Powyższe stwierdzenie całkiem często można by usłyszeć, zapytawszy końcowego odbiorcę o sprecyzowanie wymagań stawianych przeznaczonej do druku pracy. Wobec cisłoci tego okrelenia na nic się zdadzš wyrafinowane technologie, nowoczesne maszyny czy psychologiczny marketing, jeli tylko klient nie zaakceptuje wyglšdu wydrukowanego już nakładu.
Lepiej więc, zamiast walczyć o każdy procent dodatkowego rabatu, spreparować trafnš prognozę spodziewanych wyników i uzyskać jakże upragniony podpis klienta. Skoro podpisał, niech się póniej nie dziwi. Cały kłopot jednakże w tym, jak owš trafnš prognozę uzyskać. Zagadnienie to ma już bogatš historię i obfituje w coraz to nowe, naukowe opracowania.
Poczštki nie były obiecujšce: uproszczone konstrukcyjnie maszyny lub też systemy uruchamiane bezporednio przed wykonaniem formy drukowej nie dawały zbyt wielu oszczędnoci, wykrycie ewentualnego błędu wymagało powtórzenia praktycznie całej przygotowalni, a i tak rezultat nierzadko różnił się w widoczny sposób od przyszłego druku. Doć powszechna stała się nawet sytuacja, w której klienci i drukarze przyzwyczaili się do tych różnic i zaczęli je traktować jako stały element technologii: tak jak na odbitce próbnej wydrukować się co prawda nie da, ale wszyscy wiemy, że w druku zdjęcie będzie na przykład odrobinę mniej kontrastowe.
Niestety, był to tylko półrodek, wymagajšcy również od klienta nieco wiedzy o technologii i pewnego dowiadczenia.Tymczasem klientów szczegóły techniczne zasadniczo nie interesujš, nic więc dziwnego, że postęp w tej dziedzinie następuje szybko. Szczególny wpływ miało tu opracowanie nowych technologii drukowania i powszechne wykorzystanie sterowania komputerowego, a zwłaszcza osišgnięcia w dziedzinie teorii barwy i nowe przyrzšdy pomiarowe.
Przede wszystkim w różnych technikach drukowania obraz reprodukowany jest inaczej. Pierwsze analogowe systemy odbitek próbnych konstrukcyjnie były zwišzane z konkretnš technologiš i symulowały raczej sposób powstawania obrazu niż reprodukowane barwy. Najbardziej rewolucyjna zmiana polegała na tym, że rozdzielone zostało sterowanie drukowaniem. Chociaż maszyny pracujšce w różnych technologiach drukujš całkiem inaczej, to sterujšc każdš z nich z osobna można osišgnšć zbliżony efekt wizualny. Pozostaje tylko okrelić, jakie różnice muszš występować w plikach sterujšcych pracš maszyn i już można budować system oparty na dowolnym urzšdzeniu drukujšcym.
Jak się okazuje, kierujšc się tym pochopnym wnioskiem można próbować wykonać odbitkę próbnš nawet na kolorowej drukarce biurowej Đ wszak to też jest urzšdzenie drukujšce. Na pozór to powinno działać; co więcej, próby praktyczne pokazały nawet, że udawało się uzyskiwać prawie nieróżnišce się odbitki. Z drugiej strony możliwe jest teraz wykorzystanie szybkich cyfrowych technologii drukowania i urzšdzeń nieporównanie prostszych w budowie niż tradycyjne maszyny drukujšce do wykonywania wiarygodnych odbitek próbnych, a przy tym osišga się oszczędnoci znacznie większe niż dotychczas. Konstruujšc tego rodzaju system można zaadaptować istniejšce urzšdzenie o odpowiednich parametrach lub zaprojektować i wykonać urzšdzenie specjalnie przeznaczone do tego celu.
Przyglšdajšc się ogólnej zasadzie działania systemów odbitek próbnych można stwierdzić, że jest to po prostu układ kompensacji błędów reprodukcji wykorzystujšcy sprzężenie zwrotne Đ system steruje drukowaniem w sposób zależny od uzyskanych wczeniej rezultatów. Dobrze widać to na rysunku 1.
W wyniku wykonania cyklu pomiarowego powstaje tabela poprawek dla wszystkich wydrukowanych i zmierzonych barw. Tabela tego typu jest powszechnie znana pod nazwš profilu. Co ważne, profil nie zawiera danych o barwach niewystępujšcych na wydrukowanej formie testowej ani takich, których nie wydrukuje profilowana maszyna drukujšca. Dane o brakujšcych kolorach sš interpolowane.
