Wyroby wytwarzane w przemyśle poligraficznym lub przez ten przemysł powinny spełniać wymagania przepisów unijnych bądź odpowiednich standardów normalizacyjnych. Zgodność wyrobu z zasadniczymi wymaganiami dyrektywy można wykazać na podstawie zgodności wyrobu z właściwymi normami zharmonizowanymi opierając się na tzw. domniemanej zgodności. Przy braku powyższych standardów konieczne jest sięgnięcie do wymagań przewidzianych przez przepisy międzynarodowe. Wyrób niezgodny z zasadniczymi wymaganiami nie może zostać dopuszczony do obrotu, ponieważ będzie objęty zakazem wprowadzenia go do obrotu.
Zasady wprowadzania wyrobów do obrotu
Unijne regulacje prawne wdrożone do prawa krajowego dotyczą zasad wprowadzania wyrobów m.in. używanych w przemyśle poligraficznym do obrotu oraz użytkowania. Zawarto w nich przepisy dotyczące zasadniczych wymagań bezpieczeństwa maszyn poligraficznych i papierniczych, procedur oceny zgodności ww. wyrobów oraz form potwierdzania oceny zgodności wyrobów i in. Zasady te opierają się na tzw. Nowym Podejściu (NP) dotyczącym harmonizacji technicznej i normalizacyjnej wyrobów oraz na tzw. Globalnym Podejściu (GP) dotyczącym oceny zgodności i badań wyrobów. W Nowym i Globalnym Podejściu przyjmuje się fundamentalne ustalenie, że do obrotu i użytkowania dopuszczone mogą być tylko wyroby bezpieczne, tj. takie, które podczas ich stosowania nie zagrażają życiu i zdrowiu człowieka oraz środowisku.
Podstawowe zasady dotyczące wyrobów
Do podstawowych zasad dotyczących wyrobów będą należały: sprawy bezpieczeństwa, procedury oceny zgodności wyrobów oraz formy potwierdzenia tej zgodności. Sprawy bezpieczeństwa wyrobów regulują przepisy zwane dyrektywami Nowego i Globalnego Podejścia. Wymienione dyrektywy zawierają: zakres zastosowań, zasadnicze wymagania bezpieczeństwa wyrobów, procedury oceny zgodności wyrobów, formy potwierdzenia zgodności wyrobów. Natomiast szczegółowe wymagania bezpieczeństwa zawerają Europejskie Normy zharmonizowane z dyrektywami i mające charakter dobrowolny. Zgodność wyrobu z zasadniczymi wymaganiami dyrektywy można wykazać na podstawie zgodności wyrobu z właściwymi normami zharmonizowanymi opierając się na tzw. domniemanej zgodności.
Potwierdzenie zgodności wyrobu z dyrektywą
Przepisy zarówno europejskie, jak i krajowe przewidują procedurę potwierdzenia zgodności wyrobu z dyrektywą. Takim potwierdzeniem jest Deklaracja Zgodności WE i oznakowanie wyrobu symbolem Europejskiej Zgodności CE (Conformité Européenne). Jego wzór stanowi załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. nr 91/2003, poz. 858).
Dyrektywa maszynowa
Dla przemysłu poligraficznego istotne są m.in. następujące dyrektywy:
n Dyrektywa Maszynowa MD 98/37/WE
n Emisja hałasu do środowiska NEE 2000/14/WE
n Opakowania i odpady opakowaniowe PPW 94/62/WE
Dyrektywa 98/37/WE, tzw. Dyrektywa Maszynowa
Jest bardzo ważną dyrektywą dla wyrobów mających zastosowanie w przemyśle poligraficznym. Jej zakres zastosowania obejmuje maszyny, w tym poligraficzne i papiernicze. Przewidziane zasadnicze wymagania dla ww. wyrobów obejmują m.in.:
n bezpieczeństwo kompleksowe,
n materiały i sterowanie,
n ochronę przed zagrożeniami mechanicznymi, elektrycznymi i hałasem.
