2.3. Metody poprawiania odpornoci odbitek wykonanych na papierach matowych Papiery powlekane matowe oceniane sš jako podłoże efektowne, ale uzyskanie na nich druku wysokiej jakoci, a przede wszystkim zapewnienie maksymalnej odpornoci na cieranie wymaga zastosowania farby przeznaczonej do zadrukowywania papierów matowych. Konieczne jest użycie płynu nawilżajšcego bez kwasu cytrynowego lub cytrynianów jako buforu i niedopuszczenie, aby zawartoć alkoholu izopropylowego przekraczała 8%. Ponadto należy ograniczyć do minimum napylanie, a druki o dużej powierzchni pokrycia farbš lakierować lakierami dyspersyjnymi lub olejowymi [9-11].
2.3.1. Odpowiedni dobór farb, dodatków do farb i rodków pomocniczych
Przy zadrukowywaniu papierów powlekanych matowych właciwoci odpornociowe uzyskanej odbitki w znacznym stopniu zależš od prawidłowego doboru papieru i farby oraz od tego, w jakim stopniu właciwoci użytej farby odpowiadajš właciwociom danego papieru.
Na ogół korzystniejsze jest stosowanie farb schnšcych przez utlenianie z dodatkami suszek, dzięki którym następuje dobre zestalenie powłoki farbowej. Do modyfikacji farb należy stosować tylko dodatki zalecane przez producenta farb [6].
W celu podwyższenia odpornoci druków na działanie czynników mechanicznych do farb można dodać pasty zabezpieczajšce przed cieraniem. Pasty te zawierajš woski i rodki polizgowe, które po zadrukowaniu tworzš na powierzchni farby warstwę ochronnš zabezpieczajšc jš przed uszkodzeniami [9].
Istotnym zagadnieniem jest również napylanie odbitek, które jest korzystne ze względu na długie schnięcie, może jednak pogorszyć odpornoć na cieranie. Ograniczenia w stosowaniu poszczególnych proszków wynikajš z ich różnorodnej budowy.
Proszki z węglanem wapnia majš czšstki o nieregularnych kształtach i ostrych krawędziach, nieco łagodniejszš formę majš ziarna proszków na bazie cukrów. Przy zadrukowywaniu papierów matowych zalecane jest stosowanie proszków na bazie skrobi, których ziarna majš zaokršglone kształty [6,10].
2.3.2. Lakierowanie
Metodš, która w znaczšcym stopniu zwiększa odpornoć na cieranie, jest lakierowanie. Najczęciej sš stosowane lakiery dyspersyjne. Warstwa lakieru chronišc odbitkę przed działaniem mechanicznym podczas dalszej obróbki introligatorskiej i użytkowania zapewnia jej wysokš jakoć. Można stosować różne rodzaje lakierów. Zastrzeżenia budzi lakier fotoutwardzalny kationowy utrwalany wg mechanizmu kwasowej polimeryzacji. Węglan wapnia, który jest substancjš alkalicznš szeroko stosowanš do produkcji powlekanych papierów matowych, zakłóca tę reakcję, neutralizujšc kwasy potrzebne do polimeryzacji. Może to doprowadzić do niecałkowitego utwardzenia lakieru i sklejania druków w stosie.
3. Podsumowanie
Producenci papieru wiedzšc, że ich powlekany matowy produkt nie jest doskonały, cišgle starajš się go poprawiać. W zwišzku z tym mamy przeważnie co pół roku papier powlekany matowy o tak zwanej nowej jakoci, w którego składzie producent co zmienił, co z reguły doprowadza zwykle do wyższej białoci, jednoczenie stwarzajšc na ogół problemy drukarzowi, gdyż producenci farb do papierów matowych nie nadšżajš za zmianami. W rezultacie specjalna farba na papiery powlekane matowe tzw. zwykła, utrwala się znacznie dłużej niż farba niezasychajšca w kałamarzu lub na wałkach maszyny drukujšcej Đ co jest sprzeczne z założeniem producenta; no cóż, życie płata figle. Nie jest to miłe, ale można to polubić.
O tym, że problem zadrukowywania technikš offsetu arkuszowego papierów matowych istnieje, wiadczy duża iloć publikacji w prasie fachowej, a także sympozjum zorganizowane przez Stowarzyszenie Kupców Papieru Igepa w Hemmingen (RFN) w 1998 roku [1] i poruszanie tych samych problemów także na innych konferencjach, np. w Pardubicach (Czechy) we wrzeniu 1999 roku [12] oraz przez firmę BASF podczas bratysławskiej konferencji Print i konferencji Polygrafia Academica [13-15].