W tym ogólnym schemacie jeden drobny szczegół umyka często uwadze: mianowicie nie ma żadnej gwarancji, że dana maszyna drukuje zawsze identycznie. Pojawia się więc problem, czy niestabilnoć maszyny jest istotna oraz jak powinien wobec tego tę niestabilnoć uwzględniać system odbitek próbnych.
Największy kłopot w tym względzie sprawiajš tradycyjne maszyny drukujšce; ich stabilnoć jest ograniczona nawet pomimo najnowoczeniejszych rozwišzań konstrukcyjnych. Wynika to z faktu, że na przenoszenie farby w drukowaniu ma wpływ co najmniej kilkanacie czynników, m.in.: nacisk, prędkoć drukowania, iloć nadawanej farby, temperatura, wilgotnoć powietrza, chłonnoć podłoża. To wszystko sprawia, że kolejne odbitki różniš się między sobš, niekiedy nawet wizualnie. Jak podaje System Brunner, zmiana wartoci tonalnej o 2% w polu rastrowym skutkuje zmianš barwy rednio o około DE = 3, co uważane jest za różnicę widocznš nawet dla niedowiadczonego obserwatora, tymczasem zmiany wartoci tonalnej w druku mogš sięgać nawet 4-6%.
W tej sytuacji sens wykonania odbitki próbnej sprowadza się do uzyskania obrazu na tyle bliskiego przyszłym odbitkom nakładowym, aby można było z góry oszacować maksymalne akceptowalne odchylenie. Nawet bez uciekania się do statystyki można łatwo wywnioskować, że zadanie takie może być zrealizowane przy użyciu systemu o stabilnoci istotnie wyższej niż tradycyjne techniki drukowania. Pod takim warunkiem bowiem będš pomijalne skutki niestabilnoci systemu odbitek próbnych oraz możliwe będzie dostrojenie systemu do wartoci oczekiwanej barwy w druku. Obrazowo można to pokazać jak na rys. 2.
Jest oczywiste, że warunki takie może spełnić jedynie system o dosyć wygórowanych parametrach technicznych, dlatego też wykorzystanie istniejšcych urzšdzeń drukujšcych jest ograniczone. Sš one bowiem skonstruowane jako maszyny ogólnego przeznaczenia, zatem wysiłek konstruktorów skierowany był głównie na osišgnięcie odpowiedniej wydajnoci, rozdzielczoci itp.
Wród urzšdzeń konstruowanych z przeznaczeniem do drukowania odbitek próbnych ze względu na koszty oraz łatwoć sterowania największe zastosowanie majš systemy oparte na technologii elektrofotograficznej lub atramentowej. Zwłaszcza w technologii atramentowej osišga się dużš łatwoć sterowania przy względnie prostej konstrukcji mechanicznej. Z punktu widzenia stabilnoci barwy jest jednak w tej technologii kilka słabych punktów zwišzanych z własnociami reologicznymi atramentu. Do poważniejszych problemów należš: zasychanie głowic, wpływ temperatury i wilgotnoci na rezultat drukowania oraz wpływ nielaminarnego przepływu na iloć przenoszonego atramentu. Ten ostatni problem przejawia się w generowaniu wielu nieregularnych kropli, które w następstwie nie utworzš stabilnego punktu na odbitce. Z tego powodu powstało kilka odmian druku atramentowego, stosujšcych rozwišzania przynajmniej częciowo kompensujšce skutki niekorzystnych zjawisk podczas drukowania. Zwiększenie stabilnoci druku można osišgnšć przede wszystkim przy zastosowaniu stabilizacji prędkoci drukowania, temperatury głowic oraz papieru o własnociach dobranych do konkretnego typu atramentu.
Użycie w systemie odbitek próbnych urzšdzenia o podwyższonej stabilnoci drukowania umożliwia jeszcze jedno niezwykle interesujšce zastosowanie, szczególnie w dobie upowszechnienia się mediów cyfrowych.
Jak wspomniano, właciwš korekcję barwy osišga się przez użycie profilu, czyli tablicy poprawek zapisanej w postaci cyfrowej. Profil nadaje się zatem do przesyłania drogš elektronicznš razem z innymi materiałami cyfrowymi przeznaczonymi do druku. Przy odpowiedniej stabilnoci urzšdzenia do drukowania odbitek próbnych możliwe jest jednoczesne wydrukowanie jednakowych odbitek nawet w bardzo odległych miejscach, czyli realizacja idei tzw. remote proofingu. Ma to kluczowe znaczenie w przypadku terytorialnego rozproszenia druku nakładu, umożliwia bowiem rozpoczęcie drukowania jednoczenie, bez opónień wynikajšcych z oczekiwania na wzorzec kolorystyczny. Tego typu odbitka jest odbitkš kontraktowš.