Procedurę oceny zgodności dla maszyn poligraficznych może wykonać sam producent. Forma potwierdzenia zgodności obejmuje Deklarację Zgodności WE oraz oznakowanie wyrobu CE.
Wprowadzenie dyrektywy do przepisów krajowych
Wprowadzenie dyrektywy 98/37/WE do polskich przepisów krajowych nastąpiło Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. nr 91/2003, poz. 858). Rozporządzenie to określiło zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczące projektowania i wykonywania maszyn oraz elementów bezpieczeństwa wprowadzanych do obrotu oddzielnie, warunki i tryb dokonywania oceny zgodności maszyn i elementów bezpieczeństwa, treść deklaracji zgodności, procedury oceny zgodności, minimalne kryteria, jakie powinny być uwzględnione przy notyfikowaniu jednostek, rodzaje maszyn i elementów bezpieczeństwa, dla których jest wymagany udział jednostki notyfikowanej w trakcie przeprowadzania procedury oceny zgodności, sposób oznakowania maszyn i elementów bezpieczeństwa oraz wzór oznakowania CE.
Zgodnie z przepisami ww. rozporządzenia maszynę powinien dostarczyć jej producent wraz z podstawowym wyposażeniem specjalnym i osprzętem umożliwiającym jej regulację, konserwację oraz użytkowanie bez stwarzania zagrożeń. Materiały użyte do wykonania maszyny lub produkty wykorzystywane i powstające w trakcie jej użytkowania nie powinny stwarzać zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia osób narażonych. W przypadku stosowania płynów maszyna powinna być zaprojektowana i wykonana w taki sposób, aby można było ją użytkować bez ryzyka powodowanego napełnianiem, używaniem, odzyskiwaniem lub usuwaniem płynów. Producent powinien dostarczyć ponadto integralne oświetlenie miejscowe maszyny, odpowiednie do wykonanych czynności, jeżeli brak takiego oświetlenia może spowodować powstanie ryzyka mimo oświetlenia ogólnego o normalnym natężeniu. Producent powinien zapewnić, że dostarczone przez niego oświetlenie nie spowodu-
je występowania uciążliwych obszarów zacienienia, męczących olśnień i niebezpiecznego efektu stroboskopowego. W maszynie należy zapewnić odpowiednie oświetlenie obszarów wewnętrznych wymagających częstych kontroli, regulacji i konserwacji.
Ocena zgodności wyrobu WE
Wykonywanie czynności związanych z deklarowaniem zgodności WE jest procedurą, przez którą producent lub jego upoważniony przedstawiciel stwierdza, że maszyna wprowadzona do obrotu spełnia zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, które jej dotyczą.
Producent lub jego upoważniony przedstawiciel powinien sporządzić dla każdej wyprodukowanej maszyny odpowiednią deklarację zgodności WE w celu potwierdzenia zgodności maszyny z wymogami określonymi w rozporządzeniu. Pracownicy jednostki notyfikowanej odpowiedzialni za dokonywanie oceny zgodności powinni odbyć przeszkolenie w tym zakresie, a także posiadać:
1) wiedzę niezbędną do przeprowadzania badań oraz odpowiednie doświadczenie w ich przeprowadzaniu;
2) umiejętność sporządzania certyfikatów, protokołów i sprawozdań wymaganych w celu uwierzytelnienia przeprowadzonych badań;
3) możliwość skutecznego działania w zakresie spraw wymagających znajomości języków obcych.
Obowiązki jednostki notyfikowanej dokonującej oceny zgodności polegają na:
1) zapewnieniu bezstronności pracowników przeprowadzających ocenę zgodności;
2) zapewnieniu ochrony informacji zawodowych uzyskanych przez pracowników podczas wykonywania zadań określonych w rozporządzeniu, z wyjątkiem współpracy z organami administracji państwowej;
3) uczestniczenu w pracach normalizacyjnych i współpracy jednostek notyfikowanych;
4) zagwarantowaniu zachowania jakości usług w warunkach konkurencji rynkowej.
