Technologia RFID (identyfikacja za pomocą fal radiowych) znajduje się wciąż w fazie szybkiego rozwoju i badań, chociaż można zaobserwować, że po kilkuletnich pracach badawczych rozpoczęto próby wdrożeniowe na szerszą skalę.
Wdrożenia dokonywane przez wielkie sieci handlowe polegają na zobowiązywaniu dostawców do stosowania tej technologii, co zapewne zaowocuje zainteresowaniem systemami RFID wśród innych handlowców. Co prawda do tej pory technololgia ta nie dotarła do masowego klienta (oprócz systemów zabezpieczeń), ale wyniki ekonomiczne oraz efekt uzyskiwany na linii: producent opakowań oznaczonych identyfikatorami RFID – odbiorca opakowań – logistyka – sprzedaż bezpośrednia spowodowały decyzję sieci handlowej Wal-Mart o wdrożeniu systemu już w tym roku. Każda firma produkcyjna, która poszukuje oszczędności w systemie kontroli przepływu informacji w ciągu logistycznym, powinna zainteresować się technologią RFID. Jest ona przełomem w zarządzaniu przepływem towarów w całym łańcuchu dostaw: począwszy od producenta, poprzez centrum dystrybucyjne, do supermarketów i sklepów. Jej zastosowanie dotyczy całego przepływu informacji o produktach. RFID stwarza zupełnie nową sytuację, w której to oznakowany produkt (bądź większa jednostka typu pudełko, paleta, kontener) sam zgłasza się do systemu, gdy tylko znajdzie się w zasięgu jego działania. W przypadku kodów kreskowych jest odwrotnie: to system (czyli np. człowiek z ręcznym skanerem) inicjuje odczyt informacji.
Rozwiązań systemów RFID nie należy postrzegać wyłącznie jako narzędzia do zastosowań logistycznych, ponieważ możliwości ich wykorzystania są znacznie większe. Na chipie można dziś zaznaczyć każdy etap produkcji, praktycznie w dowolnym momencie można też sprawdzić zapisane na nim dane. Wystarczy czytnik w postaci anteny sprzężony z komputerem i przestajemy biegać za obiektem czy towarem – to towar sam melduje, gdzie i w jakim stanie znajduje się w danym momencie. Gama zastosowań tej technologii rozszerza się zatem do granic naszej wyobraźni, tym bardziej, że naturalne jest korzystanie z rozwiązania kombinowanego: połączenia kodu kreskowego z zapisem radiowym, co jest szczególnie ważne dla opakowalnictwa, a tym samym dla poligrafii. Informacja wydrukowana w postaci kodu kreskowego jest niezmienna, podczas gdy dane zapisane na najnowszych identyfikatorach RFID można uzupełniać. To bardzo rozszerza możliwości ich wykorzystania, tym bardziej, że dane można dopisywać bez kontaktu optycznego.
Szczególnym zastosowaniem etykiet radiowych jest znakowanie opakowań produktów markowych oraz dokumentów. Tym samym wchodzimy w sferę zabezpieczeń, nie tylko znakowania dla celów handlowych. Takie oznakowanie jest znacznie trudniejsze do podrobienia niż stosowane obecnie zabezpieczenia (np. hologram) i zaczyna być stosowane na świecie.
Przykłady zastosowań RFID
Firma Checkpoint Systems wyprodukowała anteny jeszcze wydajniejsze niż pozostałe istniejące na rynku – są one bardziej czułe i łatwiej wykrywają kradzieże. Dodatkowo odległość między bramkami może zostać zwiększona. Większa czułość anten pozwala na zastosowanie mniejszych etykiet, o które od dawna zabiegają sprzedawcy. Zmniejszenie wielkości etykiet umożliwia jednocześnie umieszczenie większej ich ilości na towarze. Jest to dodatkowa zaleta mająca na celu zabezpieczanie produktów i opakowań już na etapie produkcji.
Z połączonego systemu zabezpieczania źródłowego wraz z cyfrowymi etykietami radiofrekwencyjnymi firmy Checkpoint Systems korzysta obecnie około 2800 producentów na całym świecie i zabezpiecza dziesiątki tysięcy artykułów już w fazie produkcji. Wielu europejskich detalistów takich jak: Carrefour, Ahold, Auchan czy Metro jest użytkownikami elektronicznych systemów zabezpieczających artykuły produkowanych przez Checkpoint Systems.
