Leasing maszyn poligraficznych jest powszechną i często stosowaną przez przedsiębiorców świadczących usługi poligraficzne formą nabycia urządzeń. Porównanie kosztów umów leasingu
i kredytu przemawia na korzyść umowy leasingu Chodzi tu przede wszystkim o korzyści podatkowe. Korzystając z leasingu maszyn i urządzeń, w koszty uzyskania przychodu można wliczyć wszystkie opłaty leasingowe oraz podatek VAT. Bardzo ważne jest również, aby w czasie trwania umowy leasingowej strony miały świadomość swoich praw i obowiązków oraz konsekwencji ich nieprzestrzegania. Mimo iż przepisy prawne dają dużą swobodę w kształtowaniu brzmienia treści umowy leasingu, powinny one zabezpieczać prawa i obowiązki stron umowy w niezbędnym zakresie.
Co to jest umowa leasingu?
Umowa leasingu jest umową uregulowaną w art. 709 (1-18) ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (dalej w skrócie kodeks cywilny). Zgodnie z art. 709 (1) kodeksu cywilnego przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. W przypadku tego rodzaju umowy finansujący zobowiązany jest wydać korzystającemu razem z rzeczą odpis umowy ze zbywcą lub odpisy innych posiadanych dokumentów dotyczących tej umowy, w szczególności odpis dokumentu gwarancyjnego co do jakości rzeczy, otrzymanego od zbywcy lub producenta. Wydanie umowy jest więc wymogiem ustawowym obligatoryjnym. W przypadku wystąpienia na drogę sądową w celu wydania nakazu zapłaty umowa będzie dowodem na jej zawarcie. Leasingobiorcy w związku z zawartą umową przysługuje prawo do dokonywania tzw. odpisów amortyzacyjnych. Dokonuje się ich od wartości początkowej środków trwałych, np. leasingowanych lub wartości niematerialnych i prawnych, według przyjętych stawek amortyzacyjnych.
Obowiązek zachowania formy pisemnej umowy
Umowa leasingu powinna być sporządzona na piśmie pod rygorem nieważności. W razie niezachowania tej formy jest nieważna z mocy prawa, chyba że do zawarcia takiej umowy doszło poprzez akt notarialny.
Rodzaje leasingu
Podstawowe rodzaje leasingu to leasing bezpośredni i pośredni oraz leasing finansowany i operacyjny. Gdy leasingodawcą jest producent danego towaru, maszyny, może on świadczyć leasing bezpośredni. W przypadku leasingu pośredniego mamy zaś do czynienia z umową trójstronną. Leasingodawca nabywa na własny rachunek oznaczony towar. Następnie towar ten na podstawie umowy leasingu przekazuje leasingobiorcy do używania na czas oznaczony.
Podział leasingu na finansowany i operacyjny jest oparty na kryterium praw i obowiązków stron umowy leasingu. Leasing finansowany to umowa zawierana na czas dłuższy, co pozwala na amortyzację przedmiotu leasingu u jednego leasingobiorcy. Przedmiotem umowy leasingu finansowanego są określone dobra (np. maszyny, urządzenia). Czas, na który zawierana jest ta umowa, w rezultacie odpowiada okresowi używalności danego towaru. Natomiast opłaty uiszczane przez leasingobiorcę są skonstruowane tak, aby pokryły koszty wytworzenia dobra oraz jego zysk. Prawidłowo wykonywana umowa leasingu finansowanego w zasadzie nie może zostać wypowiedziana. Zawierana jest na czas oznaczony, zaś po jej zakończeniu leasingobiorca ma zazwyczaj prawo zakupu przedmiotu leasingu.
W przeciwieństwie do leasingu kapitałowego, leasing operacyjny jest umową krótkoterminową (do 3 lat). Leasingobiorca ma zazwyczaj prawo odstąpienia od umowy lea-singu operacyjnego. Natomiast przedmiot leasingu może być używany przez kolejnych leasingobiorców. Przedmiot leasingu jest amortyzowany wówczas u każdego z korzystających. Obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania, ubezpieczenia, naprawy, opłaty podatków, ryzyko zniszczenia lub utraty przedmiotu leasingu spoczywają na leasingodawcy.
Prawa i obowiązki stron umowy leasingu
Leasingobiorca będzie przede wszystkim zobowiązany do:
n utrzymania rzeczy w należytym stanie;
n dokonywania konserwacji i napraw, ponoszenia ciężarów związanych z własnością lub posiadaniem rzeczy;
n płacenia rat w terminach umówionych (jeżeli korzystający dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia; postanowienia umowne mniej korzystne dla korzystającego są nieważne);
n bez zgody finansującego leasingobiorca nie może oddać rzeczy do używania osobie trzeciej.
