W kierunku Przemysłu 4.0

22 kwi 2021 10:59

Sytuacja wywołana pandemią koronawirusa, określana jako nowa rzeczywistość, jeszcze bardziej uwypukla znaczenie transformacji technologicznej. Przedsiębiorstwa przemysłowe są w większości zdecydowane na rozwój w kierunku realizacji idei czwartej rewolucji przemysłowej.

Przedstawiciele przemysłu sektora MŚP w Polsce są przekonani, że wdrożenie transformacji technologicznej pozwala lepiej przejść kryzys, a ponad połowa z nich deklaruje, że ma już opracowany plan inwestycji w tym zakresie. Takie wnioski płyną z najnowszego raportu Instytutu Analiz Strategicznych Fundacji ALTUM powstałego we współpracy z Grupą MTP. 

Przedsięwzięcie miało na celu analizę zaawansowania transformacji technologicznej w kierunku realizacji idei Przemysłu 4.0. Badaniu poddano polskie firmy sektora MŚP z wybranych sektorów branżowych (produkcja metali, metalowych wyrobów gotowych, urządzeń elektrycznych oraz maszyn i urządzeń z innych kategorii). Informacji udzieliło pięciuset właścicieli i menedżerów polskich przedsiębiorstw produkcji przemysłowej. To w tej grupie według ekspertów ALTUM można upatrywać największego potencjału dla wykorzystania nowoczesnych technologii, efektywnego rozwoju poszczególnych firm, a także całej polskiej gospodarki. 

Badania w cieniu pandemii

Badania przy wsparciu Grupy MTP były prowadzone w dwóch ostatnich miesiącach 2020 roku, w którym całą gospodarkę i firmy wszystkich sektorów dotknęły konsekwencje wciąż trwającej pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2. Dla większości najbardziej dotkliwe było i jest nałożenie „lockdownu” – administracyjnego zatrzymania działalności przedsiębiorstw lub poważnego jej ograniczenia. 

Zdiagnozowanie i ocena zaawansowania transformacji w polskich przedsiębiorstwach przemysłowych sektora MŚP staje się kluczowym warunkiem do planowania strategicznego oraz z punktu widzenia ogólnopolskiego wsparcia rozwoju prac badawczych, rozwojowych i innowacyjności w różnych dziedzinach gospodarki – ocenia dr Adam Weinert z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, ekspert Fundacji ALTUM.

Przedsiębiorców poproszono o przedstawienie zarówno aktualnego stanu implementacji rozwiązań opartych na nowoczesnych technologiach, jak i strategii w tym zakresie. Zebrano dane i opinie o wdrożeniach i planowanych inwestycjach szerokiej gamy rozwiązań z zakresu Przemysłu 4.0, takich jak: cyfryzacja i automatyzacja procesów, Internet Rzeczy (IoT), zaawansowane systemy gromadzenia i analizowania danych (Big Data), sztuczna inteligencja (AI) czy wirtualna i rozszerzona rzeczywistość (VR i AR). Poszukiwano również odpowiedzi na pytania o czynniki wspierające rozwiązania oparte na zaawansowanych technologiach oraz o bariery takiej transformacji. Istotnym kontekstem w badaniu była obecna sytuacja związana z pandemią COVID-19 i jej konsekwencje gospodarcze. Wyniki jednoznacznie wskazują, że sytuacja kryzysowa z roku 2020 negatywnie wpłynęła na kondycję firm. Takiej oceny sytuacji dokonało aż 52,2 proc. firm.

Wyniki badań bez wątpienia pomogą Grupie MTP zaprojektować działania i wydarzenia, które będą odpowiedzią na realne potrzeby informacyjne i inwestycyjne przedsiębiorstw z MŚP w tym zakresie. Jeszcze lepiej przygotowane i spersonalizowane targi, kongresy czy webinary powinny docelowo przyspieszyć obydwa procesy w tej grupie polskich firm i znacząco podnieść ich świa- domość i konkurencyjność. Sektorowi MŚP planujemy poświęcić w dużej mierze m.in. program Kongresu Industry Next. The New Reality, który odbędzie się 1-2 września 2021, podczas ITM INDUSTRY EUROPE – największych targów przemysłowych w tej części Europy – zapowiada Joanna Kucharska, dyrektor grupy produktów Grupy MTP.

Cyfryzacja i automatyzacja a inwestycje

Ponad 30 proc. małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych jest zdania, że w transformacji cyfrowej kluczowe są automatyzacja i cyfryzacja procesów. Głównymi czynnikami mającymi wpływ na podjęcie decyzji o wdrożeniu innowacyjnych rozwiązań technologicznych były według respondentów: poprawa terminowości realizowanych zamówień, zwiększenie wydajności pracy oraz podniesienie jakości zarządzania. Ponad 40 proc. firm inwestuje do 10 proc. swoich średniorocznych zysków w cyfryzację i automatyzację. Najczęstszą odpowiedzią badanych przedsiębiorstw produkcyjnych było wskazanie przedziału na poziomie 6-10 proc. zysków (22,2 proc.). Co warte podkreślenia, niemalże jedna piąta badanych firm nie inwestuje w ten obszar ani złotówki (19,1 proc.).

