Otwieralnoœć oprawy jej parametrem jakoœciowym

6 gru 2016 14:43

W niniejszym artykule przedstawiono problematykę pomiarów otwieralnoœci oprawy. Znaczny udział w produkcji opraw z wkładem łšczonym klejowo wymusił zwrócenie uwagi na parametr otwieralnoœci oprawy. W artykule omówiono różne metody i zasady jej pomiaru. Otwieralnoœć oprawy definiowana jest jako tendencja do poziomego układania się kart w otwartej oprawie w stosunku do poziomo położonych okładek. Metody pomiarów otwieralnoœci opraw sš różne. Oœrodki zajmujšce się problematykš jakoœci opraw opracowały metodykę jej pomiaru oraz stosowne przyrzšdy pomiarowe. Odmienne podejœcia każdego z tych oœrodków, które za cel postawiły sobie opracowanie metody obiektywnej spowodowały, że wyniki pomiaru otwieralnoœci oprawy nie sš między sobš porównywalne liczbowo, a zatem nadal wyniki tych pomiarów należy interpretować w sposób subiektywny. Analizujšc wielkoœci, jakie mogš wpływać ostatecznie na wynik otwieralnoœci oprawy, należy stwierdzić, iż jest ona funkcjš materiałów zastosowanych do wykonania oprawy oraz jej technologii. Czytelnoœć wydrukowanego tekstu wkładu oprawy spada wraz ze zwiększeniem się kšta pochylenia karty wkładu w stosunku do poziomo położonych okładek. Wobec tego należy tak dobierać papier wkładu i technologię wykonania oprawy, aby nie doprowadzać do utrudnień w jej otwieraniu, a karty wkładu powinny w znacznym stopniu przyjmować płaskie położenie. Jednak w wydaniach przeznaczonych do krótkiego użytkowania (np. program imprezy) otwieralnoœć oprawy może być niższa. Subiektywna ocena otwieralnoœci oprawy polega na przeanalizowaniu przez badajšcego otwartej oprawy przez otwieranie wkładu kolejno w różnych miejscach i dokonaniu oceny, w jakim stopniu karty wkładu przyjmujš poziome położenie w stosunku do poziomo położonych okładek. Tak przeprowadzona ocena jest zależna od subiektywnych odczuć badajšcego. Jej wyniki można przedstawiać wielopunktowo, co wymaga od osoby oceniajšcej posiadania znacznych kwalifikacji. Innym sposobem oznaczenia otwieralnoœci jest okreœlenie poprzez pomiar liniowy współrzędnych punktu uniesienia karty wkładu nad punktem jej zamocowania w grzbiecie. W tak przeprowadzonym pomiarze okreœla się współrzędne, z których jedna okreœla wysokoœć uniesienia karty w otwartej oprawie nad punktem jej zamocowania w grzbiecie. Natomiast druga współrzędna okreœla odległoœć powyższego punktu kartki wkładu od miejsca jej zamocowania w grzbiecie. Ta metoda pomiaru jest metodš dwupunktowš, bowiem uzyskane przez pomiar współrzędne porównuje się z zadanymi. Wynik tego badania jest negatywny wówczas, gdy współrzędna wysokoœci uniesienia kartki wkładu lub odległoœć pomiędzy tymi punktami jest większa od zadanej. Na rys. 1 przedstawiono zasadę pomiaru otwieralnoœci opraw w oparciu o pomiar współrzędnych punktów maksymalnego uniesienia kartki wkładu w otwartej oprawie. W zależnoœci od konstrukcji oprawy i jej przeznaczenia można okreœlić normš wartoœć powyższych współrzędnych, które powinny spełniać produkowane oprawy. Na podstawie badań statystycznych okreœlono, że oprawa ma dobrš otwieralnoœć, gdy odległoœć pomiędzy maksymalnymi punktami uniesienia kartki wynosi nie więcej niż 40 mm, a wysokoœć tych punktów nad miejscem zamocowania kartki jest nie większa niż 10 mm. Po znormalizowaniu wartoœci tych współrzędnych dla okreœlonych opraw oraz opracowaniu procedury pomiaru otwieralnoœci oprawy jej pomiar nie jest skomplikowany. Jednak w praktyce ocena dwupunktowego pomiaru otwieralnoœci byłaby nadużywana, bowiem zleceniodawca po minimalnym przekroczeniu granicy otwieralnoœci oprawy w kierunku negatywnym zasadnie podnosiłby kwestię upustu cenowego za usługę. Natomiast nie musiały być w tym przypadku popełnione błędy podczas produkcji tej oprawy, a miało miejsce jedynie spełnienie życzenia zleceniodawcy odnoœnie do doboru papieru na wkład. Takie przypadki zachodzš, gdy mamy do czynienia ze wznowieniem nakładu