Finansującym, czyli leasingodawcą może być tylko podmiot, który zawodowo w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa zajmuje się taką działalnością. Finansujący powinien wydać korzystającemu rzecz w takim stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili wydania finansującemu przez zbywcę. Finansujący nie odpowiada wobec korzystającego za przydatność rzeczy do umówionego użytku. Z chwilą zawarcia przez firmę leasingową umowy ze sprzedawcą rzeczy, uprawnienia z tytułu gwarancji i rękojmi za wady z mocy prawa przechodzą na korzystającego z rzeczy, z tym jednak zastrzeżeniem, że nie może on odstąpić od umowy ze zbywcą – to uprawnienie przysługuje tylko finansującemu.
Umowa leasingu na gruncie prawa podatkowego
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej w skrócie ustawa o PIT) i ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej w skrócie ustawa o CIT) zawierają własne, odrębne od prawa cywilnego definicje umowy leasingu, przy spełnieniu których możliwe jest zakwalifikowanie danej umowy cywilnoprawnej jako umowy leasingu na gruncie podatkowym. Ustawa o CIT w art. 17b (odpowiednio ustawa o PIT w art. 23b) wskazuje, że aby dana umowa mogła być uznana za umowę tzw. leasingu operacyjnego (jeżeli leasingobiorcą nie jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej), muszą zostać spełnione następujące warunki:
n umowa musi zostać zawarta na czas oznaczony, stanowiący co najmniej
40 proc. normatywnego okresu amortyzacji dla ruchomych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych (dla nieruchomości 10 lat) oraz
n suma netto opłat ustalonych w umo-wie leasingu musi odpowiadać co najmniej wartości początkowej środków trwałych bądź wartości niematerialnych i prawnych.
Nieco inne warunki ustawy podatkowe wskazują jako warunek kwalifikacji danej umowy jako tzw. leasingu finansowego (art.
17f ustawy o CIT i art. 23f ustawy o PIT):
n umowa musi zostać zawarta na czas oznaczony,
n suma opłat netto ustalonych w umowie leasingu musi odpowiadać co najmniej wartości początkowej środków trwałych bądź wartości niematerialnych i prawnych oraz
n umowa musi zawierać zapis wskazujący, że w podstawowym okresie umowy odpisów amortyzacyjnych dokonuje leasingobiorca, bądź w przypadku, gdy leasingobiorcą jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, wówczas leasingodawca rezygnuje z dokonywania odpisów amortyzacyjnych.
Jeżeli dana umowa o charakterze zbliżonym do umowy leasingu (w tym także stanowiąca umowę leasingu w rozumieniu przepisów prawa cywilnego) nie spełnia tych warunków, wówczas dla celów podatkowych należy traktować ją jako umowę najmu lub dzierżawy.
Przedterminowe zakończenie umów leasingu
Zgodnie z interpretacją indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu lea-singobiorca nie będzie miał prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu kosztów poniesionych przy przedterminowym zakończeniu albo cesji umów leasingu operacyjnego bez względu na sposób wycofania się z nich. Przedmiotem interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu był wniosek o jej udzielenie złożony przez leasingobiorcę, który świadczył usługi poligraficzne polegające na wytwarzaniu m.in. książek, ulotek, czasopism i plakatów z wykorzystaniem maszyn poligraficznych oddanych mu do używania na podstawie umów leasingu operacyjnego zawartych w grudniu 2005 r. Leasingobiorca dokonywał odpisów amortyzacyjnych i zaliczał koszty wytworzenia produktów do kosztów uzyskania przychodów oraz odliczał podatek VAT od zawartego w ratach wynagrodzenia. W trakcie prowadzenia działalnosci leasingobiorca podjął decyzję o zmianie profilu działalności i postanowił wycofać się z umów leasingowych przed upływem okresu normatywnego określonego w rozdziale 4a ustawy o CIT „Obowiązki stron umowy leasingu”. W związku z powyższymi faktami pojawiło się pytanie, czy wycofanie się z umów lea-singu operacyjnego (zerwanie, wypowiedzenie, cesja) pozwoli na skorzystanie z prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego od związanych z tym kosztów? Zdaniem wnioskodawcy podatek VAT z tytułu kosztów poniesionych przy przedterminowym zakończeniu albo cesji umów leasingu operacyjnego będzie podlegał odliczeniu.