Istotš odbitki kontraktowej jest to, że stanowi ona standaryzowanš symulację spodziewanego efektu w druku. W istocie celem nie jest odbitka ăładnaÓ, lecz będšca z jednej strony obietnicš drukarza osišgnięcia okrelonej kolorystyki, a z drugiej jednoczenie akceptacjš jakoci ze strony klienta. Parafrazujšc informatyków można powiedzieć, że odbitka kontraktowa jest typu WYSIWIP: What You See Is What I'll Print Đ to, co widzisz jest tym, co rzeczywicie wydrukuję.
Należy zdawać sobie sprawę, że bardzo stabilny system odbitek próbnych nie jest jeszcze gwarancjš pełnego sukcesu. Tak jak maszyny drukujšce majš okrelonš stabilnoć, tak i wydruki z różnych maszyn, nawet tego samego typu, w oczywisty sposób różniš się między sobš. Stabilnoć barwy nie jest osišgana jedynie dzięki zarzšdzaniu barwš i profilom. Przeciwnie, same procedury zarzšdzania barwš właciwie nie dostrzegajš aspektów technologii poligraficznej. Bez standaryzacji i kontroli druku, jak również wszystkich etapów cyfrowego przepływu prac, zarzšdzanie barwš ma więcej wspólnego z poprawianiem samopoczucia niż stabilnociš barwy i powtarzalnociš w reprodukcji ilustracyjnej. Standaryzacja procesu drukowania jest więc warunkiem wstępnym efektywnego zarzšdzania barwš, użycie bowiem zaledwie kilku profili, zbudowanych w ustandaryzowanych procesach drukowania, jest nieporównanie pewniejsze od profilowania każdej maszyny drukujšcej z osobna. W zamian wymaga pewnego wysiłku również od drukarza, aby utrzymał pracę maszyny w granicach wyznaczonych przez standard.
Jednym z takich standardów jest Eurostandard będšcy systemem standaryzacji Brunnera, który od czasu opracowania w 1975 r. nieustannie był rozwijany i uzupełniany, równolegle z postępem technicznym, na każdym etapie od wykonania odbitki próbnej przez wykonanie form drukowych aż do druku, stajšc się dzi jednš z najbardziej spójnych i kompletnych definicji standardu.
Podsumowujšc wymagania, jakie powinien spełniać system kontraktowych odbitek próbnych, należy żšdać, aby był on:
Ľ Zgodny z uznanymi standardami.
Ľ Dokładny Đ musi odwzorowywać przestrzeń barw maszyny drukujšcej, a więc przestrzeń możliwš do uzyskania w druku.
Ľ Stabilny Đ odbitki wykonane w różnym czasie muszš być jednakowe.
Ľ Powtarzalny Đ ten sam rezultat musi być osišgalny przy drukowaniu na różnych egzemplarzach urzšdzenia.
Ľ Uniwersalny Đ znajdujšcy zastosowanie dla różnych technik drukowania.
Ľ Wyposażony we wbudowany element kontrolny.
Ľ Wyposażony w mechanizmy kalibracji i weryfikacji wydruków.
Wszystkie wymienione wyżej postulaty mogš być spełnione praktycznie jedynie w systemach z góry zaprojektowanych jako systemy odbitek próbnych. Systemów tego typu nie ma zbyt wiele na rynku, niektóre stanowiš wcišż nowoć.
Na uwagę pod tym względem zasługujš cyfrowe systemy Cromalin, będšce cyfrowš kontynuacjš słynnych już systemów analogowych, których nazwa stała się synonimem odbitek kontraktowych. Najnowsza generacja tych urzšdzeń Đ b2/b3 Đ reprezentuje kompletny, zintegrowany system. Zawiera on również dedykowane oprogramowanie sterujšce, wbudowany przyrzšd pomiarowy i specjalnie zaprojektowany pasek kontrolny umożliwiajšcy weryfikację poprawnoci wykonania każdego wydruku, również na odległoć, dzięki czemu możliwe jest certyfikowanie odbitek. Jest to z pewnociš interesujšca i zaawansowana technologicznie konstrukcja, wykorzystujšca wieloletnie dowiadczenie systemów Cromalin, przeznaczona dla wymagajšcych prac, gdzie ważna jest nie tylko dokładnoć, ale i wysoki stopień automatyzacji obsługi.
