Charakterystyka ogólna branży poligraficznej
Według danych statystycznych GUS z 2000 r. w branży poligraficznej było ponad 16,4 tys. przedsiębiorstw ogółem, ale tylko 328 przedsiębiorstw zatrudniajšcych ponad 20 pracowników, w tym 76 przedsiębiorstw zatrudniajšcych ponad 100 pracowników. Zatrudnienie obecnie wynosi ok. 70 tys. Około 1/3 pracuje w przedsiębiorstwach zatrudniajšcych powyżej 50 osób.
Wynagrodzenie w 2000 r. wyniosło rednio 2073 zł brutto na osobę.
Następuje zanik sektora publicznego Đ w przemyle poligraficznym pozostało tylko 45 przedsiębiorstw tego sektora, w tym 16 przedsiębiorstw własnoci Skarbu Państwa.
Dominuje krajowa własnoć prywatna, ale podkrelić trzeba, że działajš 123 przedsiębiorstwa stanowišce własnoć zagranicznš.
W 2000 r. wykonano:
Ľ 21 647 tytułów ksišżek w łšcznym nakładzie 102,7 mln egz.,
Ľ 66 tytułów gazet w jednorazowym przeciętnym nakładzie 68,4 tys. egz.,
Ľ 5468 tytułów czasopism w globalnym nakładzie 1552 mln egz.
Wartoć produkcji sprzedanej w 2000 roku wyrobów poligraficznych w przedsiębiorstwach zatrudniajšcych co najmniej 10 osób wyniosła 5244 mln zł, z tego:
Ľ 54% stanowiły wydawnictwa prasowe,
Ľ ok. 19% wydawnictwa dziełowe,
Ľ pozostałe Đ akcydensy.
Poligrafia i działalnoć z niš zwišzana wykazała w 2000 roku dodatniš zyskownoć brutto na poziomie 5,6%.
Odnotować należy wysoki poziom importu usług poligraficznych w 2000 r. za 222 mln USD. Ponad 44% importu stanowiły drukowane za granicš ksišżki i broszury.
Za ponad 94 mln USD wydrukowano w 2000 r. za granicš opakowań z nadrukiem i innych akcydensów.
Polski przemysł poligraficzny wykonuje coraz więcej produkcji poligraficznej na eksport. W 2000 roku jego wartoć wyniosła 112 mln USD. wiadczy to o rosnšcych możliwociach technicznych i technologicznych polskiego przemysłu poligraficznego. Zachodzš pozytywne tendencje w relacjach import Đ eksport produktów poligraficznych, które pozwoliły poprawić ujemne saldo z ponad 200 mln USD w 1995 r. do 110 mln USD w 2000 r.
Nakłady inwestycyjne (poza importem maszyn) w przedsiębiorstwach zatrudniajšcych powyżej 10 osób w 2000 roku wyniosły 493 mln zł. Zakupy maszyn i urzšdzeń poligraficznych w tym roku stanowiły 244 mln USD.
Zakupy inwestycyjne w okresie 1995-1998 były bardzo dynamiczne Đ ich tempo osłabło w latach 1999-2000 do poziomu 85% w porównaniu z rokiem 1998.
Perspektywy rozwoju sektora poligrafii w Polsce
Poligrafia w Polsce, tak jak i w większoci rozwiniętych krajów wiata, wchodzi w struktury potężnej gałęzi rynku medialnego. Udział produktów drukarskich w wiatowym rynku mediów wynosi 55%. W Polsce jest przybliżony do tych danych.
Obserwowany w ostatnim dziesięcioleciu dynamiczny rozwój elektroniki, informatyki, komputeryzacji Đ techniki cyfrowej znajdował natychmiast zastosowanie we wszystkich mediach funkcjonujšcych na wiecie i w Polsce Đ w telewizji, radiu, filmach, wideo, danych cyfrowych i telekomunikacyjnych oraz w muzyce. Komputeryzacja i technika cyfrowa szerokim frontem wkroczyły także do poligrafii.
Następuje przesunięcie miejsca wykonywania szeregu procesów technologicznych. Jest to szczególnie widoczne na etapie przygotowania do druku. Procesy technologiczne realizowane tradycyjnie w zakładach poligraficznych przejmowane sš przez wyspecjalizowane agencje i studia wyposażone w najnowsze komputerowe urzšdzenia do składu i łamania, ale także do wykonywania całych noników publikacji ilustracyjno-tekstowych na CD-ROMach. Materiały te stanowiš podstawę do sporzšdzania form drukowych na maszynie drukujšcej.
