W dniach 26 i 27 września br. w Poznaniu już po raz szósty odbywała się międzynarodowa konferencja pt.: „Technicznokryminalistyczne badania autentyczności dokumentów publicznych”. Konferencja jest kontynuacją rozpoczętego w 1997 roku cyklu konferencji TKBADP. Współorganizatorami imprezy były Katedra Kryminalistyki Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu oraz Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych SA w Warszawie.
W konferencji wzięło udział ok. 120 uczestników z blisko 40 firm i instytucji takich jak m.in.: Straż Graniczna, Centralne Laboratorium Kryminalistyczne KGP, Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Instytut Ekspertyz, NBP, Europejski Urząd Policji Europol, MSWiA. Oprócz polskich firm reprezentowane były również firmy z Białorusi, Litwy, Ukrainy, Czech i Estonii. Konferencję dofinansowali: Wydział Prawa i Administracji UAM, PWPW SA, P.H.U. VERA, Wielkopolska Rada Adwokacka, a także Kompania Piwowarska SA. Organizatorzy zapewnili równoległe tłumaczenia w językach polskim i rosyjskim.
Podczas konferencji wygłoszono 24 referaty poświęcone takim zagadnieniom jak: fałszerstwa dokumentów; nowe techniki/technologie zabezpieczania dokumentów; badania materiałów kryjących dokumentów; badania krzyżujących się linii tekstu i wieku dokumentów; aparatura do badań dokumentów; popularyzacja wiedzy o zabezpieczeniach antyfałszerskich i cechach autentyczności dokumentów.
Uczestniczyła w niej czołówka specjalistów z dziedziny projektowania i produkcji bezpiecznych dokumentów publicznych, przedstawiciele szeroko rozumianych służb, których zadaniem jest weryfikacja dokumentów i producenci zarówno samych dokumentów, jak i nowoczesnych technologii mających zastosowanie w produkcji i badaniu autentyczności zakwestionowanych dokumentów, a także grupa ekspertów, których zadaniem jest badanie autentyczności dokumentów, oraz przedstawiciele uniwersyteckich katedr kryminalistyki.
Uczestnicy i goście zostali powitani przez głównego organizatora prof. dr. hab. Huberta Kołeckiego (Wydział Prawa i Administracji UAM, Katedra Kryminalistyki).
Referat Marka Borowskiego i Huberta Deptuły (Centralne Laboratorium Kryminalistyczne KGP) pt.: „Fałszerskie biuro obsługi klienta” rozpoczął cykl wystąpień dotyczących fałszerstw dokumentów. Referat dotyczył zlikwidowanego przez policję ośrodka fałszerskiego, którego „klientami” byli głównie obywatele byłych republik radzieckich i niektórych państw bałkańskich. W trakcie przeszukania ośrodka fałszerskiego odnaleziono „teczki osobowe” zawierające oryginalne dokumenty lub kopie dokumentów niezbędne do wytworzenia falsyfikatów, druki lub wypełnione wnioski do polskich urzędów. Zabezpieczono również duże ilości folii i znaków holograficznych, które zostały najprawdopodobniej skradzione. Pośród fałszywych znaków holograficznych ujawniono znaki o grafice zbliżonej do znaków stosowanych na oryginalnych dokumentach różnych państw lub elementy graficzne kojarzące się z godłem czy symboliką konkretnych państw (fot.). Fałszywe dokumenty, które ujawniono w omawianym ośrodku, posiadały wysoki poziom zabezpieczeń (np. dokumenty służące do przekraczania granicy) lub też nie posiadały jakichkolwiek zabezpieczeń przed fałszerstwem (np. fałszywe polskie karty pobytu). Takie wykonanie falsyfikatów może świadczyć o poglądzie fałszerzy na skuteczność weryfikacji dokumentów w naszym kraju. Nasuwa się zatem pytanie: na ile istotna jest elementarna wiedza o sposobie weryfikacji dokumentu? W tym przypadku zakwestionowane dokumenty trafiły do badań w wyniku specjalnych działań organów ścigania, choć w rzeczywistości powinny zostać zakwestionowane przez urzędnika, któremu zostały przedstawione.
