1.3. Folie fotodyfuzyjne na podłożu poliestrowym
W krajach zachodnich stosunkowo szeroko sš stosowane folie fotoczułe na podłożu poliestrowym (PET).
Technologia od komputera do folii poliestrowej (ang. CtPe Đ computer to poliester) jest stosowana, gdy:
Ľ wymiary form do drukowania wielobarwnego nie przekraczajš 50 x 70 cm,
Ľ nakłady nie przekraczajš 20 tysięcy odbitek,
Ľ gęstoć (liniatura) rastra nie przekracza 70 pkt/cm.
Firma Agfa dostarcza folie :Setprint Plus o gruboci 0,13 i 0,20 mm. Im większa gruboć, tym większa stabilnoć wymiarowa i większa odpornoć na rozerwanie. Dlatego im większy format formy drukowej i im większy przewidywany nakład, tym grubsze powinno być podłoże poliestrowe.
Folie sš dostarczane w postaci zwoju w specjalnych kasetach wiatłoszczelnych (kasetach dziennych), które można wkładać do nawietlarek przy wietle dziennym.
Budowę folii poliestrowej fotodyfuzyjnej przedstawia rys. 2. Na podłożu poliestrowym znajduje się warstwa przeciwodblaskowa, która często dodatkowo zawiera substancje wywołujšce (hydrochinon), antyzadymiajšce (bromek potasu) i kompleksujšce, np. tiosiarczan sodowy. Na niej znajduje się warstwa fotograficzna z żelatynš i halogenkami srebra, na której znajduje się warstwa redukcyjna. Na odwrotnej stronie folii poliestrowej znajduje się warstwa przeciwskręcajšca, dzięki której folia utrzymuje płaskoć.
Obróbka błon fotodyfuzyjnych obejmuje nawietlanie i wywoływanie (rys. 2). Zakres czułoci widmowej folii Agfa :Setprint Plus wynosi od 630 do 670 nm. Nawietla się jš za pomocš nawietlarek z diodš czerwonš albo z laserem helowo-neonowym. W czasie nawietlania w warstwie halogenosrebrowej powstaje srebrowy obraz utajony, natomiast w miejscach nienawietlonych pozostaje nierozłożony halogenek srebra. Wywołuje się za pomocš roztworu aktywizujšcego zawierajšcego siarczyn sodowy (substancję konserwujšcš) i węglan sodowy (substancję alkalizujšcš), pod wpływem którego warstwa żelatyny pęcznieje, co umożliwia dyfuzję substancji wywołujšcej, kompleksujšcej i antyzadymiajšcej do warstwy z nawietlonymi halogenkami srebra, gdzie zachodzi reakcja wywoływania. W miejscach nawietlonych fotograficzny obraz utajony zostaje przekształcony w czarny negatywowy obraz srebrowy. W miejscach nienawietlonych halogenki srebra tworzš ze zwišzkiem kompleksujšcym zdolny do dyfuzji zwišzek kompleksowy, który dyfunduje do wierzchniej warstwy redukcyjnej, gdzie zostaje zredukowany do oleofilowego srebra. Otrzymuje się formę drukowš, na której oleofilowy rysunek srebrowy tworzy elementy drukujšce, natomiast srebro w warstwie rodkowej nie ma możliwoci drukowania.
Trwałoć aktywatora w urzšdzeniu wywołujšcym wynosi od 2 do 6 tygodni (w zależnoci od objętoci).
Cała obróbka materiału jest zazwyczaj przeprowadzana automatycznie w urzšdzeniu składajšcym się z nawietlarki właciwej i sekcji wywołujšcej lub w dwóch oddzielnych urzšdzeniach, to jest w nawietlarce i wywoływarce.
Folie :Setprint Plus można nawietlać za pomocš nawietlarek firmy Agfa do błon fotograficznych, np. :Phoenix, :Avantra lub :Accuset albo nawietlarek błon fotograficznych innych firm, które powinny być przystosowane do transportu błon o gruboci 0,3 mm. Jeli przewiduje się stosowanie tej samej nawietlarki zarówno do błon fotograficznych, jak i do folii fotodyfuzyjnych, należy stosować 2 wywoływarki, każdš oddzielnie dla danego materiału. Można również stosować zwykłe wywoływarki do błon fotograficznych, do których wprowadza się specjalny wywoływacz do błon fotodyfuzyjnych.
Błony :Setprint Plus można również nawietlać za pomocš nawietlarek do aluminiowych płyt fotodyfuzyjnych, a następnie wywołać w urzšdzeniu Rapid Access.
Do drukowania wielobarwnego stosuje się folie poliestrowe o formacie do B2, natomiast przy formacie B1 ze względu na ewentualne trudnoci z pasowaniem należy folie poliestrowe stosować tylko do drukowania czarno-białego lub wielokolorowego, a więc tam, gdzie nie sš wymagane wysokie zgodnoci pasowania. Na foliach fotodyfuzyjnych można nawietlać rysunki rastrowe o gęstoci do 70 pkt/cm, przy czym można uzyskać zakres stopni pokrycia powierzchni rastrowej od 5 do 95%.
Technologia od komputera do formy poliestrowej konkuruje z technologiš drukowania cyfrowego, przy czym jest finansowo korzystniejsza już przy nakładach powyżej 200 odbitek. Ponadto przy drukowaniu cyfrowym iloć dostępnych farb (np. wg systemów HKS i Pantone) jest dotychczas ograniczona, a lakierowanie odbitek zazwyczaj nie jest możliwe, natomiast przy stosowaniu folii poliestrowych problemy te nie występujš.
Formy drukowe można przechowywać przez kilka miesięcy, przy czym należy je zabezpieczyć przed działaniem wiatła i wilgotnoci powietrza.