Powiększa się rzesza specjalistów wykonujšcych na coraz bardziej skomplikowanych urzšdzeniach komputerowych noniki publikacji przeznaczone do drukowania ksišżek, czasopism, reklam kolorowych i wielkoformatowych reklam zewnętrznych. Prace te, wykonywane przez operatorów wyspecjalizowanych w obsłudze urzšdzeń komputerowych, przekazywane sš do drukarni albo przez Internet, albo na CD-ROMach.
Wybrane cechy polskiego sektora poligraficznego
1. Powstanie od poczštku lat 90. dużego rynku usług poligraficznych, w tym reklamowych. Rozwój gospodarczy kraju powodował wzrost zapotrzebowania zarówno na wydawnictwa prasowe, jak również ksišżkowe Đ a szczególnie druki reklamowe i opakowaniowe. Sprzyjało to rozwojowi produkcji.
2. Przemysł poligraficzny jest rozdrobniony (ponad 16 tys. podmiotów) i bardzo zróżnicowany pod względem technicznego wyposażenia.
3. Polski przemysł poligraficzny prawie w całoci wymaga importu maszyn i urzšdzeń Đ głównie z krajów Unii Europejskiej. Importowane sš także niektóre gatunki farb drukowych, papiery uszlachetnione do druku wielobarwnego oraz inne materiały.
4. Zdolnoci produkcyjne w poligrafii Đ szczególnie dla druku gazet, czasopism kolorowych i ksišżek Đ obecnie przewyższajš zapotrzebowanie wydawców, co niejednokrotnie powoduje znaczne perturbacje finansowe w organizacji pracy drukarń. Negatywnie też skutkujš nadmierne obcišżenia podatkowe, w tym obowišzujšcy w całym niemal 2001 roku w zakresie drukowania ksišżek i prasy 22% podatek VAT na usługi poligraficzne.
5. Istnieje duże ryzyko ekonomiczne w działalnoci poligraficznej z uwagi na usługowy charakter produkcji i zwišzanš z tym zależnoć od zleceniodawców o różnej kondycji finansowej.
6. Poligrafia polska ma wszystkie cechy gospodarki krajów Unii Europejskiej:
Ľ kierunki zmian systemowych stwarzały warunki konkurencyjnoci i orientację na gospodarkę rynkowš,
Ľ zdecydowanie dominuje sektor prywatny (około 16 tys. podmiotów gospodarczych) nad sektorem publicznym (45 przedsiębiorstw).
7. Na rynku polskim działa duża grupa (ponad 120) przedsiębiorstw poligraficznych z udziałem kapitału zagranicznego dysponujšca najbardziej nowoczesnš technikš i technologiš.
8. rodowisko poligraficzne posiada ogólnokrajowš reprezentację, którš jest Polska Izba Druku. Polska Izba Druku jest członkiem Krajowej Izby Gospodarczej i Europejskiego Stowarzyszenia Drukarzy ăINTERGRAFÓ. Działajš też organizacje stowarzyszeniowe: Sekcja Poligrafów SIMP, Zrzeszenie Polskich Fleksografów, Stowarzyszenie Sitodrukarzy Polskich, Korporacja Poligrafów Poznańskich i Polskie Bractwo Kawalerów Gutenberga.
9. Branża poligraficzna korzysta z okresowych prezentacji na międzynarodowych targach w Poznaniu oraz na licznych krajowych imprezach połšczonych z konferencjami poligraficznymi.
Ocena konkurencyjnoci sektora poligraficznego
W minionej dekadzie nastšpiły zasadnicze zmiany Đ zgodne z tendencjami wiatowymi Đ w technologii poligraficznej w Polsce. W latach 1995-2000 zainwestowano ponad 1200 mln USD, co spowodowało, że poziom technicznego wyposażenia wielu polskich drukarń w pełni odpowiada poziomowi europejskiemu.
Coraz więcej polskich drukarń (ok. 25) uzyskuje certyfikaty ISO Đ dopełniajšce wymogi dostosowania się do standardów obowišzujšcych w krajach Unii Europejskiej. Wiele zakładów jest w trakcie procedury zwišzanej z uzyskaniem tego certyfikatu.
Nastšpiła wyrana zmiana relacji udziału importu usług poligraficznych do globalnej wielkoci produkcji poligraficznej. Poczšwszy od roku 1998 import ten zmniejszył się z 313,6 mln USD do 222,4 mln USD w 2000 r. Oznacza to potwierdzenie faktu, że polskie drukarnie pod względem wyposażenia technicznego i organizacji pracy coraz lepiej spełniajš oczekiwania zleceniodawców.
