jet Screen, dajšcego formy drukowe wręcz znakomite w porównaniu z klasycznym sitodrukiem. Ramy sita majš wymiary od 1400x1800 mm do 3500x5200 mm. Formaty te idealnie nadajš się zarówno na wielkie plakaty reklamowe, jak i nadruki na powierzchniach szklanych.
System przenoszenia obrazu na sito oparty jest na piezoelektrycznej głowicy o rozdzielczoci maksymalnej 633 x 633 dpi. Rozdzielczoć można zmieniać skokowo na wartoci 480, 520 i 633 dpi. Urzšdzenie Jet Screen wyposażone jest w RIP Harlequin, który umożliwia rastrowanie ze strukturš eliptycznš, kwadratowš i kropkowš. Przy liniaturze 65 lpi i rastrze eliptycznym możliwe jest uzyskiwanie rozpiętoci tonalnej od 2% do 95%.
Nadrukowanie obrazu na sicie pokrytym wiatłoczułš emulsjš przeprowadzane jest przy normalnym owietleniu pomieszczenia. Woskowy atrament o wyjštkowej czystoci umieszczony jest w zbiorniku, którego pojemnoć umożliwia wykonanie do kilkunastu m2 zadruku wiatłoczułej emulsji.
Zadrukowywanie na sicie 1 m2 obrazu o wymiarach 1000 x 1000 mm z liniaturš maksymalnš 65 lpi, przy maksymalnej rozdzielczoci 633 dpi, trwa 20 minut. Czas zadrukowywania sita zależy w maszynie Jet Screen od kierunku tego drukowania. Zalecane jest drukowanie wzdłuż dłuższego boku, co jest bardziej ekonomiczne. Przykładowo, zadrukowywanie sita o wymiarach 2000 x 1000 mm trwa wtedy tylko 25 minut. Zmniejszenie liniatury rastra przyspiesza czas zadrukowywania.
Przy drukowaniu triadowym CMYK nie sš oczywicie potrzebne żadne wycišgi barw (diapozytywy) na materiałach fotograficznych, gdyż obraz podawany jest z RIP lub systemu CAD w postaci elektronicznej. Dane mogš być także wprowadzane przez łšcza ISDN. Elektroniczne wprowadzanie danych umożliwia bardzo dokładne pasowanie kolorów. Do końcowej reprodukcji mogš być stosowane dowolne farby.
Ponieważ w procesie przygotowania sita nie występuje kopiowanie stykowe obrazów, zatem nie stosuje się kopioram, a co się z tym wišże Đ szklanych szyb dociskajšcych i próżni. Nawietlanie obrazu naniesionego na wiatłoczułš warstwę sita odbywa się za pomocš typowych lamp metalohalogenowych. Wywoływanie sita w celu otrzymania formy drukowej odbywa się w zimnej wodzie pod normalnym cinieniem. Istotniejsze etapy procesu produkcyjnego przedstawiono na rysunkach (8-12).
Drugim, wyżej wymienionym, urzšdzeniem jest StencilMaster (rys. 13). Zasada działania jest analogiczna jak w urzšdzeniu JetScreen, dlatego podane zostanš tylko istotniejsze parametry techniczne urzšdzenia. Na rynku duńskim oferowane sš dwa modele: 1 Đ StencilMaster 1621, 2 Đ StencilMaster 2341.
Maksymalny obszar zadruku dla typu 1 wynosi 1600 x 2100 mm, a dla typu 2 Đ 2300 x 4100 mm. Maksymalne rozmiary ramy dla typu 1 wynoszš 2300 x 2700 mm, a dla typu 2 Đ 2800 x 4700 mm.
Obydwa modele mogš drukować w rozdzielczoci 600x600 dpi i 300x300 dpi.
Szybkoć zadruku 1 m2 przy rozdzielczoci 600 dpi wynosi 8 min, osišgane liniatury rastra do 75 lpi. Urzšdzenie jest wyposażone w RIP z rastrowaniem eliptycznym, kwadratowym, kropkowym i stochastycznym. Ramy sitowe sš ładowane i wyładowywane automatycznie. Atramentowe drukarki StencilMaster sš typu piezoelektrycznego. W procesie stosowane sš emulsje bezporednie. Urzšdzenie wyposażone jest w RIP Sign-Tronic Colour Graphic
Server (CGS). Całoć kontrolowana jest przez komputer typu PC Pentium z systemem Windows NT.
Przedstawione parametry urzšdzeń i możliwoć cyfrowego przesyłania danych umożliwiajš pracę praktycznie w systemie cišgłym. Na rys. 14 przedstawiono schematycznie organizację takiej cišgłej pracy przy produkowaniu 1 m2 gotowej formy sitowej. Z przepływu prac wypływa wniosek, że w czasie 8-godzinnego dnia pracy 1 operator może wyprodukować gotowe 52 m2 form sitodrukowych, co odpowiada np. 13 m2 form dla drukowania wielobarwnego CMYK.
Dodatkowš i ogromnš zaletš urzšdzeń StencilMaster jest możliwoć wykonywania, w przypadku niewielkich nakładów, pełnokolorowych wydruków bezporednio na materiale podłożowym i niewykonywanie w ogóle form drukowych. Mamy wtedy do czynienia z drukowaniem cyfrowym (rys. 15). Wybór sposobu drukowania (czarny wosk lub triada CMYK) przeprowadza się w RIP Colour Graphic Server przy użyciu dostępnego na nim Queue Programme. Możliwoci RIPa przedstawia na rys. 16. podstawowe okno dialogowe jego oprogramowania. Należy wspomnieć, że RIP Colour Graphic Ser-ver może także sterować dużš liczbš innych drukarek (atramentowych, elektrostatycznych, termicznych i z transferem laserowym) produkowanych przez różne firmy.
W artykule wykorzystano fotografie Sign-Tronic A/S.
