Profesor Stefan Jakucewicz jest dla polskiej poligrafii postacią wyjątkową, a o jego dogłębnej wiedzy w zakresie materiałoznawstwa krążą w środowisku legendy. Jest specjalistą m.in. w zakresie papiernictwa, mediów drukowanych oraz drukowania papierów wartościowych i banknotów, druków zabezpieczonych i znaczków pocztowych. Jest również autorem licznych podręczników i poradników skierowanych do praktyków druku, poświęconych papierom i tekturom, materiałom samoprzylepnym, farbom i formom drukowym.
Z ogromną przyjemnością witamy kolejny tom w jego bogatej bibliografii, zatytułowany „Vademecum podłoży drukowych dla wydawców i drukarzy”, wydany nakładem Stowarzyszenia Absolwentów Instytutu Poligrafii Politechniki Warszawskiej SAIP, a wydrukowany przez Drukarnię Interak na papierze MasterArt Silk, dostarczonym przez firmę Europapier. To publikacja o charakterze tym bardziej wyjątkowym, że poprzedni podręcznik, który do dziś jest wykorzystywany do szerzenia wiedzy na temat podłoży drukowych, został wydany 30 lat temu! Jak ogromna przepaść technologiczna dzieli obie daty, niech świadczy fakt, że to mniej więcej wówczas pojawiły się na rynku pierwsze kolorowe wydruki cyfrowe.
Esencja wiedzy na temat podłoży drukowych
Nie mogło więc w książce prof. Jakucewicza zabraknąć rozdziałów poświęconych zarówno cyfrowym technikom drukowania, jak i substratom przeznaczonym dla tej technologii druku. Już choćby z tego powodu wydawnictwo SAIP ma charakter wyjątkowy. Ale nie tylko dlatego: autorowi udało się bowiem w nieprzesadnie obszernej, 200-stronicowej książce zawrzeć w zwięzły i faktograficzny sposób esencję wiedzy na temat materiałoznawstwa poligraficznego z zakresu podłoży drukowych.
Oddajmy na moment głos samemu autorowi, który we wstępie do swego najnowszego dzieła pisze: Większość drukarń, agencji reklamowych, wydawnictw, a także firm produkujących systemy wystawiennicze zajmuje się zakupem materiałów służących do komunikacji wizualnej, papierów dla poligrafii i biur, materiałów opakowaniowych i produktów Visual Communication. Osobami prowadzącymi te zakupy są szeroko pojęci handlowcy. W większości przypadków nie mają oni kierunkowego wykształcenia i działają często bez rozeznania. Odnosząc się do tego, stworzono podręcznik, a w zasadzie przewodnik, aby ułatwić im pracę.
Przyjrzyjmy się nieco bliżej strukturze niniejszego wydawnictwa. Książka jest przekrojowym kompendium wiedzy poligraficznej na temat podłoży druku, co znajduje wyraz w układzie kolejnych rozdziałów. Tych jest w opracowaniu prof. Jakucewicza dziewięć, a towarzyszą im liczne podrozdziały o większym poziomie szczegółowości. Na wstępie poznajemy podstawowe informacje na temat poligrafii, od ogólnej definicji, przez opis technik drukowania – konwencjonalnych i cyfrowych (autor poświęca obu równie wiele uwagi, co w świetle wcześniejszej konstatacji na temat technologii cyfrowych jest godne podkreślenia). W kolejnym autor dzieli się z czytelnikami kluczowymi informacjami na temat wyrobów papierowych, definiując je jako „wytwory papierowe i przetwory papierowe, zwane wcześniej papierniczymi. Do wytworów papierowych należą tworzywa włókniste otrzymane w postaci arkuszy lub wstęgi z odpowiednio przygotowanych, uformowanych, odwodnionych i wysuszonych włókien (przeważnie) czysto roślinnych, z ewentualnym dodatkiem wypełniaczy, środków zaklejających, barwników i innych chemicznych środków pomocniczych. Przetworami papierowymi są produkty otrzymane w wyniku poddania wytworów papierowych procesom obróbki chemicznej (nasycanie, powlekanie) lub mechanicznej (wykrawanie, wytłaczanie, formo- wanie, sklejanie, zszywanie, zwijanie itp.) lub obu tym procesom łącznie”.
