Wyglšda na to, że konwencjonalne systemy proofingu cyfrowego nieodwołalnie odchodzš do historii. Coraz mniejsza iloć prac do nawietlenia na filmach powoduje, że produkcja materiałów do tradycyjnych Cromalinów czy Matchprintów staje się nieopłacalna.
W zasadzie już teraz cyfrowe metody wykonywania kontraktowych odbitek próbnych zdominowały rynek.
Od wielu miesięcy toczy się dyskusja, czy odbitka wydrukowana na jakiejkolwiek drukarce może być uznana za odbitkę kontraktowš.
Temat nie jest prosty. Kilka tygodni temu rozstrzygnięto konkurs Poligrafiki o tytuł Lidera Nowych Technologii. Tegoroczna edycja powięcona była włanie proofingowi cyfrowemu. Jak się okazuje, zagadnienie to stwarza ogromne problemy nawet firmom wiodšcym na polskim rynku poligraficznym. Także dostawcy urzšdzeń i technologii zwišzanych z proofingiem cyfrowym, poza nielicznymi wyjštkami, niewiele czyniš, by pomóc zaimplementować nowe rozwišzania obecnym i potencjalnym klientom.
Odbitki próbne, w zależnoci od zastosowania, możemy wstępnie podzielić na:
Odbitki próbne koncepcyjne (designerskie) Đ sš to wydruki służšce grafikowi-projektantowi lub potencjalnemu odbiorcy do oceny projektu w zakresie rozmieszczenia elementów graficznych i kolorystyki pracy. Taka odbitka próbna nie musi być kolorystycznie perfekcyjnie zgodna z drukiem. Powinna być za to tania, gdyż wydruków poglšdowych do jednego projektu wykonuje się czasem dziesištki. W przypadku proofa designerskiego przydatne sš możliwoci symulowania specjalnych efektów drukowania lub uszlachetniania druków, jak: matowienie, nabłyszczanie wydruków, druk w kolorze białym, druk na podłożach nakładowych (także nie-białych).
Odbitki próbne impozycyjne Đ służš do oceny rozmieszczenia stron/użytków na arkuszu drukarskim. Urzšdzenia do wykonywania proofów impozycyjnych muszš być odpowiednio wydajne i odznaczać się niskimi kosztami eksploatacji.
Odbitki próbne kontraktowe Đ służšce jako wzór kolorystyczny akceptowany przez klienta i stanowišce wzorzec dla drukarza.
Oczywicie największe wyzwanie dla osoby projektujšcej i kalibrujšcej system stanowi ostatni wymieniony rodzaj proofa Đ odbitka kontraktowa.
Jakie warunki musi spełnić wydruk, aby można go było nazwać kontraktowš odbitkš próbnš?
Można wymienić cztery podstawowe czynniki:
Sposób przetwarzania pliku cyfrowego. Przed oprogramowaniem sterujšcym prooferem cyfrowym (RIPem) stoi nie lada zadanie. Musi ono zinterpretować pracę (zazwyczaj plik postscriptowy, PDF lub bitmapa) w identyczny sposób jak uczyni to póniej RIP nawietlarki lub maszyny cyfrowej zachowujšc kolejnoć nakładania na siebie różnych elementów obrazu (trappingi, overprinty itp.). Musi poprawnie ăskleićÓ pracę wstępnie rozseparowanš (czasem w więcej niż 4 kolorach) w kolorowy plik kompozytowy. Oczywicie musi także tak skonwertować kolory, by wydruk był maksymalnie zgodny kolorystycznie z odbitkš wydrukowanš póniej na maszynie drukujšcej. Skomplikowanie zadań stawianych przed RIPem, znacznie większe niż np. stawiane RIPom nawietlarkowym sprawia, że jest to oprogramowanie bardzo zaawansowane technologicznie i często wielokrotnie droższe niż inne RIPy.
