Pierwsze lata XXI wieku sprzyjały rozwojowi sektora poligraficznego. Pomimo okresowego spadku inwestycji w latach 2002-2004 w każdym następnym roku nakłady na inwestycje rosły. Zmiana pozytywnego trendu nastąpiła w roku 2008.
Wyniki
W roku 2000 sektor poligraficzny przeznaczył na inwestycje 994,1 mln złotych (tab. 1). Po okresie 2001-2004, w którym wydatki na inwestycje znacznie spadły (do 674,5 mln w roku 2004), od roku 2005 powróciły do tendencji rosnącej. Wzrost wydatków na inwestycje był imponujący – w roku 2007 w sektorze poligraficznym zrealizowano inwestycje za 1.472,3 mln zł. Niestety w następnym roku wydatki inwestycyjne spadły do 126,3 mln, a prognozy na rok 2009 (brak jeszcze ostatecznych danych) zapowiadają dalszy znaczący spadek.
Warto zwrócić uwagę na znaczący, ponad 58 proc. udział małych i średnich przedsiębiorstw w wydatkach inwestycyjnych całego sektora w każdym objętym statystyką roku.
Z dostępnych statystyk wynika, że w latach 2000-2008 rosły przychody przedsiębiorstw poligraficznych. Natomiast już w roku 2008 tempo wzrostu przychodów wyraźnie spadło. Prognozy zapowiadają ich spadek w roku następnym. Oczywiście wzrostowi przychodów towarzyszył wzrost kosztów. Niestety w roku 2008 koszty o ponad 1.000 mln zł przewyższyły przychody.
Sytuację ekonomiczną przedsiębiorstw poligraficznych uzupełniają wyniki finansowe (tab. 2). Otóż w 2008r. odnotowano bardzo duży spadek wyniku finansowego. Po okresie wzrostu od 1.017,7 mln w roku 2000 do 1.502,9 mln zł w roku 2007, wynik finansowy spadł w roku 2008 do 986,1 mln zł. Wstępne wyniki roku 2009 potwierdzają dalszy jego spadek. W ślad za wielkością wyniku finansowego
podąża saldo zysków i strat, które po raz pierwszy w minionym dwudziestoleciu spadło do wartości ujemnych i w 2008 roku wyniosło -0,8 mln zł. Niestety w sytuacji nieznacznego wzrostu przychodów, wzrostu kosztów i w rezultacie ujemnego salda, od 2005r. systematycznie rosną obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego. W roku 2005 wyniosły one 230,1 mln zł, a w roku 2008 – 256,7 mln zł.
Finansowanie
Z dostępnych danych pochodzących z badań ankietowych wśród małych i średnich przedsiębiorstw poligraficznych wynika, że leasing jest formą finansowania inwestycji, po którą przedsiębiorcy sięgają najchętniej. Leasing często wspierany jest kredytem, ale tylko 2 proc. badanych wskazało właśnie na kredyt jako jedyną formę finansowania. Niestety dokładne dane dotyczące wielkości kredytów, jakie otrzymały przedsiębiorstwa poligraficzne, są niedostępne. Banki nie prowadzą statystyk, które uwzględniałyby udział sektorów gospodarki w portfelu kredytowym, choć jednocześnie dostrzegają ich różnorodną specyfikę i biorą ją pod uwagę w ocenie ryzyka.
Zdecydowanie bardziej otwarte są przedsiębiorstwa leasingowe. Związek Polskiego Leasingu, który zrzesza większość przedsiębiorstw leasingowych, corocznie publikuje dane dotyczące rynku leasingu (tab. 3).
W roku 2005 przedsiębiorstwa leasingowe zrzeszone w ZPL zawarły z firmami poligraficznymi 610 umów o wartości 370,43 mln zł. Do roku 2008 systematycznie rosła liczba zawartych w sektorze poligraficznym umów leasingowych i ich wartość. W tym też roku osiągnięto rekordowe wyniki podpisując 1614 umów o łącznej wartości 690 mln zł. Niestety w następnym roku kryzys finansowy ograniczył znacznie aktywność inwestycyjną. W roku 2009 znacząco spadła – do 1065 – liczba zawartych umów leasingowych, które objęły przedmioty leasingu o wartości 408,3 mln zł.
Statystyki ZPL nie ujawniają, jakie urządzenia poligraficzne były przedmiotem zawieranych umów. Jednak w omawianym okresie niemal dwukrotnie zmniejszyła się średnia wartość zawieranej umowy. Biorąc pod uwagę ceny środków produkcji w sektorze poligraficznym i kierunki zachodzących w nim zmian można sądzić, że zdecydowaną większość leasingowanych przedmiotów stanowiły urządzenia do druku cyfrowego.
Fundusze europejskie
W ostatnim pięcioleciu małe i średnie przedsiębiorstwa obficie były obdzielone funduszami europejskimi. W ramach różnych programów spore środki trafiały do firm poligraficznych w całej Polsce. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości nie prowadzi statystyk dotyczących poszczególnych sektorów gospodarki. Z dostępnych danych wynika, że do przedsiębiorstw poligraficznych trafiło w ostatnich latach ponad 109 mln złotych. Największe dofinansowanie otrzymała Drukarnia Skleniarz, która na „Innowacyjną technologię produkcji opraw luksusowych” dostała 17.570.929 zł.