z tych samych form drukowych. Kolejnš metodš oceny otwieralnoœci oprawy jest okreœlenie kšta pomiędzy dwiema prostymi poprowadzonymi z miejsca zamocowania sšsiednich kart wkładu i przechodzšcymi przez punkt na krawędzi kolumny druku, która wyznacza kraniec marginesu grzbietowego. Przykładowo w tej metodzie uznaje się, że jeœli kšt ten jest większy niż 90Ą, to otwieralnoœć ocenia się pozytywnie. Schematycznie zasadę pomiaru otwieralnoœci za pomocš kšta przedstawiono na rys. 2. Niewštpliwš zaletš powyższej metody jest powišzanie jej z położeniem kolumny druku na karcie wkładu. Innš metodš pomiaru otwieralnoœci oprawy jest pomiar ewentualnej siły-momentu działajšcej na grzbiet oprawy położonej płasko na przyrzšdzie grzbietem do góry. Pod wpływem działania siły następuje zwiększenie otwarcia oprawy tak, że wysokoœć grzbietu od poziomu ulega zmniejszeniu, a karty wkładu wraz z okładkš zwiększajš swój rzut na poziomš płaszczyznę. Zmiana tego rzutu jest zależna od siły działajšcej na oprawę, bowiem wymusza ona otwieranie oprawy. Dalsze metody pomiaru otwieralnoœci oprawy opierajš się na pomiarze współrzędnych okreœlonych punktów uniesionych kart w otwartej oprawie. W jednej z nich okreœla się odległoœć między punktami maksymalnego uniesienia sšsiednich kartek wkładu i wysokoœci tych punktów nad punktem zamocowania w grzbiecie oprawy. Pomierzone wartoœci tych współrzędnych podstawia się do wzoru, w którym znajduje się także wymiar szerokoœci wkładu. Dotychczas przedstawione metody pomiaru otwieralnoœci oprawy nie w pełni jš odzwierciedlajš, bowiem otwieralnoœć okreœlona w połowie otwartej oprawy znacznie zależy od właœciwoœci użytego papieru. Natomiast otwieranie oprawy w kierunku coraz bliższym okładki powoduje, że okreœlona w tych miejscach otwieralnoœć zmniejsza swojš zależnoœć od papieru użytego do wykonania wkładu, a bardziej uzależniona jest od technologii wykonania oprawy. Wobec powyższego otwieralnoœć oprawy należy oceniać pod względem trafnoœci doboru papieru użytego do wykonania wkładu i poprawnoœci wykonania procesu introligatorskiego dla danej oprawy. Te przesłanki spowodowały opracowanie następujšcej metody pomiarowej otwieralnoœci oprawy. Oznaczenia otwieralnoœci oprawy w tym wypadku dokonuje się w oparciu o pomiar współrzędnych końców sšsiednich kartek wkładu. Pomiary te wykonuje się, gdy oprawa jest otwarta w połowie oraz w jednej czwartej liczebnoœci kartek wkładu. Oznacza się ich wysokoœci nad punktem zamocowania w grzbiecie wkładu oraz odległoœć między nimi. Dokonuje się również pomiarów gruboœci oprawy i szerokoœci kartki wkładu. Pomierzone wartoœci podstawia się do wzoru, który okreœla otwieralnoœć oprawy wynikiem liczbowym o wartoœci pięć jako ocenę bardzo dobrš, natomiast wynik dwa oznacza niedostatecznš otwieralnoœć oprawy. Pozostałe oceny otwieralnoœci zawierajš się pomiędzy ocenami pięć i dwa. Oceny liczbowe otwieralnoœci oprawy zostały dobrane zgodnie z odczuciami subiektywnymi osób oceniajšcych. Oczywiste jest, że oprawy przeznaczone do dłuższego użytkowania oraz poddawane większej eksploatacji powinny charakteryzować się lepszš otwieralnoœciš. Reasumujšc należy zaznaczyć, iż otwieralnoœć oprawy jest zależna od wielu parametrów. Tym samym jej ocena stanie się problematyczna, gdy zamawiajšcy oprawę dokona np. zmian w papierze jej wkładu w ten sposób, że wskaże papier o innej stałej papieru (stała papieru to funkcja gramatury papieru, jego gruboœci, modułu Younga i współczynnika Poissona). Wielkoœć okreœlona stałš papieru jest dla introligatorów bardzo istotna, bowiem wskazuje, iż papiery o tej samej wartoœci stałej papieru przyjmujš identyczne położenie w otwartej oprawie. Dlatego norma opisujšca otwieralnoœć oprawy musi się odnosić do standardowego papieru wkładu. Natomiast obecne prace zmierzajš do opracowania teoretycznej otwieralnoœci oprawy, która po porównaniu z ocenš uzyskanš na drodze pomiaru pozwoli na ocenę poprawnoœci wykonania oprawy.