Zjawisko fałszowania banknotów euro od chwili ich wprowadzenia do dnia dzisiejszego oraz analizę statystyczną wspomnianego procederu zarówno w aspekcie jakościowym, jak i ilościowym omówił Jacek Walaszczyk (Wydział Fałszerstw Pieniędzy, Europol, Haga). Znaczna część prezentacji poświęcona została zabezpieczeniom banknotów euro oraz sposobom ich imitacji przez fałszerzy. Najczęściej stosowaną techniką fałszerską jest niewątpliwie druk offsetowy. Około 80% falsyfikatów posiada imitację właściwości UV, nitkę zabezpieczającą, a jedynie 15% zawiera imitacje włókien zabezpieczających. Imitacje znaku wodnego są chyba najbardziej rozpowszechnione, bo w 2006 roku aż 90% wszystkich falsyfikatów posiadało ten typ zabezpieczenia.
Konrad Białoszewski (Departament Rozwoju Rejestrów MSWiA, Warszawa) omówił kwestie związane z dokumentem biometrycznym. Przedstawił szereg zagadnień dotyczących m.in.: zawartości mikroprocesora, listy proponowanych zabezpieczeń, kontroli dokumentów biometrycznych, a także opowiedział, jak to wygląda w innych krajach.
Blok tematyczny dotyczący fałszerstwa dokumentów zamknął referat Vaclovasa Juknevičiusa (dyrektora Służby Technologicznej Ochrony Dokumentów przy Ministerstwie Finansów Litwy) omawiający fałszerstwa dokumentów na Litwie.
Znaczącym uzupełnieniem programu konferencji była prezentacja Jarosława Moszczyńskiego (Zakład Kryminalistyki i Medycyny Sądowej UWM, Olsztyn) i Antoniego Siejca (Lasar Elektronika, Warszawa) omawiająca koncepcję zabezpieczania dokumentów przy wykorzystaniu zjawiska luminescencji opóźnionej.
Temat zawsze aktualny to niewątpliwie banknoty polskie – zabezpieczenia oraz sposoby ich imitacji. W swojej prezentacji Małgorzata Li-szewska oraz Monika Suska (Departament Emisyjno-Skarbcowy NBP, Warszawa) omówiły zabezpieczenia stosowane w druku banknotów i typy fałszerstw banknotów; przedstawiona została także skala fałszerstw banknotów ujawnionych w latach 1995-2006 z uwzględnieniem poszczególnych nominałów oraz ich typów. Niestety, świadomość społeczeństwa w zakresie stosowanych zabezpieczeń mimo jej ważności jest nadal dość uboga. Należałoby się przy tej okazji zastanowić, jak dotrzeć z tymi informacjami do Kowalskiego czy Nowaka?
O najnowszej technice nieusuwalnego znakowania hologramów, jaką jest laserowe grawerowanie, opowiedział Jan Dutko (P.H.U. VERA, Poznań). Sterowany komputerowo Laser Marker umożliwia indywidualne znakowanie hologramów etykietek i folii dostarczanych na roli o szerokości do 50 mm. Każdy hologram otrzymuje nanoszony laserem unikalny numer, logo lub logotyp – z maksymalną rozdzielczością 300 dpi. Wysokość liter, cyfr i grafiki można ustawić w przedziale od mikrotekstu (0,4 mm) do 12 mm, zaś wysokość znaku wynosi 48 mm. Hologramy mogą być dodatkowo ponumerowane laserem – numeracją kolejną, z zadanym krokiem, wg algorytmu bądź z bazy danych. Możliwe są również kombinacje grafiki i znakowania alfanumerycznego. Cenne efekty zabezpieczające uzyskuje się przy częściowej demetalizacji hologramów i folii. Wypalone laserem gilosze i inne wzory w połączeniu z efektami kolorystycznymi na podłożu aplikacji są niemożliwe do osiągnięcia w inny sposób.
Hologramy półtransparentne zabezpieczające złożony podpis można oznakować nazwiskiem osoby, która podpis złożyła i dodatkowo ponumerować. Koszty indywidualizowania i numerowania hologramów omawianą techniką są niewielkie, a terminy realizacji krótkie, zaś przy maksymalnych ustawieniach można dziennie oznakować kilkaset tysięcy hologramów. Laserowa personalizacja hologramów ma zastosowanie zarówno w przypadku wysokich nakładów, jak i wtedy, gdy potrzebna jest nawet jednostkowa nieusuwalna indywidualizacja hologramów.
