Do grupy papierów gazetowych obecnie zaliczane sš: dwa różne typy tektury falistej B i E, papiery gazetowe standard (Standard Newsprint), papiery gazetowe ulepszone (Improved Newsprint Đ INP), papiery gazetowe superulepszone (Super Improved Đ SINP), papiery gazetowe powlekane (Value Added Coldset Đ VAC), papiery do drukowania ksišżek adresowych i telefonicznych (Telephone Directory Papers Đ TDP).
Papier gazetowy, jak sama nazwa wskazuje, jest przeznaczony przede wszystkim do drukowania offsetowego i typograficznego lub też fleksograficznego gazet. Może on być także stosowany do drukowania ksišżek, broszur, druków reklamowych, czasopism, ulotek, afiszy, dodatków do gazet itp. Oczywicie głównym przeznaczeniem papierów TDP należšcych także do grupy papierów gazetowych jest drukowanie ksišżek telefonicznych i adresowych.
Prawie każdy z przedstawionych powyżej rodzajów papierów gazetowych może być produkowany w wielu wariantach o znacznie różnišcych się właciwociach. Warianty te zostanš scharakteryzowane dalej.
Papiery gazetowe standard
Papier gazetowy standard jest papierem drzewnym lub makulaturowym produkowanym najczęciej w zakresie gramatur 28-65 g/m2 przeznaczonym do drukowania gazet.
W Europie na ogół stosowane sš gramatury 48,8, 45 i 40 g/m2. Poniżej 40 g/m2 to tzw. papier gazetowy niskogramaturowy. Powyżej 50 g/m2 to obecnie najczęciej papier gazetowy ulepszony majšcy większy zakres zastosowań niż produkcja gazetowa.
Do produkcji współczesnych papierów gazetowych oprócz niewielkiej iloci celulozy coraz powszechniej stosowane sš nowe masy mechaniczne, takie jak np. TMP (ThermoMechanical Pulp Đ masa (cier) termomechaniczna) czy też CTMP (Chemi-ThermoMechanical Pulp Đ masa (cier) chemotermomechaniczna) zamiast powszechnie stosowanego do niedawna cieru białego. Współczenie znaczna częć papierów gazetowych wyrabiana jest z masy makulaturowej lub z jej udziałem.
O wydzieleniu z papierów gazetowych grupy standard decyduje ich wartoć Y [1]. Jest to jedna ze składowych trójchromatycznych X, Y, Z, często używana jako miara współczynnika odbicia danego materiału. Mimo że wartoć Y odnosi się do wrażliwoci oka ludzkiego, nie jest ona wystarczajšca do okrelenia białoci. Ze względu na stosunkowo niskš białoć papierów gazetowych standard sš one klasyfikowane poprzez wartoć Y, którš mierzy się stosujšc standardowy iluminant C oraz funkcję y(l) odpowiadajšcš obserwatorowi normalnemu, którego kšt widzenia wynosi 2ź. Funkcja y(l) odpowiada filtrowi zielonemu, obejmujšc cały zakres widma widzialnego. Ten filtr odpowiada czułoci oka i wykazuje maksymalnš przepuszczalnoć przy długoci fali 560 nm. Standardowy iluminant C daje wiatło podobne do wiatła dziennego [2].
Wartoć Y wylicza się z równania:
Y = S R (l) * WC/20 (l)
gdzie:
R (l) Đ współczynnik odbicia dla wiatła o długoci fali l,
WC/20 (l) Đ widmowy rozkład mocy dla wartoci Y.
Wartoć Y dla papierów gazetowych standard wynosi zwykle od 62 do 65, przy nieprzezroczystoci 90-96%. Bywajš także produkowane papiery o wartoci Y wynoszšcej 60.
Zazwyczaj papier gazetowy standard dla techniki HSWO ma wartoci Y od 62 do 64 przy nieprzezroczystoci 90-95%, za papier gazetowy standard dla techniki CSWO ma wartoci Y od 63 do 65 przy nieprzezroczystoci 91-96%.
Papiery gazetowe o wartociach Y od 62 do 65 odpowiadajš białoci ISO (Brightness ISO) dla iluminanta D65 57-58%. Zastosowanie Y (jasnoci) do okrelania współczynnika odbicia od papierów gazetowych standard pozwala lepiej je zróżnicować niż przy posługiwaniu się białociš ISO, która zwykle wynosi 57-58%.
Papiery gazetowe standard w Europie produkowane sš w znacznej większoci w wersji MF (Machine Finished), czyli jako maszynowo gładzone, obecnie również mogš być kalandrowane na miękkim kalandrze umieszczonym w cišgu maszyny papierniczej (soft Đ kalandrze) tzw. papiery gazetowe MFS.
