Wraz z rozwojem techniki cyfrowej pojęcie poligrafii zmieniło znaczenie – niegdyś odnosiło się do różnych metod powielania obrazów analogowych, czyli druku, obecnie obejmuje również powielanie i dystrybucję obrazów cyfrowych wyświetlanych na różnego typu monitorach, ekranach, wyświetlaczach itp.
Color management (zarządzanie kolorem) i color matching (dopasowanie koloru) to dwie techniki zapewniające optymalną reprodukcję koloru w całym procesie obróbki i powielania obrazu.
Color management
Podstawowym elementem techniki color management jest przypisany do każdego urządzenia i każdej techniki powielania obrazu profil koloru, czyli algorytm przeliczający parametry koloru tworzonego w jakiejś konkretnej przestrzeni kolorów i w jakimś konkretnym urządzeniu (typie urządzeń) na parametry koloru w innej konkretnej przestrzeni kolorów i w innym urządzeniu (typie urządzeń). To przetwarzanie parametrów koloru następuje w programowym module zarządzania kolorem (CMM – color management module) za pośrednictwem niezależnej od urządzeń przestrzeni wymiany kolorów (PCS – profile connection space).
Technika color management jest całkowicie techniką cyfrową, niezależną od warunków, w jakich jest stosowana. Na działanie profilu koloru nie ma wpływu to, w jakich warunkach pracuje komputer, a nawet to, czy monitor komputera jest włączony i czy operator widzi kolory obrazu oryginalnego i obrazu przetworzonego.
Niestety technika color management nie jest i nie może być doskonała, ponieważ w różnych technikach druku analogowego, na różnych podłożach drukowych (papier, tektura, folia itp.) oraz na różnych urządzeniach wyświetlających obrazy (np. monitory) można wyprodukować inny zestaw kolorów, nazywany gamutem kolorów. Gamuty kolorów przestrzeni RGB (urządzenia produkujące obrazy wyświetlane) i gamuty kolorów przestrzeni CMYK (obrazy analogowe) różnią się między sobą i wiele kolorów istniejących w jednej przestrzeni nie ma dokładnego odpowiednika w innej przestrzeni; dotyczy to również urządzeń tego samego typu, ale różniących się parametrami technicznymi, stopniem zużycia itp. Color management polega więc na dobieraniu dokładnych odpowiedników kolorów tam, gdzie to jest możliwe, oraz dobieraniu kolorów najbardziej zbliżonych tam, gdzie nie ma ich dokładnych odpowiedników. To powoduje, że obraz reprodukowany zawsze nieco różni się od obrazu oryginalnego.
Różnice w kolorach można zmierzyć za pomocą specjalistycznych mierników, ale i taki pomiar jest zawodny w odniesieniu do całego obrazu, ponieważ pomiar dotyczy zwykle jednego wybranego koloru, natomiast to, w jaki sposób kolor ten widzi ludzkie oko, wynika z fizjologii widzenia, której cechą są różne złudzenia optyczne – np. ten sam obiekt oglądany na jasnym tle wydaje się ciemniejszy niż oglądany na tle ciemnym. Podobnie ten sam obiekt oglądany w otoczeniu kolorów o barwach uzupełniających wywołuje wrażenie innego koloru, niż oglądany w otoczeniu kolorów o barwach pokrewnych, chociaż we wszystkich przypadkach mierzone parametry koloru są identyczne.
Oznacza to, że ostatecznej oceny kolorów obrazu oryginalnego i obrazu reprodukowanego (a także obrazów kontrolnych na pośrednich etapach obróbki) dokonuje ludzkie oko i na podstawie tej oceny wprowadza się ostateczne korekty kolorów (np. przed uruchomieniem druku nakładowego albo przed dystrybucją obrazu w sieci). Właśnie takiej ocenie służy technika color matching, czyli ostatecznego, organoleptycznego dopasowywania kolorów.