Nie mogło również zabraknąć prezentacji osiągnięć głównego współorganizatora konferencji – Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych SA. Referat przygotowany przez Andrzeja Pawlaka i Ewę Leszczyńską-Ambroziewicz omawiał nową technologię personalizacji kart poliwęglanowych – PCP (Polycarbonates Colour Personalization). Zastosowanie poliwęglanu do produkcji państwowych dokumentów wynika z jego wysokiej odporności na proces starzenia (wymagany okres gwarancji dla dokumentów wynosi 10 lat) oraz łatwości wprowadzania substancji niezbędnych do otrzymania dobrej jakości grawerowanego obrazu. Karty poliwęglanowe posiadają budowę wielowarstwową – zazwyczaj od 3 do 9 warstw. Technologia ta gwarantuje otrzymanie dokumentu poliwęglanowego z wysokiej jakości barwną personalizacją mieszaną (inkjet, grawerowanie laserowe) zamkniętą wewnątrz struktury karty oraz powiązanie produkcji karty z procesem personalizacji, co skutkuje brakiem czystych dokumentów, które mogą np. zostać skradzione i wykorzystane do celów przestępczych. Stanowi to bardzo ważny element bezpieczeństwa funkcjonujących dokumentów. Należy dodać, iż w 2006 r. PWPW SA złożyła wniosek patentowy dotyczący tego produktu do Urzędu Patentowego RP i do Europejskiego Urzędu Patentowego.
Ogromne zainteresowanie i dyskusje wśród uczestników wzbudził referat przygotowany przez K. Czerskiego, M. I. Szynkowską, T. Parajczaka (Instytut Chemii Ogólnej i Ekologicznej PŁ), B. Trzcińską (IES, Kraków), M. Gryciuka (LK KWP w Łodzi) i A.Parczewskiego (IES, Wydział Chemii UJ, Kraków) omawiający nowe podejście do identyfikacji tonerów w chemii sądowej. Technika LA-ICP-TOF-MS (spektrometr masowy z plazmą indukcyjnie wzbudzoną z analizatorem czasu przelotu) z przystawką do ablacji laserowej (LA) pozwala w krótkim czasie na przeprowadzenie szczegółowej analizy pierwiastkowej tonerów pochodzących od różnych producentów oraz tonerów wydrukowanych w postaci dokumentu. Analizie poddano 212 próbek tonerów wyprodukowanych przez różnych producentów, m.in.: Agfa, Rother, Canon, HP, Konica Minolta, OKI, Xerox. Zgodnie z założonym celem stwierdzono wyraźne różnice w składzie pierwiastkowym tonerów pochodzących od różnych producentów, co pozwala na identyfikację. Technika niewątpliwie bardzo ciekawa, ale niestety niszcząca materiał dowodowy. Może wkrótce uda się opracować metodę, dzięki której będzie można analizować materiał dowodowy bez jego niszczenia.
Zaprezentowane podczas konferencji przypadki fałszerstw dokumentów, technik ich zabezpieczania, a także badania z wykorzystaniem dostępnej aparatury i nowych metod zwracają uwagę na fakt, jak ważne są wiedza i umiejętności weryfikowania autentyczności dokumentów.
Ma to niewątpliwie wpływ na bezpieczeństwo każdego z nas – mówiła w swoim wystąpieniu Ewelina Jakielaszek (PWPW SA). – Chroni nie tylko przed stratami finansowymi, ale również przed zagrożeniem wynikającym z utraty tożsamości i jego konsekwencjami. Zarząd PWPW SA zdecydował o opracowaniu i wyprodukowaniu materiałów informacyjno-szkoleniowych, które powinny pomóc pogłębić wiedzę dotyczącą elementów zabezpieczających dokumenty.
Poza częścią seminaryjną w ramach konferencji zorganizowano stoisko firmy Precoptic Co. – wyłącznego dystrybutora mikroskopów Nikon oraz firmy Foster & Freeman oferującej sprzęt kryminalistyczny. Dużym zainteresowaniem cieszyło się najnowsze urządzenie VSC – 5000 – cyfrowy system służący do wszechstronnej analizy dokumentów w różnych światłach.
Konferencja jednoznacznie potwierdziła potrzebę stałego rozszerzania tego tematu, a także pokazała, że kryminalistyka coraz częściej wykorzystuje osiągnięcia nauk przyrodniczych. W niniejszym artykule wspomniano zaledwie o kilku z całej masy istotnych i interesujących zagadnień. Omawiane podczas konferencji case study pokazały, jak ważna jest popularyzacja wiedzy o cechach autentyczności dokumentów (zwłaszcza w przypadku wprowadzenia do obiegu nowych dokumentów) w społeczeństwie, a zwłaszcza wśród osób sprawdzających dokumenty.