Co obejmuje procedura oceny zgodnosci?
Producent lub jego upoważniony przedstawiciel powinien sporządzić dla każdej wyprodukowanej maszyny odpowiednią dekla-rację zgodności WE w celu potwierdzenia zgodności maszyny z wymogami określonymi w ww. rozporządzeniu. Jeżeli maszyna nie jest wymieniona w załączniku nr 2 do rozporządzenia, przed sporządzeniem deklaracji zgodności WE producent lub jego upoważniony przedstawiciel powinien sporządzić dokumentację techniczno-konstrukcyjną oraz zagwarantować, że będzie ona dostępna w jego siedzibie do celów kontrolnych.
Dokumentacja techniczno-konstrukcyjna powinna zawierać:
1) rysunek zestawieniowy maszyny wraz ze schematami obwodów sterowania;
2) rysunki szczegółowe wraz z dołączonymi obliczeniami i wynikami badań, niezbędne w celu sprawdzenia zgodności maszyny z zasadniczymi wymaganiami w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
3) wykaz zasadniczych wymagań określonych w rozporządzeniu oraz norm i specyfikacji technicznych zastosowanych podczas projektowania maszyny;
4) opis metod zastosowanych do wyeliminowania zagrożeń stwarzanych przez maszynę;
5) sprawozdania techniczne zawierające wyniki wszystkich badań przeprowadzonych zgodnie z wyborem producenta przez samego producenta albo jednostkę kompetentną lub kompetentne laboratorium, jeżeli producent deklaruje zgodność maszyny i elementu bezpieczeństwa z normą zharmonizowaną, w której zawarto takie wymagania.
Wymieniona dokumentacja może zawierać także inne raporty techniczne lub certyfikaty przekazane przez kompetentne jednostki bądź laboratoria. Ponadto do dokumentacji techniczno-konstrukcyjnej należy dołączyć egzemplarz instrukcji. W przypadku produkcji seryjnej maszyny do ww. dokumentacji producent dołącza opis czynności podjętych w celu zapewnienia, że maszyna pozostaje zgodna z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu. Dokumentacja techniczno-konstrukcyjna powinna być sporządzona w języku polskim oraz – o ile ma to zastosowanie – także w jednym z języków państw członkowskich Unii Europejskiej.
Dyrektywa 2000/14/WE – emisja hałasu do środowiska
Zakres zastosowania ww. dyrektywy obejmuje maszyny przeznaczone na zewnątrz pomieszczeń będące źródłem hałasu do środowiska. Dyrektywa określa rodzaje maszyn, które jej podlegają. Zasadnicze wymagania dotyczące hałasu w odniesieniu do poszczególnych rodzajów maszyn są określone przez wartość poziomu mocy akustycznej. Podane poziomy mocy akustycznej obowiązują po 3.01.2006 r.
Dobór procedur zgodności jest zależny od przynależności maszyny do jednej z dwóch grup wyrobów. Dla grupy wyrobów podlegających obowiązkowi oznaczenia gwarantowanego poziomu mocy akustycznej ocenę zgodności może wykonać sam producent. Dla grupy wyrobów podlegających ograniczeniu hałasu możliwe są do wyboru trzy warianty oceny zgodności z udziałem jednostki notyfikowanej. W dyrektywie zostały opisane szczegółowo metody badawcze hałasu dla poszczególnych typów maszyn oparte w znacznej części na normach zharmonizowanych. Forma potwierdzenia zgodności obejmuje Deklarację Zgodności WE oraz oznakowanie wyrobu CE, jak również użycie oznaczenia gwarantowanego poziomu mocy akustycznej. Wprowadzenie dyrektywy 2000/14/WE do prawa krajowego nastąpiło Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Polityki Spolecznej (Dz.U. nr 138/2003, poz. 1316).
