Art. 310.k.k. § 1. Kto podrabia albo przerabia polski albo obcy pienišdz, inny rodek płatniczy albo dokument uprawniajšcy do otrzymania sumy pieniężnej albo zawierajšcy obowišzek wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spółce lub z pieniędzy, innego rodka płatniczego albo z takiego dokumentu usuwa oznakę umorzenia, podlega karze pozbawienia wolnoci na czas nie krótszy od 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolnoci
§ 2. Kto pienišdz, inny rodek płatniczy lub dokument okrelony w § 1 puszcza w obieg albo go w takim celu przyjmuje, przechowuje, przewozi, przenosi, przesyła albo pomaga do jego zbycia lub ukrycia podlega karze pozbawienia wolnoci od roku do lat 10.
Zagrożenie karš nie odstrasza przestępców od procederu fałszowania rodków płatniczych. Obecnie, wraz z rozwojem techniki i łatwym dostępem do urzšdzeń powielajšcych (skanery, kolorowe drukarki, kserografy) i maszyn poligraficznych oraz oprogramowań graficznych, znacznie wzrosła liczba fałszywych banknotów znajdujšcych się w obiegu. Powyższe uwarunkowania wpływajš również na polepszenie jakoci wytwarzanych falsyfikatów. Trudno stwierdzić, jak często w życiu codziennym ma się do czynienia z fałszywymi banknotami.
1 stycznia 2002 r. 12 państw Unii Europejskiej przyjęło wspólnš walutę Đ euro. Nazwa pochodzi od słowa Europa, a ilustruje jš grecka litera epsilon, której równoległe linie majš symbolizować stabilnoć nowej waluty.
Prace nad szatš graficznš rozpoczęto już w 1996 r. Na banknotach przedstawiono najważniejsze style architektoniczne Europy, ukazujšc symbolicznie historyczny rozwój naszego kontynentu. Różniš się one między sobš także wielkociš i kolorystykš w zależnoci od nominału. Euro zostały starannie zaprojektowane i posiadajš liczne nowoczesne zabezpieczenia harmonijnie ze sobš współgrajšce, chronišce je przed podrobieniem. Tym samym stały się nowym wyzwaniem dla fałszerzy.
Wyzwanie to zostało podjęte bardzo szybko. Niedługo po wprowadzeniu euro w Polsce pojawiły się fałszywe banknoty euro krajowej produkcji.
W przypadku, gdy istnieje możliwoć konfrontacji oryginalnego banknotu z falsyfikatem, można dostrzec wyrane różnice np. w: kolorystyce, wyrazistoci rysunku, barwie hologramu, zastosowaniu innego papieru nieodpornego na wielokrotne zginanie.
W artykule przedstawiono rodzaje zabezpieczeń zastosowanych w euro i zaprezentowano przykładowe sposoby ich fałszowania.
Zabezpieczenia znajdujšce się w papierze
Najstarszymi i najpewniejszymi zabezpieczeniami sš papier, jego receptura i wykonany w nim znak wodny. Rysunek znaku wodnego jest widoczny dzięki różnej gruboci papieru, powstałej podczas formowania wstęgi papieru na sicie eguterskim. W przypadku euro jest on trójelementowy: jednotonalny Đ pozytywowy (nominał banknotu), negatywowy (pionowe pasy) oraz wielotonalny (element architektoniczny znajdujšcy się na awersie).
Umiejscowienie znaku wodnego na niezadrukowanym polu banknotu powoduje, że jest on wyrany, czytelny.
Innymi zabezpieczeniami w papierze sš pasek zabezpieczajšcy popularnie zwany nitkš (okrelenie ănitkaÓ uznano za nieprawidłowe, gdyż nitka w przekroju jest okršgła, a pasek płaski) z mikrodrukiem lustrzanym i niewidoczne włókna kolorowe wiecšce w promieniowaniu UV (zabezpieczenie utajone Đ fot. 5).
W fałszywym banknocie atrapy znaku wodnego, paska zabezpieczajšcego i niewidzialnych włókien wiecšcych w promieniach UV sš naniesione powierzchniowo. Grafika atrapy znaku wodnego jest płaska i brak jej głębi, przestrzennoci oraz szczegółów autentycznego znaku. Imitacje zabezpieczeń znajdujšcych się w papierze sš widoczne w promieniach UV, co nie jest cechš autentycznych banknotów.
Zabezpieczenia przez zastosowanie odpowiednich technik drukowania
Różne techniki drukowania, jakimi sš wykonywane banknoty, także stanowiš zabezpieczenie. Banknoty euro drukowane sš trzema technikami: stalorytem, offsetem i typografiš.