Różnica pomiędzy papierem gazetowym offsetowym a typograficznym polega głównie na innym stopniu zaklejenia. Papiery typograficzne sš z reguły niezaklejane, za papiery offsetowe zakleja się częciowo. Do zadrukowywania gazetowych papierów MF (tj. maszynowo gładzonych) offsetowych mogš być stosowane tylko farby cold-set. W przypadku zadrukowywania tego typu papierów technikš typograficznš lub fleksograficznš stosuje się odpowiednie do tego celu farby gazetowe.
Papiery gazetowe MFS, czyli maszynowo satynowane na soft Đ kalandrze sš zadrukowywane także w wielu przypadkach, obok techniki offsetowej stosujšcej farby cold-set (CSWO), technikš typograficznš lub fleksograficznš. Jednakże w większoci produkowane sš papiery gazetowe offsetowe MFS, które mogš być także zadrukowywane technikš offsetowš stosujšcš farby heat-set (HSWO). Jest to jednak w zasadzie już specyficzny rodzaj papieru gazetowego, tzw. ulepszony papier gazetowy (Improved Newsprint, w skrócie INP).
Współczenie nowe maszyny HSWO w większoci przypadków majš automatyczne myjki, które umożliwiajš usuwanie powstajšcego podczas drukowania pyłu (pył i częci włókien pochodzšcych ze zrywania powierzchni papieru Đ w przypadku papierów gazetowych nie ma praktycznej możliwoci rozróżnienia pyłu i wyrwanych z powierzchni włókien); o ile maszyna wyposażona jest w automatycznš myjkę, to można technikš heat-setowš zadrukowywać również papiery gazetowe przeznaczone do cold-setu.
Papiery gazetowe ulepszone (Improved Newsprint Đ INP)
Papiery gazetowe majšce białoć ISO D65 (Brightness ISO) poczšwszy od 65% (czasami od 63%) nazywane sš papierami gazetowymi ulepszonymi (Improved Newsprint Đ INP).
Ulepszony papier gazetowy okrelany w skrócie jako INP jest produkowany przez kilka koncernów w Europie. Papier gazetowy jest ulepszany w celu nadania mu lepszego wyglšdu, głównie podwyższenia białoci, zwiększenia sztywnoci, obniżenia gramatury oraz rozszerzenia technik drukowania (oprócz CSWO także HSWO) i zakresu stosowania [3].
Do papierów INP zalicza się tzw. papiery HiFi (High Finished), tj. o podwyższonym stopniu wykończenia powierzchni (np. poprzez satynowanie na soft Đ kalandrze), HiBrite (High Brite = High Brigthness) o podwyższonej białoci czy też papiery gazetowe pigmentowane.
Zwykle do drukowania na papierach gazetowych technikš offsetowš stosowana jest technologia Cold-Set Web Offset (CSWO), czyli technologia offsetowego drukowania zwojowego z zastosowaniem farb utrwalajšcych się przez wsiškanie (adsorpcję). Papiery gazetowe ulepszone (INP) w większoci oprócz technologii CSWO zadrukowywane sš także technologiš Heat-Set Web Offset (HSWO), czyli technologiš zwojowego drukowania z zastosowaniem farb utrwalanych ciepłem.
Papier gazetowy standard ma zwykle białoć ISO 57-58%, za papier INP 63-76% przy gramaturze 40-65 g/m2 i wolumenie 11,5-1,6 cm3/g.
Papiery INP formowane sš na dwusitowym formerze, w zwišzku z czym majš mniejszš dwustronnoć od niektórych papierów standard, a przy drukowaniu technikš CSWO charakteryzujš się bardzo małš skłonnociš do pylenia; odznaczajš się także niższym odcišganiem i cieraniem farby oraz bardzo dobrym oddaniem kolorów.
Częć papierów INP nadaje się do zadrukowywania HSWO; co do pozostałych papierów INP Đ należy sprawdzić, jak zachowujš się podczas zadrukowywania tš technikš. Możliwoć ich zastosowania zależy od ich pylenia na maszynie; niektóre maszyny stosowane w technologii HSWO majš automatyczne myjki i na tych maszynach mogš być stosowane papiery INP przeznaczone do zadrukowywania CSWO.
Nie majš one niestety gwarancji producenta, którš majš papiery zalecane przez producenta do stosowania w technologii HSWO.