Jeden z najszerzej komentowanych i najbardziej udanych przykładów praktycznego zastosowania RFID miał miejsce w sklepie niemieckiej grupy handlu detalicznego Metro w Rheinbergu. Sklep jest wyposażony w liczne inteligentne technologie, w tym w urządzenia będące osobistymi asystentami zakupów, które mogą być przypięte do wózków i uruchomione za pomocą karty lojalnościowej. Chipy RFID zostały umieszczone w licznych produktach na półkach. Gdy wpisze się nazwę szukanego produktu, asystent wskazuje na ekranie alejkę, w której produkt jest zlokalizowany. Regularne zakupy znajdują się na liście „ulubionych”, podobnie jak sklepowe promocje. Dzięki chipom RFID personel jest powiadamiany, gdy półki sklepowe wymagają uzupełnienia lub jeśli produkty są przeterminowane.
Innym przykładem jest Madejski Stadium w Wielkiej Brytanii, który sam się nazywa „inteligentnym” stadionem. Wykorzystuje się tam bilety RFID wraz z innymi zastosowaniami z zakresu technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK). System biletowy nie tylko zapewnia dostęp na stadion, lecz także obsługuje zastosowania z dziedziny lojalności klienta, płatności, kontroli tłumu, bezpieczeństwa i marketingu bezpośredniego. Zabezpieczenia biletów RFID zastosowano np. w biletach na Mistrzostwa Świata w piłce nożnej w Niemczech w 2006 roku.
Istnieje też ogród zoologiczny Apenheul w Holandii, który oferuje gościom przy wejściu torbę wyposażoną w etykietę RFID. Gdy goście zwiedzają atrakcje, etykieta pozwala kierownictwu ogrodu zoologicznego śledzić ich ruchy. Umożliwiło to władzom Zoo przekonanie się, które atrakcje cieszą się największą popularnością i taką zmianę projektu parku, by zapewnić gościom ciekawsze przeżycia. Torba jest też przydatna do lokalizacji zaginionych dzieci.
Kolejnym interesującym przykładem zastosowania technologii RFID jest użycie jej w nowej dziedzinie, jaką stanowią inteligentne opakowania. Pod pojęciem inteligentnego opakowania (w przypadku użycia systemu RFID) rozumie się opakowanie wyposażone w tanie urządzenie elektroniczne jednorazowego użytku, które interaktywnie współpracuje z odbiorcą lub jego otoczeniem, a więc na przykład monitoruje warunki przechowywania nietrwałego, świeżego produktu i informuje o jego przydatności do spożycia albo kontroluje pobieranie kolejnych dawek leków i przypomina o konieczności przyjęcia następnej.
Zauważalną tendencją jest zwiększanie ilości informacji, które muszą znaleźć się na etykiecie. Fizyczne rozmiary podłoża są ograniczone, więc producenci omijają ten problem zwiększając pojemność identyfikatorów. Dzięki temu można zapisać na niej dużo większą ilość danych niż na kodzie kreskowym. Widoczna część etykiety może być wtedy całkowicie wykorzystana na przekaz marketingowy, a informacje ważne dla producenta, hurtownika czy sprzedawcy będą „ukryte” w części elektronicznej. Inteligentne produkty to potencjalnie najbardziej interesujący rynek etykietowy. Taka digitalizacja już ma miejsce; prekursorem są amerykańskie sieci handlowe (największa sieć handlowa świata Wal-Mart), a wraz z rozwojem technologii i spadkiem kosztów będzie jeszcze szerzej stosowana. Potentaci przemysłu poligraficznego są przekonani, że przyszłość należy do etykiet inteligentnych, tym bardziej, że badania nad możliwością nadruku elektroniki (w tym identyfikatorów bezchipowych RFID) przynoszą coraz lepsze rezultaty zarówno techniczne, jak i ekonomiczne. Zapewne w najbliższej przyszłości fleksografia może czuć się niezagrożona, ale z pewnością etykiety tradycyjnr będą wypierane przez ich inteligentne odpowiedniki.
Są to fragmenty pracy magisterskiej napisanej w Instytucie Poligrafii PW pod kierunkiem
dr. inż. Stefana Jakucewicza
Bibliografia
1. Poly IC The Chip Printers: http://www.polyic.com/en/index.php
2. IDTechEx Smart Labels To Active RFID http://rfid.idtechex.com/
3. Wandelt P.: Inteligentne opakowania – nie głupi papier, „Przegląd Papierniczy” 08/2004 s. 451-454
4. Anonim: Na tropie złodziei, „Packaging Polska” 06/2003 s. 15
5. Tribute A.: Drukowana elektronika – nowy rynek?, „Poligrafika” 08/2006 s. 26-27
6. http://www.checkpointeurope.com/app/?locale=PL