W 2021 roku wyniki dotyczące budżetu związanego z cyfryzacją i automatyzacją niemalże się zrównują. Zaobserwować można niewielką przewagę opinii mówiącej o zmniejszeniu inwestycji (26 proc.), jednakże nie jest ona istotna statystycznie. Mimo pandemii co czwarte badane przedsiębiorstwo (25,4 proc.) planuje zwiększyć budżet na cyfryzację i automatyzację. Podobny odsetek respondentów (24,6 proc.) chce jego utrzymania na ubiegłorocznym poziomie. Wniosek płynący z poniższych danych pokazuje także niepewność jutra. Przedsiębiorcy nie potrafią przewidzieć, jakie realia gospodarcze czekają ich branże w drugiej połowie roku.

Coboty i roboty w akcji, chmura obliczeniowa w planach

Badane firmy najczęściej posiadają wdrożone coboty (19,3 proc.), roboty przemysłowe (18,3 proc.) i rozwiązania automatyzacji w logistyce (17,5 proc.). Wśród planów na przyszłość najwięcej firm wskazuje wdrożenie chmury obliczeniowej (20 proc.) i zaawansowanych systemów informatycznych dla produkcji (18,3 proc.). Najpopularniejszymi rozwiązaniami realizowanymi obecnie są automatyzacja w logistyce (19,3 proc.) oraz inwestycje w obiekty produkcyjne wyposażone w sensory (18,1 proc.). Z kolei Internet Rzeczy (IoT) jest rozwiązaniem, na temat którego firmy mają najmniejszą wiedzę. Małe przedsiębiorstwa częściej niż średnie posiadają wdrożoną technologię wirtualnej i rozszerzonej rzeczywistości (VR i AR). Sztuczną inteligencję zdecydowanie częściej dopiero planują zaimplementować firmy prowadzące produkcję metalowych wyrobów gotowych. Natomiast przedsiębiorcy z branży związanej z produkcją metali i produkcji urządzeń elektrycznych już te rozwiązania wdrożyli lub są w toku ich wprowadzania.

Łącznie 60,3 proc. badanych przedsiębiorstw planuje podjąć działania transformacji technologicznej w przyszłości. Najwięcej z nich (22,2 proc.) deklaruje, iż zrobi to w ciągu roku. Blisko co piąta firma (19,8 proc.) wdrożyła już i realizuje działania transformacji technologicznej. Podobna ilość respondentów (20 proc.) wskazuje, że w ogóle nie ma takich planów.

Najczęstszymi ograniczeniami i barierami dla firm we wprowadzaniu innowacyjnych rozwiązań są przede wszystkim: zwrot z inwestycji w nowoczesne technologie w dłuższej perspektywie czasowej, obawy pracowników związane z potencjalnymi zwolnieniami oraz brak wiedzy. Jednak ponad połowa badanych firm (58 proc.) deklaruje, że ma już opracowany plan inwestycji na rzecz wdrożenia transformacji technologicznej. 

Zielone technologie

Eksperci są zgodni, że widoczny jest trend związany z ochroną środowiska w firmach branży przemysłowej. 

Duże firmy już nie tylko ogłaszają swoje strategie w zakresie zielonych technologii, ale także informują o konkretnych planach inwestycyjnych. Chociaż to nie było głównym tematem badań, zaproponowaliśmy zespołowi badawczemu dołączenie kilku pytań na ten temat. Mogliśmy się zatem dowiedzieć, jak do tego obszaru odnoszą się firmy z sektora MŚP – czy czują już realną konieczność zainwestowania w zielone technologie, jakie mają motywacje, w jakim zakresie planują podjąć działania – mówi Joanna Kucharska. 

Na pytanie, jakie czynniki mogłyby skłonić firmy ku zielonym technologiom, najczęściej respondenci wskazywali jednak nie cele ekologiczne, ale ulgi oraz zwolnienia podatkowe z tytułu wdrożeń takich rozwiązań. Stawiając na ekologię, najwięcej firm inwestuje w elektromobilność w pojazdach (18 proc.) oraz ograniczenie emisji pyłów (17,4 proc.). 

Według Adama Weinerta szczególnym walorem raportu jest jego empiryczny charakter, a zakres badań związanych z Przemysłem 4.0 wydaje się być w polskich realiach gospodarczych wciąż dalece niezadowalający, w szczególności brakuje pogłębionych badań dotyczących problemów transformacji technologicznej na większych reprezentatywnych próbach przedsiębiorstw. Raport stanowi istotny wkład do praktyki, będąc ciekawą próbą eksploracji zagadnień dotyczących czwartej rewolucji przemysłowej.

Na podstawie materiałów MTP opracowała AN