Ulepszone papiery gazetowe służš do drukowania czasopism, gazet, wkładek do gazet, wydań specjalnych, wydań weekendowych, programów TV, katalogów, ksišżek, ulotek reklamowych itp. Częć wyżej wymienionych produktów poligraficznych jest zwykle drukowana na papierach SC lub LWC (które sš znacznie droższe od papierów INP) [4]. Cena papierów gazetowych INP jest nieco wyższa od ceny papierów gazetowych standardowych.
Podsumowujšc zakres stosowania papierów gazetowych INP należy stwierdzić, że rozszerzajš one wykorzystanie maszyn drukujšcych farbami cold-set oraz umożliwiajš zastosowanie tańszego papieru do niektórych prac drukowanych technologiš HSWO (te, które zdaniem producenta zalecane sš do technologii HSWO, majš na to gwarancję).
Papiery gazetowe ulepszone mogš być produkowane w wersji MF (Machine Finished) lub MFS (Machine Finished Speciality). Papiery MFS bywajš produkowane również w wersjach kolorowych (przeważnie żółte, różowe lub łososiowe). Oczywicie najczęciej produkowane sš papiery białe.
Cena papierów gazetowych INP jest wyższa od ceny papierów gazetowych standardowych.
Papiery gazetowe superulepszone (Super Improved Newsprint Đ SINP)
Ostatnio zaczšł pojawiać się w prasie fachowej termin SNP lub SINP będšcy skrótem od Super Improved Newsprint, co oznacza super-ulepszony papier gazetowy. Jest to papier o białoci ISO D65 (Brightness ISO D65) równej 80%. Papiery takie stosowane sš tylko do drukowania HSWO. Termin ten został użyty po raz pierwszy w koncernie UPM-Kymmene w roku 2000. Chwilowo brak na ten temat innych informacji.
Papiery gazetowe powlekane (Value Added Coldset Đ VAC)
Z tego typu papierami eksperymentował już w 1998 roku nieistniejšcy obecnie koncern Haindla, który wyprodukował w swej fabryce w Walsum powlekany papier gazetowy o gramaturze 54 i 60 g/m2 pod nazwš Valsa matt OC [5]. Po kupieniu koncernu Haindla w 2001 roku przez koncern UPM-Kymmene przy niewielkim udziale koncernu Norske Skog zakład w Walsum znalazł się we władaniu koncernu Norske Skog. Wkrótce też zaprzestano produkcji papieru znanego już pod nazwš Valsa matt OC. Skrót OC oznacza offset typu cold-set.
Koncern UPM-Kymmene rozpoczšł w połowie 1999 roku pilotowš produkcję papieru obecnie znanego pod nazwš UPM Matt, a wówczas noszšcego nazwę UPM Pro. Na poczštku 2001 r. rozpoczęto przemysłowe próby drukowania wielobarwnych gazet w Wielkiej Brytanii technikš cold-setowš na papierze UPM Matt. Próby wypadły pozytywnie [6].
Dla tego rodzaju papierów gazetowych, które sš produkowane jako drzewne lub makulaturowe w gramaturach 48, 54 i 60 g/m2, IFRA ustaliła w 2001 roku nazwę VAC Paper. VAC jest skrótem od Value Added Coldset [7-9]. W tym czasie były produkowane dwa rodzaje papierów VAC: Valsa Matt i UPM Pro. Obecnie jedynym reprezentantem powlekanego papieru gazetowego VAC jest papier UPM Matt produkowany w koncernie UPM-Kymmene w dwóch fabrykach: w Augsburgu (Niemcy) i w Stracel (Francja). Mimo tej samej nazwy i tych samych gramatur: 48, 54 i 60 g/m2 papier podkładowy jest różny: w Augsburgu zawiera 40% makulatury, za w Stracel nie zawiera w ogóle masy makulaturowej. Wolumen (pulchnoć) papieru produkowanego w Augsburgu wynosi 1,2 cm3/g, papier produkowany w Stracel ma wolumen 1,45 cm3/g. Białoć ISO D65 wynosi 72-82%, przy nieprzezroczystoci 91-95% [10].
Obecnie UPM-Kymmene nie używa nazwy VAC ani też nazwy ăpapiery gazetowe powlekaneÓ. Na okrelenie papierów UPM Matt stosowana jest nazwa ăpowlekane zwojowe papiery drzewne do drukowania CSWOÓ.
Stosujšc papiery VAC uzyskujemy 40% zwiększenie kontrastu dla 70% pola pokrycia oraz zwiększonš gęstoć optycznš. Dot gain dla poszczególnych kolorów (farb) jest w tonach rednich mniejszy od 2% do 8% niż w przypadku ulepszonych papierów gazetowych (INP), podczas gdy całkowita zdolnoć reprodukowania punktów rastrowych jest nieco większa niż papierów INP: dla VAC wynosi 4%-90%, podczas gdy dla INP 3%-88% [7].