Dokładnoć kolorystyczna i powtarzalnoć wydruku. Te cechy sš funkcjš działania urzšdzenia drukujšcego. Drukarka użyta jako proofer musi umieć odtworzyć cały zakres barw możliwych do wydrukowania na symulowanej maszynie drukujšcej (patrz wykres 1). Ważne też, by efekty drukowania były trwałe i powtarzalne z wydruku na wydruk.
Stabilnoć kolorystyczna wydruku (niezmiennoć w czasie). Jest to bardzo ważny element, często niedoceniany przez dostawców systemów. Stabilnoć kolorystyczna wydruku zależy od dwóch czynników: użytych atramentów/tonerów i podłoży drukowych. Idealnie byłoby, gdyby wydruk wychodzšcy z drukarki nie zmienił kolorów przez cały czas ăżyciaÓ proofa (szacuje się, że odbitka próbna powinna zachować stabilnoć kolorystycznš przez przynajmniej ok. 30 dni). W rzeczywistoci odbitka wykonana w dobrym systemie proofingu stabilizuje się kolorystycznie kilkanacie minut. Po tych kilkunastu minutach wydruk osišga stan, w którym przez następne kilkadziesišt dni zmiany kolorystyki nie przekraczajš poziomu DE<1 (patrz wykres 2).
Niestety zdarza się także, że rozwišzania oferowane klientom jako proof cyfrowy uzyskujš stabilnoć kolorystycznš po kilku dniach bšd nie uzyskujš jej wcale.
Metameria (skłonnoć do zmiany kolorów w różnych warunkach owietleniowych). Kolejnym przykładem niedocenianego czynnika wpływajšcego na jakoć cyfrowej odbitki próbnej jest zjawisko metamerii. Metameria, czyli zmiany w postrzeganiu barwy w zależnoci od rodzaju owietlenia, w jakim jš oglšdamy, ma ogromny potencjalny wpływ na jakoć pracy wydrukowanej zgodnie z proofem cyfrowym. W zasadzie każdy zadrukowany materiał (w tym odbitki z maszyny drukujšcej) wykazuje pewne skłonnoci metameryczne. Wyobramy sobie jednak sytuację, gdy porównujemy dwie zadrukowane na kolor szary kartki. W wietle znormalizowanym wyglšdajš identycznie. Jednak przy zmianie owietlenia postrzegany kolor zmienia się. Jedna kartka robi się czerwonawa lub bršzowa, a druga zielona. Takie zjawisko ma miejsce częciej niż nam się wydaje. Można sobie wyobrazić, jak duże szkody może ono wyrzšdzić, jeżeli jedna ze wspomnianych kartek będzie proofem cyfrowym, druga odbitkš z maszyny, a drukarz nie zadba o właciwe owietlenie.
Teraz kilka słów o tym, jak i czym można obecnie wykonać cyfrowš odbitkę próbnš. Zacznijmy od urzšdzeń drukujšcych; można je podzielić pod względem technologii drukowania na:
Ľ drukarki ink-jet Đ najbardziej rozpowszechniona technologia. W ofertach dostawców mamy systemy od małych tanich drukarek do najdroższych systemów proofingu typu DigitalCromalin czy Creo Veris;
Ľ technologia laserowa Đ urzšdzenia laserowe ze względu na dużš szybkoć pracy i niskie ceny wydruków sš ciekawym segmentem rynku dla projektantów systemów do proo-fingu cyfrowego. Wszyscy wiodšcy dostawcy systemów proofingu majš w ofercie systemy wykorzystujšce do drukowania kopiarki lub drukarki laserowe. Barierš rozwoju technologii jest cały czas zbyt mała stabilnoć kolorystyczna mechanizmów drukujšcych;
Ľ termosublimacja, termotransfer i pochodne Đ technologie, które przywędrowały do poligrafii z rynku urzšdzeń fotograficznych, w chwili obecnej coraz rzadziej spotykane. Jednym z nielicznych reprezentantów takiej technologii jest PictroProof firmy Fuji;
Ľ inne, np. technologia polegajšca na dyfuzji barwnika z folii barwišcej pod wpływem nawietlania termicznš głowicš laserowš (Kodak Approval).