Staloryt jest artystycznš technikš drukowania, którš wykonuje się grafikę banknotu. Rysunek cechujš duża iloć detali, intensywnoć barwy, ostroć konturów, a mimo to jest on delikatny, stanowi grę wiateł i cieni.
Cienie wykonane sš w formie kropek i kresek. Elementy drukowe wykonane tš technikš sš wyczuwalne w dotyku, co spowodowane jest grubš warstwš farby naniesionej w cyklu produkcyjnym. Efekt ten wykorzystuje się przy wykonywaniu elementów dla osób słabo widzšcych i niewidomych, w przypadku euro sš to oznaczenia nominału. Stalorytem wykonane sš także mikrodruki (okiem nieuzbrojonym widoczne sš w formie kropek lub kresek, dopiero w powiększeniu widoczny jest napis) oraz nadruk farbš zmiennš optycznie.
Rysunek na falsyfikatach jest płaski, pozbawiony szczegółów oraz mikrodruków, co wynika z faktu niezastosowania adekwatnej techniki drukowania.
Drugš technikš drukowania banknotów euro jest offset. Odpowiada on za tło, a tym samym za kolorystykę banknotu. Wykonane sš nim gilosze, reliefy, irys i recto-verso.
Reliefy (układy linii równoległych, które sprawiajš wrażenie przestrzennoci rysunku) i gilosze (kombinacje linii cišgłych o różnej gruboci) na falsyfikatach widoczne sš w formie pourywanych kresek lub kropek, brak jest również mikrodruku.
Efekt irysu (płynne przejcie jednego koloru w drugi), jego barwa i kontrast w fałszywych euro sš inne niż na oryginalnych banknotach.
Na falsyfikatach recto-verso (częć elementu graficznego wydrukowana jest na awersie, pozostała na rewersie, a cały rysunek widoczny jest w przewicie) zostało odwzorowane w sposób prawidłowy, w zwišzku z czym przestało pełnić swojš funkcję zabezpieczajšcš w oryginalnych banknotach.
Seria i numer banknotu wykonane sš technikš typograficznš. Falsyfikaty sš pozbawione cech charakterystycznych dla tej techniki drukowania, to jest zgrubień warstwy farby na brzegach elementów drukowych.
Na powierzchni fałszywych banknotów widoczne sš lady tonera, które wiadczš o wykonaniu ich na drukarce laserowej, kopiarce lub drukarko-kopiarce.
Zabezpieczenia uzyskane przez zastosowanie specjalnych farb
Odrębnš grupę stanowiš zabezpieczenia uzyskane przez zastosowanie specjalnych farb, to jest nadruki farbš: fluorescencyjnš, zmiennš optycznie i absorpcyjnš.
Farbš fluorescencyjnš wykonano wybrane elementy grafiki na awersie i rewersie. Ponadto została niš zadrukowana częć hologramu i tym samym pokonano trudnoć technologicznš, jakš jest nadruk na folii.
W falsyfikatach farbš fluorescencyjnš wydrukowano inne elementy niż na oryginale i wykazujš one innš fluorescencję. wiecenie wykazujš również atrapy znaku wodnego i paska zabezpieczajšcego, które w oryginalnych euro tej właciwoci nie majš.
Na banknotach 50, 100, 200, 500 euro nadruk nominału wykonano farbš zmiennš optycznie (w zależnoci od kšta padania wiatła element graficzny zmienia swojš barwę). W falsyfikatach takiej farby nie zastosowano (fot. 16, 17).
Dzięki zastosowaniu w oryginalnych banknotach farb absorpcyjnych uzyskano efekt widoczny w promieniowaniu IR w zakresie 700-1000 nm w postaci obrazu połowy elementu architektonicznego awersu. W falsyfikatach tego zabezpieczenia nie stwierdzono.
Zabezpieczenia dodatkowe
Na banknoty euro dodatkowo naniesiono pasek wykonany w technologii Kinegram (w niższych nominałach) i hologram z perforacjš (w wyższych nominałach). Znajdujšca się na falsyfikatach imitacja hologramu wykazuje brak perforacji i w znacznym stopniu odbiega jakociš od oryginalnego hologramu.
Przedstawione powyżej przykłady zabezpieczeń zastosowanych w euro pokazujš, iż praktycznie prawie każde z nich posiada swój odpowiednik w fałszywych banknotach. Można stwierdzić jedynie, że recto-verso zostało prawidłowo wykonane i tym samym przestało pełnić swojš funkcję. W warunkach laboratoryjnych pozostałe imitacje łatwe sš do zweryfikowania jako nieautentyczne. Jednak czy charakterystyka zabezpieczeń euro jest na tyle znana, aby płacšc nimi w sklepie lub na bazarze można było stwierdzić, czy banknot jest prawdziwy, czy fałszywy?