Papiery VAC powlekane sš niskogramaturowymi, tzw. lekkimi powłokami.
W celu polepszenia jakoci uzyskiwanych odbitek opracowano do zadrukowywania papierów VAC specjalne farby cold-setowe [6, 8, 9,11]. Szersze stosowanie papierów gazetowych VAC upodobni kolorowš gazetę drukowanš technikš cold-set do kolorowej gazety drukowanej heat-setem.
Papiery do drukowania ksišżek adresowych i telefonicznych (TDP)
Papier TDP (Telephone Directory Paper) jest papierem przeznaczonym głównie do drukowania technikš offsetowš lub typograficznš ksišżek adresowych i telefonicznych. Drukowanie odbywa się na maszynach zwojowych przy zastosowaniu w technice offsetowej technologii HSWO lub CSWO albo techniki typograficznej lub fleksograficznej, sporadycznie za wklęsłej.
Ze względu na produkowanie papieru TDP na takich samych maszynach, z takim samym oprzyrzšdowaniem i częciowo (obecnie) z takich samych surowców oraz ze względu na daleko idšce podobieństwa właciwoci z niepowlekanym papierem gazetowym, papier TDP zaliczany jest do grupy papierów gazetowych.
Papier ten należy do produktów papierniczych drzewnych (czasami z udziałem odbarwianej masy makulaturowej DIP), niewypełnionych, niezaklejonych, białych lub kolorowych (najczęciej żółtych) o powierzchni MF (Machine Finished, tj. maszynowo gładzony) albo MFS (Machine Finished Speciality, tj. maszynowo gładzony w sposób specjalny).
W tym przypadku MFS oznacza maszynowe satynowanie przy zastosowaniu soft Đ kalandra (tj. kalandra z walcami miękkimi, poliuretanowymi, umieszczonymi w końcowej częci maszyny papierniczej). Soft Đ kalander stosowany jest także do gładzenia papierów gazetowych.
Papier TDP w wersji MFS przeznaczony jest do zadrukowywania technologiš offsetowš HSWO (tj. z zastosowaniem farb utrwalanych ciepłem). Produkowany jest najczęciej w gramaturze 28-40 g/m2 w przypadku papierów białych i 32-40 g/m2 w przypadku papierów kolorowych.
Papiery TDP o barwie białej (tzw. strony a) służš do drukowania indeksów, za strony żółte przeznaczone sš do umieszczania przez firmy reklam.
Obecnie coraz częciej ksišżki adresowe i telefoniczne drukuje się na białym papierze o gramaturze 28-34 g/m2, farba żółta zastępuje żółty papier Đ w takim przypadku maszyna drukujšca musi być wyposażona w tzw. tinter, który służy do zabarwiania białego papieru na żółto.
Literatura
1. ISO 2471. Paper and board. Đ Determination of opacity (paper backing). Đ Diffuse reflectance method. Wydanie II, 15.02.1998.
2. Pauler N.: Paper optics, Lorentzen&Wettre, Kista (Szwecja) 1997.
3. Jakucewicz S.: Papier w poligrafii, Warszawa, Inicjał 1999, s. 170-171.
4. Jakucewicz S.: Kto nie lubi ulepszonej gazety? Poligrafika nr 8, 2001, s. 65.
5. Jakucewicz S.: Z wizytš w Walsum w Zakładzie Haindl Paper GmbH & Co. KG, Przeglšd Papierniczy nr 4, 1999, s. 228.
6. Parry T.: UPM Matt macht Fortschritte, Der Greif nr 2, 2002, s. 21-22.
7. Anon: Value added coldset: how to run coated paper in a newspaper press, Ifra Special Report 1.20, Darmstadt, Niemcy: Ifra, maj 2001.
8. Mller M.: Druckfarben fr die neuen gestrichenen Coldset Đ Papiere, Deutscher Drucker nr 37, 2001, s. 54-58.
9. Bumaga budiet wsiegda. Sostojanije, pierspiektiwy tiechnołogii w proizwodstwie bumagi, Kompiu Art nr 10, s. 34.
10. Der Greif nr 1/2002/.
11. Frank E.: Innovation bei Offsetdruckfarben, Der Greif nr. 2, 2002, s. 10.
Irina Nazar Đ pracownik dydaktyczny Ukraińskiej Akademii Drukarstwa we Lwowie
Stefan Jakucewicz Đ pracownik dydaktyczny Instytutu Poligrafii PW