Na wykonanej formie drukowej lub w czasie drukowania można przeprowadzić ewentualnš korektę minusowš za pomocš specjalnego roztworu korektora. Po rozpuszczeniu zbędnych elementów usuwa się nadmiar korektora tamponem z waty nasšczonym roztworem oczyszczajšcym. Do korekty można również stosować korektopisy, za pomocš których można nanieć warstwę korekcyjnš nawet na cienkie elementy. W przypadku koniecznoci przeprowadzenia korekty na formach drukowych pokrytych farbš należy jš przed korektš usunšć.
W czasie zakładania formy drukowej do maszyny należy zwrócić uwagę, by nie nacišgnšć jej nadmiernie, gdyż wytrzymałoć na rozcišganie folii poliestrowej jest mniejsza niż płyty aluminiowej. Może wtedy nastšpić wydłużenie formy drukowej, co może spowodować niezgodnoci pasowania przy drukowaniu wielobarwnym. W maszynach offsetowych z automatycznym zakładaniem form drukowych nie ma to znaczenia, bo ew. rozcišgnięcie folii poliestrowej jest jednakowe na wszystkich formach. Natomiast ręczne zakładanie formy drukowej wymaga pewnego ăwyczuciaÓ. Z dowiadczeń zakładów stosujšcych tę technologię wynika, że drukarze stosunkowo szybko przyzwyczajajš się do zakładania form poliestrowych.
Formy drukowe na podłożu poliestrowym wymagajš mniejszego docisku w czasie drukowania niż przy stosowaniu płyt aluminiowych. Należy również dostosować iloć nadawanej farby i roztworu nawilżajšcego.
W czasie drukowania stosuje się specjalne roztwory nawilżajšce. Nie nadajš się roztwory stosowane w czasie drukowania przy użyciu form aluminiowych z warstwami fotorozpuszczalnymi lub fotoutwardzalnymi. Przed procesem drukowania zaleca się przetarcie formy poliestrowej stężonym roztworem nawilżajšcym. Na poczštku procesu drukowania stosuje się zwiększonš iloć roztworu nawilżajšcego w celu dobrego spęcznienia hydrofilowej warstwy żelatyny, po czym iloć podawanego roztworu można zmniejszyć.
Zalety stosowania folii poliestrowej fotodyfuzyjnej to:
Ľ wyższa wiatłoczułoć folii fotodyfuzyjnych w porównaniu do płyt aluminiowych z warstwami fotorozpuszczalnymi lub fotoutwardzalnymi, co przy klasycznej metodzie wykonywania form drukowych stwarza możliwoć nawietlania projekcyjnego z formy kopiowej na podłożu nieprzezroczystym;
Ľ możliwoć nawietlania przy metodzie od komputera do formy drukowej za pomocš laserów promieniowania widzialnego, to jest za pomocš tych samych urzšdzeń, w których sš nawietlane błony fotograficzne;
Ľ niższa cena nawietlarek do płyt poliestrowych w porównaniu z cenš nawietlarek do płyt aluminiowych;
Ľ wysoka rozdzielczoć (ponad 200 pkt/cm);
Ľ niższa cena poliestrowych folii fotodyfuzyjnych, która wynosi 50-60% ceny aluminiowych płyt fotodyfuzyjnych;
Ľ przy tradycyjnym wykonywaniu form drukowych Đ niższy koszt form drukowych poliestrowych w porównaniu do kosztów wykonania klasycznych form na płytach aluminiowych z warstwš fotorozpuszczalnš lub fotoutwardzalnš rednio o ok. 40%, a przy nakładzie powyżej 200 odbitek uzyskuje się tańsze odbitki niż przy drukowaniu cyfrowym,
Ľ możliwoć drukowania wielobarwnego (w porównaniu do form papierowych);
Ľ zmechanizowana technologia wykonywania form drukowych, gdyż płytę wkłada się do nawietlarki, a następnie do urzšdzenia wywołujšcego, w którym następuje automatycznie obróbka folii, w wyniku czego otrzymuje się gotowš formę drukowš;
Ľ podobnie jak przy płytach :Lithostar znacznie mniejsza możliwoć wytworzenia otoczki dookoła elementów drukujšcych.
Do wad poliestrowych folii fotodyfuzyjnych należš:
Ľ niższe nakłady z wykonanych form drukowych (w porównaniu do nakładów z form aluminiowych);
Ľ niższa trwałoć formy drukowej poliestrowej od aluminiowej przy bardzo długim przechowywaniu Đ dlatego często korzystniejsze jest wykonanie nowej formy drukowej z montaży przechowywanych w pamięci komputera;
Ľ brak możliwoci termicznego hartowania formy drukowej (co stosuje się przy formach aluminiowych z warstwami fotorozpuszczalnymi lub fotoutwardzalnymi) w celu zwiększenia nakładu.
Dowiadczenia wielu zakładów wskazujš, że technologię od komputera do formy drukowej należy wprowadzać stopniowo utrzymujšc przez jaki czas tradycyjnš technologię. Do tego celu nadajš się bardzo dobrze folie poliestrowe fotodyfuzyjne, które można wykonać za pomocš już posiadanych nawietlarek do wykonywania błon fotograficznych lub nawietlarek do błon wycofywanych z produkcji przez zakłady przechodzšce na technologię CtP. Dopiero po zupełnym opanowaniu nowej technologii można wycofać technologię tradycyjnš. Folie poliestrowe sš szczególnie dobrym i tanim materiałem dla małych i rednich zakładów poligraficznych. cdn.
Prof. dr Herbert Czichon jest pracownikiem Instytutu Poligrafii Politechniki Warszawskiej