Do dużych beneficjentów należą również między innymi:
Drukarnia Narodowa Spółka Akcyjna („Dywersyfikacja działalności Drukarni Narodowej w wyniku wprowadzenia na rynek nowego produktu – publikacji koedukacyjnych dla osób słabo widzących i niewidomych poprzez wdrożenie autorskiej, innowacyjnej linii technologicznej druku i oprawy”) – 14.123.461 zł;
Zakład Poligraficzny OFFSET DRUK Adam Motyka („Innowacyjna linia produkcji wysokojakościowych druków umożliwiająca zastosowanie systemu identyfikacji niejawnej”) – 13.999.256 zł;
Drukarnia DAKO Kozioł i wspólnicy Sp. j. („Wdrożenie innowacyjnej w skali świata technologii produkcji nowego typu opakowań”) – 12.600.000 zł;
Zakład Graficzny COLONEL SA („Wprowadzenie nowego, innowacyjnego zintegrowanego procesu poligraficznego w celu rozpoczęcia produkcji nowego typu książki”) – 11.668.652 zł;
Toruńskie Zakłady Graficzne „Zapolex” Sp. z o.o. („Poprawa konkurencyjności firmy poprzez zakup innowacyjnych technologii poligraficznych wykonywania opraw łączonych klejem oraz technologii wykonywania druków luźnych”) – 8.935.000 zł;
Zakład Poligraficzny Unigraf Alicja Plaskota („Linia produkcyjna etykiet IML z zastosowaniem UV uszlachetnianych Cold Foiler”) – 6.953.854 zł;
Eurodruk-Kraków Sp. z o.o. („Innowacyjna technologia druku bezwodnego”) – 6.777.160 zł;
Drukarnia SERIX-BIS Waldemar Kitala („Opracowanie i wdrożenie wzorów użytkowych”) – 6.126.750 zł;
Zakład Flexodruku DRUKPOL Zenon Ziemak („Rozwój Zakładu Flexodruku Drukpol poprzez wprowadzenie innowacyjnych technologii”) – 5.082.000 zł;
Drukarnia Opakowań OPUS SA („Uruchomienie produkcji folii o unikalnych parametrach nadruku dzięki innowacyjnej technologii”) – 5.070.000 zł.
Na marginesie powyższych danych warto też odnotować 776.868 zł, które otrzymała firma WEB 4U na budowę platformy internetowej dla przemysłu poligraficzno-reklamowego www.suprint.eu – niestety brak informacji o jej funkcjonowaniu.
Projekty celowe1
Ustawą z dnia 12 stycznia 2001 r. o Komitecie Badań Naukowych wprowadzono nowy instrument wspierania rozwoju innowacyjności gospodarki, tj. system projektów celowych dotyczących realizacji przedsięwzięć technicznych, technologicznych lub organizacyjnych. Celem wprowadzenia tego instrumentu było stworzenie przedsiębiorcom łatwiejszych warunków do finansowania potrzebnych im badań naukowych, a także zaktywizowanie zaplecza naukowo-badawczego w zakresie rozwijania badań na rzecz gospodarki i ściślejszej współpracy z podmiotami gospodarczymi.
W latach 2001-2009 Centrum Innowacji NOT rozpatrzyło 1240 wniosków. Zawarto w tym okresie 755 umów, a przedsiębiorcom sektora małych i średnich przedsiębiorstw przyznano dofinansowanie w wysokości 138.555.255 zł. Warto podkreślić, że do dzisiaj zrealizowano 608 projektów celowych, a przyrost przychodów ze sprzedaży po ich wdrożeniu wyniósł 1.227.201.520 zł. W wyniku wdrożenia projektów zatrudnienie wzrosło o 1445 osób.*
Idea projektów celowych polega na dofinansowaniu – w trybie konkursu ze środków budżetowych na naukę – części kosztów badań naukowych i prac rozwojowych, stanowiących podstawę wdrożenia nowej technologii, nowego produktu lub rozwiązania. Wysokość tego dofinansowania nie może stanowić więcej niż 70 proc. łącznych nakładów na te badania. Część wdrożeniowa projektu jest finansowana całkowicie ze środków wnioskodawcy.
Podstawowymi kryteriami uwzględnianymi przy rozpatrywaniu wniosków o dofinansowanie projektów celowych są:
n innowacyjność przedsięwzięcia,
n zapotrzebowanie na wynik projektu celowego,
n konkurencyjność wyniku projektu celowego,
n wpływ na rynek pracy,
n efektywność ekonomiczna przedsięwzięcia.
Wnioski o dofinansowanie projektów celowych mogą składać zarówno przedsiębiorcy, jak i organy administracji rządowej lub samorządu terytorialnego.
Wnioskodawca projektu celowego jest zobowiązany do przedłożenia informacji o wykorzystaniu wyników tego projektu, w tym o korzyściach społecznych i efektach gospodarczych prac wdrożeniowych po upływie roku od dnia uznania umowy za wykonaną. Dzięki wprowadzeniu pełnej i ujednoliconej formy informacji możliwe stało się zarówno dokonywanie indywidualnej oceny projektów, jak i sporządzanie różnych analiz dotyczących wykorzystania środków finansowych ogółem i dofinansowania części B+R z budżetu nauki.
Istotną rolę w tym systemie spełniają recenzenci branżowi, rekrutujący się z grona rzeczoznawców stowarzyszeń naukowo-technicznych oraz pracowników naukowych szkół wyższych lub specjalistów z jednostek badawczo-rozwojowych (JBR).
Szczegółowe informacje o procedurze składania wniosków w ramach projektów celowych można uzyskać w Centrum Innowacji NOT, Zarządzie Sekcji Poligrafów SIMP oraz u autora.
Wiesław Cetera
cetera@elpis.pl