Na zakończenie garć uwag dotyczšcych zadrukowywania offsetowego powlekanych papierów matowych. W celu zapewnienia maksymalnej odpornoci farby na cieranie należy:
Ľ stosować farbę przeznaczonš do zadrukowywania papierów matowych,
Ľ ograniczyć do minimum napylanie,
Ľ stosować płyn nawilżajšcy o pH 5,2-5,5,
Ľ stosować płyn nawilżajšcy bez kwasu cytrynowego lub cytrynianów jako buforu, gdyż wytršcajš one na obcišgu nierozpuszczalne cytryniany wapnia lub magnezu oraz również nierozpuszczalne cytryniany z farb czerwonych (magenta i inne),
Ľ nie dopuszczać, aby zawartoć alkoholu izopropylowego w systemach nawilżajšcych alkoholowych przekraczała 8%,
Ľ lakierować lakierami dyspersyjnymi lub drukowymi (olejowymi) druki o dużej powierzchni pokrycia farbš (w żadnym przypadku nie powinno się przekraczać 240% pokrycia farbš).
Papiernia w Oulu (Finlandia) należšca do koncernu Stora Enso, produkujšca papier matowy wielokrotnie powlekany noszšcy nazwę LumiSilk, zaleca następujšce parametry płynu nawilżajšcego: pH 5, przewodnoć 71 mS/m, twardoć wody w stopniach niemieckich 120 dH, zawartoć alkoholu izopropylowego 7,5%.
Jak widać, nie wszyscy podajš te same parametry dotyczšce zadrukowywania offsetowego papierów matowych. Zadrukowywanie papierów matowych pozostaje jeszcze w dalszym cišgu otwartym problemem. O tym, że zadrukowywanie papierów matowych nie jest takie proste wiadczš fakty posiadania przez nowoczesne papiernie laboratoriów drukarskich będšcych w zasadzie drukarniami dowiadczalnymi.
Drukujšc na papierach powlekanych matowych technikš offsetu arkuszowego należy przestrzegać także zaleceń producenta papieru, na którym się drukuje. Tak się dziwnie składa, że nie wszystkie papiery powlekane matowe majš identyczne właciwoci. Do tego dochodzi cišgły wycig technologiczny, w wyniku którego doć często powłoki sš modyfikowane. Objawia się to najczęciej wyższš białociš i jest oznaczane przez producentów jako nowa jakoć mimo iż nazwa papieru pozostaje taka sama. Bardzo często wraz z podwyższeniem białoci zmieniajš się właciwoci papieru warunkujšce prawidłowy przebieg procesu drukowania.
Literatura
1. Hanke G.: Mattgestrichen Đ der besondere Stoff, Offsetpraxis nr 2, s. 54, 63 (1998).
2. Jakucewicz S., Pawela M.: Powlekane arkuszowe papiery matowe i ich drukowanie, Przeglšd Papierniczy nr 4, 2000, s. 197-200.
3. Jakucewicz S., Pawela M.: Badania laboratoryjne właciwoci drukowych farb offsetowych przeznaczonych do drukowania papierów powlekanych matowych, Przeglšd Papierniczy nr 4, 2000 r., s. 227-232.
4. Jakucewicz S., Salamon K.: Badanie w warunkach przemysłowych właciwoci drukowych powlekanych papierów matowych przeznaczonych do drukowania offsetowego, Przeglšd Papierniczy nr 4, 2001 r., w druku.
5. Drzewińska E.: Wpływ papierowego podłoża drukowego na jakoć druku, referat z I Kongresu Poligrafów Polskich, Wrocław 1999.
6. Czichon H., Czichon M.: Problemy drukowe z papierami matowymi, wiat Druku, nr 10, s. 84-85 (1998).
7. Czichon H., Czichon M.: Papiery produkowane metodami alkalicznymi a offsetowe roztwory nawilżajšce, Przeglšd Papierniczy nr 1, s. 31 (1998).
8. Laufs F.: Beziehung alkalischer Papiere zu sauren Feuchtmitteln, Deutscher Drucker nr 23-24, s. 15-16 (1998).
9. Zorll U.: Lacke und Druckfarben, Georg-Verlag, Stuttgart, 1998.
10. Weinert Ch.: Matt gestrichene Papiere und das Problem der Scheurfestigkeit, Offsetpraxis, nr 4, s. 54-55 (1994).
11. Jakucewicz S.: Papier w poligrafii, Inicjał, Warszawa 1999.
12. Holicka H.: Matne natirane papiry a problemy pri jejich zpracovani, referat z IV. Polgrafickiy Seminar Pardubice 15-16 09. 1999 r.
13. Galvanek S.: Harkovy ofset, spracowanie vytlaetkov na matnom natiranom papiri, Konferencja Printing, Bratysława 10.11.1999 r.
14. Brokolov M., Holick H., Kaplanov M.: Badanie właciwoci warstw farb nadrukowanych na powlekane papiery matowe przy pomocy fotoakustyki, Polygrafia Academica 2000, Bratysława 7-8.09.2000 r.
15. Riedliger J.: Systemy miesania farieb Đ kriterium vyberu pre prax., Polygrafia Academica 2000, Bratysława 7-8.09.2000 r.