Color matching
Kolor jest wrażeniem wywoływanym w ludzkim mózgu przez światło o określonym składzie spektralnym (mieszanina promieniowania o różnych długościach fali). W przypadku obrazu „świecącego” (monitor) wrażenie kolorów zależy od składu światła emitowanego przez źródło. Inaczej jest w przypadku obrazu analogowego. Wrażenie koloru zależy od składu spektralnego światła oświetlającego obraz i właściwości farb tworzących obraz analogowy. Farby te działają jak filtry, w różnym stopniu pochłaniające i odbijające składowe światła padającego o różnej długości fali (różnej barwie). Tak więc wrażenie koloru zależy nie tylko od stałych własności filtrów (farb), ale i od składu światła padającego. Jeśli ten sam obiekt będziemy oglądać w świetle o różnym składzie spektralnym (w uproszczeniu mówimy o „barwie” światła), to obiekt ten będzie pochłaniał i odbijał jego składowe w ten sam sposób, ale ponieważ różny jest skład światła padającego, różny będzie skład światła odbitego, a więc do naszego oka dotrze za każdym razem światło o innym składzie i w naszym mózgu powstanie wrażenie innego koloru.
Na skład światła wpadającego do oka ma wpływ wiele czynników: nie tylko skład głównego źródła światła oświetlającego oceniany obraz, ale i skład światła miejscowego, światła wpadającego przez okno oraz wszelkie odbicia otoczenia i to zarówno w błyszczących obrazach analogowych, jak i w ekranach monitorów. Każdy z tych elementów ma jakiś wpływ na skład światła wpadającego do oka i na ostateczne wrażenie koloru.
Unifikacja i standaryzacja warunków oceny koloru
Podstawowym warunkiem profesjonalnej oceny koloru w procesie produkcji poligraficznej są identyczne warunki dokonywania tej oceny na wszystkich etapach obróbki obrazu. Z kolei podstawowym warunkiem identyczności tych warunków jest używanie na wszystkich stanowiskach źródeł światła o identycznych parametrach (składzie spektralnym) oraz zabezpieczenie tych stano-wisk przed wpływem warunków miejscowych (standardowe oświetlenie, odbicia itp.). W celu zabezpieczenia takich warunków w rozproszonym procesie produkcji (reprodukcje obrazów mogą być wykonywane w Rzeszowie, skład wydawnictwa w Londynie, a druk w Hongkongu) wprowadzono międzynarodową normę opisującą warunki, jakie musi spełniać stanowisko oceny koloru. Taką normą jest od kilku lat zaktualizowana norma Międzynarodowej Organizacji Standaryzacyjnej ISO 3664:2009. Zawiera ona wiele bardzo szczegółowych, opisanych matematycznie parametrów wzrokowej oceny nie tylko koloru, ale w gruncie rzeczy sprowadzają się one do kilku praktycznych wskazówek:
n światło, w którym dokonywana jest ocena, powinno mieć temperaturę barwową światła dziennego 5000 K (iluminator D50);
n źródło światła musi mieć współczynnik wierności odtwarzania koloru CRI (color rendering index) co najmniej 90;
n natężenie światła powinno wynosić 2000 Lx (± 500);
n otoczenie stanowiska oceny powinno być matowe i mieć neutralny kolor o wartości chroma < 2, definiowanej w przestrzeni kolorów CIE-Lch (w praktyce stosuje się oznaczenia z palety kolorów N modelu Munsella).
Lettero Color Matching
W produkcji najszerszej obecnie palety urządzeń do techniki color matching (od nabiurkowych oświetlaczy PVB do wielkoformatowych stanowisk kontrolno-pomiarowych wyposażonych w spektrofotometry CCS-SP) specjalizuje się polska firma Karoń, właściciel marki lettero. Wszystkie parametry wykonywanych we własnym zakresie urządzeń spełniają warunki ISO. W urządzeniach lettero standardowo montowane są źródła światła PHILIPS Master TL-D Graphica (D50, CRI 95), a na życzenie źródła światła o wskazanej temperaturze barwowej lub (ze względu na wyższą cenę) innych renomowanych producentów oświetlenia.
Obecnie firma Karoń przygotowuje system własnej, szczegółowej certyfikacji oparty na protokołach indywidualnych pomiarów każdego wyprodukowanego urządzenia.
Opracowano na podstawie materiałów firmy Karoń