Już dzi wiele polskich drukarń dysponuje możliwociami porównywalnymi z drukarniami w krajach Unii Europejskiej.
Okrelenie działań strategicznych dla rozwoju wzrostu konkurencyjnoci sektora poligraficznego
1. Zapotrzebowanie na produkty poligraficzne jest odbiciem stanu polskiej gospodarki. Od 2000 r. obserwuje się zagrożenie koniunktury dla branży poligraficznej.
2. Perspektywy rozwoju przemysłu poligraficznego wskazujš na koniecznoć uwzględnienia następujšcych tendencji:
Ľ spadek nakładów gazet z tendencjš do zmniejszania iloci tytułów oraz wzrost produkcji czasopism,
Ľ utrzymanie się na dotychczasowym poziomie iloci tytułów ksišżek przy jednoczesnym obniżeniu się redniego nakładu,
Ľ wzrost produktów reklamowych i marketingowych.
3. Rozwój innych rodków przekazu nie wpływa w sposób istotny na ograniczenie wyrobów produkcji poligraficznej.
4. Przewiduje się systematyczne wprowadzenie nowych technologii, w tym druku cyfrowego i dostosowanie do odpowiedniego asortymentu produkcji.
5. Niezbędne jest dla potrzeb branży poligraficznej unowoczenienie kształcenia zawodowego Đ zarówno na poziomie rednim w obecnych 10 technikach, jak i wyższym w dwóch poligraficznych instytutach krajowych Đ dostosowanego do nowoczesnych technologii poligraficznych.
6. Wobec potrzeby posiadania rodków na inwestycje kapitałowe przewiduje się możliwoć spadku liczby firm poligraficznych o małym zatrudnieniu.
7. Należy dšżyć do rozwoju produkcji poligraficznej na eksport. W latach 1995-2000 nastšpił dynamiczny wzrost eksportu usług poligraficznych (z 46 mln USD do 112 mln USD), co wiadczy m.in. o znacznym wzrocie potencjału produkcyjnego krajowej poligrafii. Dalszy rozwój tego eksportu wymaga jednak regulacji proeksportowych (szczególnie na rynki wschodnie).
8. Konieczne jest wyspecyfikowanie i upowszechnienie tych dyrektyw i przepisów, które obowišzujš w branży poligraficznej Unii Europejskiej oraz stworzenie równych szans ekonomicznego funkcjonowania drukarń krajowych i zagranicznych.
Podsumowanie
Poligrafia w Polsce jest rozdrobniona i bardzo zróżnicowana pod względem technicznego wyposażenia i stosowanej technologii oraz poziomu organizacji pracy. Przy znacznej nadwyżce mocy produkcyjnej występujšcej w firmach poligraficznych w Polsce, przede wszystkim na odcinkach składu komputerowego (fotoskładu) i druku, rynek i negatywne zjawiska, jak nadmierne i nieuzasadnione drukowanie za granicš, obłożenie produkcji poligraficznej podatkiem VAT przyczyniš się do systematycznego eliminowania przedsiębiorstw poligraficznych najsłabszych ekonomicznie, technicznie i technologicznie zaniedbanych, niedoinwestowanych. Na tempo tego procesu również duży wpływ będzie miał stan siły nabywczej społeczeństwa. Przedsiębiorstwa zagrożone całkowitš likwidacjš to przede wszystkim firmy małe, a w wielu przypadkach i rednie.
Niezależnie od przedstawionej sytuacji na rynku usług poligraficznych w Polsce działa pewna grupa przedsiębiorstw poligraficznych, przeważnie dużych, w tym również podmiotów zagranicznych, dysponujšcych najnowoczeniejszš wiatowš technikš i technologiš. Przedsiębiorstwa te sš w stanie realizować każde zamówienie na najwyższym europejskim poziomie. Firmy te sięgajš po zamówienia z krajów wysoko rozwiniętych, w tym również z krajów Unii Europejskiej i sš dla nich konkurencyjne. W zależnoci od sytuacji gospodarczej w Polsce firm takich może przybywać, a istniejšce będš powiększać swojš bazę produkcyjnš. Główny asortyment realizowany przez te firmy to wielobarwne, bogato ilustrowane magazyny i czasopisma na rynek krajowy i na eksport, materiały reklamowe i informacyjne.
Przedstawiona wyżej analiza wskazuje, że zarówno poziom technicznego wyposażenia, jak również ogólne warunki funkcjonowania krajowego przemysłu poligraficznego spełniajš oczekiwania pełnego zaspokojenia potrzeb społeczeństwa na usługi poligraficzne.