Ponadto Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu stwierdził, że brak związku, choćby pośredniego, między kosztami, które Wnioskodawca będzie zmuszony ponieść przy przedterminowym zakończeniu albo cesji umów leasingowych a czynnościami opodatkowanymi wyklucza możliwość obniżenia podatku kwoty należnego o kwotę podatku naliczonego. Natomiast Wnioskodawca nie traci prawa do wcześniejszych odliczeń i nie ma obowiązku dokonania korekty podatku VAT odliczonego od rat wynagrodzenia uiszczonych w czasie obowiązania umów leasingowych.
Nowe uregulowania prawne od 1 stycznia 2013
1 stycznia 2013 r. ustawodawca dopuścił możliwość zmian podmiotowych w zawartych umowach leasingu z konsekwencjami w zakresie praw i obowiązków podatkowych. Takie stanowisko wynika z wyroku NSA z 6 marca 2013 r. Do końca 2012 roku na gruncie prawa podatkowego nie było możliwe przeniesienie uprawnień z jednego korzystającego na drugiego korzystającego w wyniku umowy cesji. Przystąpienie do umowy leasingu nowego korzystającego powodowało, że w pełni uzasadniona była konieczność zbadania, czy na dzień wstąpienia nowego korzystającego w stosunek leasingu, na miejsce dotychczasowego korzystającego, umowa ta stanowi podatkową umowę leasingu operacyjnego, czy stanowi podatkową umowę leasingu finansowego. Art. 17a pkt 2 ustawy o CIT otrzymał nowe brzmienie, zgodnie z którym, w istotnym dla sprawy zakresie, w przypadku zmiany strony lub stron tej umowy podstawowy okres umowy uważa się za zachowany, jeżeli inne postanowienia umowy nie uległy zmianie.
Odstąpienie od umowy leasingu
Leasingobiorca może żądać odstąpienia przez finansującego od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy, jeżeli uprawnienie finansującego do odstąpienia wynika z przepisów prawa lub umowy ze zbywcą. Bez zgłoszenia żądania przez korzystającego finansujący nie może odstąpić od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy. W razie odstąpienia przez finansującego od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy, umowa leasingu wygasa. Finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłace-nia wszystkich przewidzianych w umowie, a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz umowy ze zbywcą. Ponadto należy wskazać, że do odpowiedzialności finansującego za wady rzeczy powstałe na skutek okoliczności, za które finansujący ponosi odpowiedzialność, uprawnień i obowiązków stron w razie dochodzenia przez osobę trzecią przeciwko korzystającemu roszczeń dotyczących rzeczy, odpowiedzialności korzystającego i osoby trzeciej wobec finansującego w razie oddania rzeczy tej osobie przez korzystającego do używania, zabezpieczenia rat leasingu i świadczeń dodatkowych korzystającego, zwrotu rzeczy przez korzystającego po zakończeniu leasingu oraz do ulepszenia rzeczy przez korzystającego stosuje się odpowiednio przepisy o najmie.
Dochodzenie roszczeń po zakończeniu umowy
W sytuacji, gdyby doszło do nabycia własności przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy, ewentualne dochodzenie roszczeń jest następujące. Zgodnie z art. 709 [16], jeżeli finansujący zobowiązał się, bez dodatkowego świadczenia, przenieść na korzystającego własność rzeczy po upływie oznaczonego w umowie czasu trwania leasingu, korzystający może żądać przeniesienia własności rzeczy w terminie miesiąca od upływu tego czasu, chyba że strony uzgodniły inny termin. Jest to jednak przepis względnie obowiązujący i nie jest wykluczone, że strony zawarły umowę, która tę regulację modyfikuje. Podstawową kwestią jest więc, czy korzystający zgłosił odpowiednie żądanie. Uprawnienie do żądania przeniesienia własności rzeczy wygaśnie, jeżeli korzystający w ciągu miesiąca od zakończenia leasingu z tego uprawnienia nie skorzysta. Jeżeli leasingobiorca skorzystał w odpowiednim terminie z powyższego uprawnienia, to leasingodawca powinien przenieść własność, czyli złożyć stosowne oświadczenie woli. W tym wypadku warto odwołać się do art. 64 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie. Jak do tej pory właścicielem sprzętu pozostaje leasingodawca; stanie się nim korzystający, jeśli sąd wyda odpowiedni wyrok.
ania.szczecin@interia.pl