Dyrektywa tzw. opakowaniowa
Unijna dyrektywa tzw. opakowaniowa przewiduje obowiązek dążenia do harmonizacji różniących się od siebie krajowych środków dotyczących gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w celu, z jednej strony, zapobiegania ich wpływowi na środowisko lub zmniejszania tego wpływu, a z drugiej strony –zapewnienia funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz uniknięcia przeszkód w handlu i zakłócenia oraz ograniczenia konkurencji we Wspólnocie. Zgodnie ze strategią Wspólnoty dotyczącą gospodarowania odpadami, wymienioną w rezolucji Rady z dnia 7 maja 1990 w sprawie polityki dotyczącej odpadów oraz w dyrektywie Rady
75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów, gospodarowanie opakowaniami i odpadami opakowaniowymi powinno obejmować w pierwszym rzędzie zapobieganie powstawaniu odpadów opakowaniowych. W ramach dodatkowych zasad podstawowych powinno także obejmować wielokrotne użycie opakowań, recykling oraz inne formy odzysku odpadów opakowaniowych, a co za tym idzie zmniejszenie ilości ostatecznie unieszkodliwianych odpadów. Do chwili osiągnięcia odpowiedniego poziomu postępu naukowo-technicznego w dziedzinie odzysku odpadów, wielokrotny użytek i recykling należy traktować jako bardziej pożądane pod
względem wpływu na środowisko; wymaga to ustanowienia w państwach członkowskich systemów gwarantujących zwrot zużytych opakowań i/lub odpadów opakowaniowych. Należy jak najszybciej przeprowadzić oceny cyklu życia pozwalające na ustanowienie jasnej hierarchii między opakowaniami przeznaczonymi do wielokrotnego użytku, do recyklingu i do odzysku.
Podsumowanie
Wprowadzenie wyrobu używanego w przemyśle poligraficznym do obrotu i użytkowania jest obwarowane przepisami unijnymi i krajowymi. Przyjmuje się fundamentalne ustalenie, że do obrotu i użytkowania mogą być dopuszczone tylko wyroby bezpieczne, tj. takie, które podczas ich stosowania nie zagrażają życiu i zdrowiu człowieka oraz środowisku. Życie i zdrowie człowieka i dobro środowiska są w tym przypadku dobrami naczelnymi. Potwierdzeniami zgodności wyrobu z dyrektywą są Deklaracja Zgodności WE i oznakowanie wyrobu symbolem Europejskiej Zgodności CE. Procedurę oceny zgodności może przeprowadzić producent lub upoważniony przez niego przedstawiciel. Czynność związana z deklarowaniem zgodności WE jest procedurą, przez którą producent stwierdza, że maszyna wprowadzona do obrotu spełnia zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Wyrób niezgodny z zasadniczymi wymaganiami nie może zostać dopuszczony do obrotu, ponieważ będzie on objęty zakazem wprowadzenia go do obrotu. Wyroby takie będą się charakteryzowały brakiem oznakowania w postaci symbolu CE oraz brakiem Deklaracji Zgodności WE. W przypadku użytkowania takich wyrobów nie ma gwarancji ich bezpieczeństwa dla życia i zdrowia czlowieka oraz neutralnego działania dla środowiska.
Podstawa prawna:
1. Dyrektywa 98/37/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 roku w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do maszyn (Dz.U. L 207 z 23.7.1998, s. 1)
2. Dyrektywa 2000/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do emisji hałasu do środowiska przez urządzenia używane na zewnątrz pomieszczeń (Dz.U. L 162 z 3.7.2000, s. 1-78)
3. Dyrektywa 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz. U. L 365 z 31.12.1994, s. 10-23)
4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz.U. nr 91/2003, poz. 858)
Anna Słowińska
ania.szczecin@interia.pl
Piśmiennictwo:
Kosztowski S.: Przepisy prawa polskiego w zakresie przemysłu poligraficznego po przystapieniu Polski do Unii Europejskiej, PARP 2005