Przeglšd drukarek proofingowych i ich możliwoci został przedstawiony w powyższej tabeli.
Sposoby kalibracji systemów proofingu cyfrowego
Wieloć i różnorodnoć rozwišzań jest tu ogromna. Każdy z dostawców systemów proponuje własne, często opatentowane rozwišzania.
Dokonujšc najprostszej klasyfikacji możemy wyróżnić 2 rodzaje kalibracji:
Ľ kalibracja za pomocš profili ICC Đ polegajšca na wygenerowaniu i podłšczeniu do systemu ripujšcego profilu drukarki/proofera oraz symulowanej maszyny drukujšcej Đ patrz schemat;
Ľ kalibracja za pomocš wewnętrznej tablicy konwersji CMYK-CMYK lub CMYK-RGB. Kalibracja taka wykonywana jest poprzez wydrukowanie na prooferze i maszynie drukujšcej oraz pomiar specjalnego testu. Tablica konwersji powstaje przez numeryczne porównanie efektów tych pomiarów. Mechanizm działania tej metody przedstawia schemat.
Ciekawym rozwišzaniem wprowadzanym od niedawna do oferty producentów systemów jest kalibracja automatyczna (iteracyjna). Polega ona na poprawianiu efektów odwzorowania kolorów poprzez kolejne wydruki i pomiary testu (np. IT8-7.3 lub ECI2002). Na podstawie każdego kolejnego wyniku pomiaru generowane sš poprawki do kalibracji, które coraz bardziej zbliżajš jš do zadanego wzorca.
Kontrola poprawnoci ustawień i certyfikacja cyfrowych odbitek próbnych
Coraz częciej, szczególnie w pracy dużych wydawnictw, potrzebujemy identycznie wyglšdajšce odbitki próbne drukować w kilku, czasem mocno oddalonych od siebie miejscach. Aby sprostać takiemu zadaniu, większoć producentów RIPów proofingowych oferuje klientom rozwišzania do tzw. remote proofing. Istota działania takiego systemu sprowadza się do uzupełnienia RIPa do drukarki o funkcje pozwalajšce na dokalibrowanie dowolnej liczby drukarek do pewnego zadanego wzorca. System remote proofing zawiera zazwyczaj także element kontrolny Đ urzšdzenie pomiarowe, którym w dowolnym momencie możemy sprawdzić dokładnoć drukowanych proofów.
System sprawdzajšcy dokładnoć kalibracji można wykorzystać jeszcze do jednego celu. RIP z opcjš remote proofing wyposażony w funkcje dokładania specjalnego paska kontrolnego do każdej drukowanej pracy oraz w drukarkę do etykiet pozwala na tak zwanš certyfikację proofów. Certyfikacja polega na zmierzeniu paska kontrolnego dołšczonego do wydrukowanej odbitki i wydrukowaniu (drukarka do etykiet) oraz naklejeniu na proofa informacji o zgodnoci kolorystycznej odbitki z zadanym standardem.
Na koniec kilka słów o jeszcze jednej technologii proofingu cyfrowego Đ mianowicie tzw. softproofingu.
Softproofing jest niczym innym jak zasymulowaniem kolorystycznych efek-tów druku na monitorze komputerowym. Wbrew pozorom jest to metoda prosta, tania (brak jakichkolwiek materiałów eksploatacyjnych), a jednoczenie skuteczna i dokładna. Do niedawna metoda ta w stosunkowo prymitywnej formie (oglšdanie pracy zrastrowanej np. w programie Photoshop na dobrze ustawionym monitorze) była stosowana w wielu wydawnictwach. Implementacja systemu colour management w programie Adobe Acrobat 6,0 pozwoliła na softproofing prac zapisanych jako PDF. W chwili obecnej coraz więcej firm tworzy specjalistyczne rozwišzania softproofingowe z mylš m.in. o współpracy na styku wydawca-drukarnia lub wydawca-studio produkcyjne.