Następnie poświęca sporo uwagi definicjom papieru i tektury, które – jak podkreśla – w zależności od przyjętej w różnych krajach metodologii – mogą obejmować nie całkiem identyczne produkty. Jak pisze: Obecnie podział wyrobów papierowych na papier i tekturę jest typowo intuicyjny. Wynika z tego, że jesteśmy w początkowej fazie zmiany technologii produkcji papieru na technologię wielowarstwową. Fakt ten spowodował wykluczenie dwóch kryteriów podziału: gramatury i wielowarstwowości. Pozostają jeszcze dwa intuicyjne kryteria: sztywność i zastosowanie. W związku z tym można określić papier jako wyrób papierowy o stosunkowo niskiej sztywności i małej masie, przeznaczony do pisania oraz do drukowania i produkcji gazet, czasopism, książek broszur oraz akcydensów z wyłączeniem opakowań sztywnych o dużej masie, jak również przeznaczony do celów higienicznych i technicznych. Tektura to wyrób papierowy o stosunkowo dużej sztywności i masie, przeznaczony do produkcji opakowań sztywnych o dużej masie oraz do celów introligatorskich – z głównym przeznaczeniem do produkcji wszelkiego typu okładek oraz do stosowania do celów technicznych.
W książce o charakterze vademecum nie mogło zabraknąć części poświęconej sposobom produkcji papieru i tektury oraz informacji na temat metod ich uszlachetniania w celu poprawy właściwości użytkowych, takich jak zaklejanie i barwienie powierzchniowe, impregnowanie, powlekanie mieszankami pigmentowo-klejowymi oraz marszczenie.
Trzeci rozdział jest poświęcony szczegółowemu opisowi właściwości, którymi charakteryzuje się papier, wedle metodologii przyjętej przez prof. Stefana Jakucewicza dzielących się na: właściwości strukturalno-wymiarowe, wytrzymałościowe, optyczne, hydrofobowe i hydrofilowe, chemiczne oraz specjalne.
Najwięcej miejsca autor przeznacza na rozdział poświęcony charakterystyce papierów najczęściej stosowanych w procesach drukowania i oprawiania: papierom luksusowym, etykietowym, samokopiującym, samoprzylepnym, workowym, pakowym i do druku cyfrowego, jak również tekturom (wielowarstwowym, falistym, typu plaster miodu, introligatorskim i syntetycznym). Skupia się w nim m.in. na ich gramaturze, powłokach, cechach wyróżniających i przeznaczeniu.
W piątym rozdziale opisuje normy, certyfikaty i atesty stosowane przy opisie papieru (od norm zarządzania jakością ISO przez certyfikaty FSC, PEFC i wiele innych). Warto podkreślić obecność tej tematyki w książce prof. Stefana Jakucewicza w dobie rosnącego znaczenia kwestii zrównoważonego rozwoju i ekologii w produkcji materiałów drukowanych (zwłaszcza opakowań), gdyż zwięzły rozdział dostarcza użytecznej wiedzy na ten temat.
Niezbędna pozycja na półce każdego poligrafa
Zdecydowanie bardziej obszernie traktuje autor problematykę tworzyw sztucznych jako podłoży drukowych. W rozdziale im poświęconym koncentruje się kolejno na: tworzywach poliolefinowych (polietylenie i polipropylenie) oraz ich aktywacji powierzchniowej, następnie przechodzi do tworzyw poliestrowych (PET i poliwęglanów), tworzyw chlorowinylowych (PVC oraz folii VC/VDC), polistyrenu i jego kopolimerów oraz tworzyw akrylowych. W każdym przypadku otrzymujemy zestaw najważniejszych informacji na temat metod otrzymywania, cech fizykochemicznych, technologii obróbki oraz przydatności do konkretnych zastosowań.
Całości dopełniają rozdziały: „Mity i fakty dotyczące produkcji i zastosowania papieru”, w którym autor koncentruje się na prostowaniu błędnych opinii dotyczących rzekomej nieekologiczności podłoży papierowych i technologii ich produkcji, „Czy wiesz, że...” – seria kolorowych grafik porządkująca wiedzę na temat gospodarki leśnej, oraz „Dobre rady. Pamiętaj, że...” – garść ciekawostek związanych z papierem.
„Vademecum podłoży drukowych dla wydawców i drukarzy” Stefana Jakucewicza to książka ze wszech miar godna polecenia i pozycja niezbędna na półce każdego miłośnika poligrafii. To swego rodzaju uaktualniona, skondensowana i uproszczona jednotomowa wersja wydanych w pierwszej dekadzie naszego wieku pod wspólnym tytułem „Ecco-Teka” serii tomów tego samego twórcy. To się czyta!
Tomasz Krawczak
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
